«Έφυγε» από τη ζωή ο 83χρονος Ελληνοαμερικανός μετανάστης δεύτερης γενιάς,καλλιτέχνης, αναρχικός ποιητής, αγωνιστής και ιστορικός, συγγραφέας του περίφημου βιβλίου: «Το δικό μου Ντιτρόιτ: Με νοιάζει αν πεθάνω. (Detroit: I Do Mind Dying. A Study in Urban Revolution).
Το 1966, μαζί με τον ζωγράφο Μπεν Μορία συμμετείχαν στην ίδρυση της αναρχικής ομάδας Up Against the Wall Motherfucker, ενώ το 1967, υπέγραψε την «Πολεμική φορολογική διαμαρτυρία συγγραφέων και συντακτών», που ξεκίνησε από έναν συντάκτη των New York Times.
Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα, στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης Άμχερστ και στο Κολέγιο Κουίνς.
Στη μνήμη του αναδημοσιεύουμε τη συνέντευξη που είχε δώσει το Μάιο του 2018 στο διαδικτυακό marginalia.gr.
Black Detroit: Ο χειρότερος εφιάλτης του αμερικανικού κατεστημένου (συνέντευξη με τον Dan Georgakas)
Ο Νταν Γεωργακάς, Ελληνοαμερικανός καλλιτέχνης, ακτιβιστής και ιστορικός, συγγραφέας του περίφημου Ντιτρόιτ: Με νοιάζει αν πεθάνω (Detroit: I Do Mind Dying. A Study in Urban Revolution) και ιστορικό μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Cineaste, υπήρξε μέλος της νεοϋορκέζικης αναρχικής ομάδας Black Mask και αργότερα της Up Against the Wall, Motherfuckers, αλλά και ιδρυτής της ριζοσπαστικής αντιδικτατορικής Επιτροπής Ρίτσος-Ζ-Θεοδωράκης. Γεννημένος και μεγαλωμένος στην αυτοκινητούπολη του Ντιτρόιτ, κάποτε καρδιά του αμερικανικού βιομηχανικού καπιταλισμού, συμμετείχε ενεργά στο εργατικό κίνημα, στο αντιρατσιστικό κίνημα αλληλεγγύης στους μαύρους και σε αυτό ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, ενώ γύρω από τον Μάη του ’68 ανέπτυξε σχέσεις με πολλές οργανώσεις της αριστεράς στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Στην συνέντευξη που μας παραχώρησε, μιλάει για τη ζωή του, για το πολιτικό και κινηματικό νήμα που ενοποιούσε όλες αυτές τις δραστηριότητές του, προσφέροντάς με την αφήγησή του ένα ιδιαίτερο ψηφιδωτό των κινημάτων στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’60. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο του Το δικό μου Ντιτρόιτ. Μεγαλώνοντας ως Έλληνας και Αμερικανός στην αυτοκινητούπολη. Η ταινία Dan Georgakas. Επαναστάτης της Διασποράς, του Κώστα Βάκκα, γυρισμένη το 2015, είναι αφιερωμένη στη ζωή του.
Υπήρξατε βασικό μέλος της νεοϋορκέζικης αναρχικής ομάδας Black Mask (Μαύρη Μάσκα) και αργότερα της Up Against the Wall, Motherfuckers (Τα Χέρια στον Τοίχο Γαμιόληδες). Ο Άμπι Χόφμαν χαρακτήρισε την ομάδα ως “εφιάλτη για τους μεσοαστούς”. Την ίδια περίοδο υπήρξατε ενεργό μέλος της συντακτικής ομάδας του νέου τότε Cineaste και ιδρύσατε την ριζοσπαστική αντιδικτατορική επιτροπή Ritsos-Z-Theodorakis Committee (Επιτροπή Ρίτσος-Ζ-Θεοδωράκης). Ποιο ήταν το νήμα που συνέδεε όλες αυτές τις δραστηριότητες;
Οι ρίζες της πολιτικής μου στάσης εντοπίζονται στην πολυεθνική εργατική περιοχή του Ντιτρόιτ, όπου μεγάλωσα την περίοδο της ακμής του. Οι εργάτες ήταν ιδιαίτερα μαχητικοί παρά τα τεράστια προβλήματα ρατσισμού. Πολλοί απ’ αυτούς συμμετείχαν στις βίαιες οργανωτικές κινητοποιήσεις της δεκαετίας του 1930. Όπως ήταν αναμενόμενο, είχαν αγοράσει Ι.Χ., σπίτια, ακόμη και εξοχικά. Η πλειονότητα είχε αποφοιτήσει από το γυμνάσιο, ενώ τα παιδιά τους ήταν συχνά απόφοιτοι κολεγίου. Οι Έλληνες της κοινότητας αυτής ήταν κυρίως εργάτες στις γραμμές παραγωγής ή ιδιοκτήτες μπαρ και μικροεστιατορίων. Έχω γράψει γι’ αυτά στο Το δικό μου Ντιτρόιτ: Μεγαλώνοντας ως Έλληνας και Αμερικανός στην αυτοκινητούπολη. Μπορεί κανείς να πει ότι το Αμερικανικό Όνειρο λειτούργησε γι’ αυτούς. Έφτασαν [στις ΗΠΑ] μέσα στη φτώχεια και τώρα απολάμβαναν τις ανέσεις της λεγόμενης μεσοαστικής αμερικανικής τάξης. Παρά την επιτυχία τους ωστόσο δεν υπήρξαν συντηρητικοί Ρεπουμπλικάνοι, αλλά Δημοκρατικοί του New Deal. Ορισμένοι οικογενειακοί φίλοι μιλούσαν θετικά για τη Ρωσία, αλλά οι Έλληνες αριστεροί δεν ήταν γενικά ορατοί στον δημόσιο χώρο. Προσωπικά δεν είχα ιδιαίτερη επαφή με την εκκλησία ή τις ελληνικές κοινωνικές οργανώσεις. Με ενδιέφεραν πολύ περισσότερο οι ανυπότακτοι beat ποιητές και η ποίηση του Καβάφη.
Πώς τροφοδοτήθηκε ο κοινωνικός σας ακτιβισμός από αυτά σας τα ενδιαφέροντα;
Έβλεπα την Αμερική με ένα τρίτο εθνικό μάτι, διακρίνοντας έτσι κοινωνικές αποτυχίες, όπως και επιτυχίες. Το 1958 μαζί με φίλους μου από το πανεπιστήμιο ξεκίνησα το λογοτεχνικό περιοδικό Serendipity, το οποίο επιδίωκε να αναβιώσει το πολιτικό πάθος των καλλιτεχνών του ’30. Ήμασταν το πρώτο περιοδικό του Ντιτρόιτ το οποίο περιέλαβε Αφροαμερικανούς στη συντακτική του επιτροπή και μαύρους και λευκούς καλλιτέχνες ως συνεργάτες. Μερικά χρόνια αργότερα συμμετείχα στο θέατρο και καφέ UnStabled το οποίο είχε δύο διευθυντές, τη λευκή σοσιαλίστρια Έντιθ Κάρολ Κάντορ και τον μαύρο διευθυντή και παραγωγό Γούντυ Κινγκ. Είχαμε φυλετικά ανάμεικτα καστ, και ανεβάζαμε θεατρικά έργα τόσο μαύρων, όσο και λευκών συγγραφέων. Γράψαμε κι ένα θεατρικό για τους Ενωμένους Εργάτες της Αυτοκινητοβιομηχανίας (United Auto Workers) προς τιμήν της ιστορικής συνδικαλιστικής νίκης στο Φλιντ το 1938. Το παίξαμε στο Φλιντ με πολλούς βετεράνους απεργούς στο κοινό. Υπήρξα κι ο ένας εκ των δύο λευκών οι οποίοι δουλέψαμε σε ένα μικρό περιοδικό με θέμα τη νυχτερινή ζωή, ιδιοκτησίας μαύρων και βασισμένο στην μαύρη κοινότητα, που ευελπιστούσε ωστόσο να προσελκύσει και λευκούς αναγνώστες.
Φαίνεται πως οι πολιτικές σας απόψεις προσανατολίζονταν στα κοινωνικά δικαιώματα…
Βασικά πιστεύω ότι ο ρατσισμός αποτελεί το καρκίνωμα της αμερικανικής κοινωνίας. Η συμβατική εκπαίδευση δεν προσέφερε ικανοποιητικές απαντήσεις ως προς αυτή τη σχέση. Αυτό με οδήγησε να παρακολουθήσω διαλέξεις των τριών τοπικών ριζοσπαστικών ομάδων, News & Letters, Facing Reality και το Σοσιαλιστικό Φόρουμ κάθε Παρασκευή βράδυ. Η Ράγια Ντουναγέφσκαγια, μια εκ των φρουρών του Τρότσκι στο Μεξικό, ηγείτο του News & Letters. Υποστήριζε μια θεωρία που την αποκαλούσε μαρξισμό-ουμανισμό και η οποία αντιτίθεται στην έννοια του κόμματος της πρωτοπορίας. Παρόλα αυτά την έβρισκα αρκετά εξουσιαστική. Μέσω των γραπτών της ήρθα σε επαφή με το έργο του Μαρκούζε.
Η ομάδα Facing Reality υποστήριζε τις ιδέες του C.L.R. James για το πως οι μαύροι εργάτες θα ηγούνταν της δεύτερης αμερικανικής επανάστασης. Ο James Boggs, αργότερα συγγραφέας του επιδραστικού The American Revolution: Pages from a Negro Worker’s Notebook υπήρξε μέλος της ομάδας μέχρι την αποχώρησή του προκειμένου να συγκροτήσει τη δική του ομάδα. Από την Facing Reality γνώρισα το έργο του Κορνήλιου Καστοριάδη, συνιδρυτή της ομάδας Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα.
Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (SWP), η μεγαλύτερη τροτσκιστική ομάδα των ΗΠΑ, ήταν ο υποστηρικτής του Σοσιαλιστικού Φόρουμ των βραδιών της Παρασκευής. Σε αυτές τις συναντήσεις έγινα φίλος με Αφροαμερικανούς όπως τους John Watson, Luke Tripp και Ken Cockrel, οι οποίοι θα γίνονταν αργότερα οι ιδρυτές της Ένωσης των Επαναστατών Μαύρων Εργατών (League of Revolutionary Black Workers). Ελάχιστοι απ’ όσους συμμετείχαν στο φόρουμ έγιναν μέλη του SWP. Οι περισσότεροι το έβρισκαν πολύ δογματικό και άκαμπτο. Παρόλα αυτά το Φόρουμ υπήρξε ένα εξαιρετικό μέρος για να συναντήσεις άλλους με αριστερό προσανατολισμό. Επιπλέον είχε ως αποτέλεσμα τη συμμετοχή μου σε κινητοποιήσεις κοινωνικών δικαιωμάτων τις οποίες διοργάνωναν Αφροαμερικανοί.
Εκείνα τα χρόνια είχα την πεποίθηση ότι ο εργατικός έλεγχος του επαναστατικού κινήματος ήταν αναγκαίος για τον τερματισμό της καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων. Ένοιωθα επίσης πως καμιά πρόοδος δεν μπορούσε να επέλθει στα φυλετικά ζητήματα εκτός εάν οι μαύροι ηγούνταν.
Και τότε αφήσατε το Ντιτρόιτ για τη Νέα Υόρκη…
Όχι αμέσως. Την περίοδο 1964-1965 ήμουν καθηγητής γυμνασίου στη Ρώμη, όπου ήρθα σε επαφή με δυο εξωκοινοβουλευτικές ομάδες, την Potere Operaio (Εργατική Εξουσία) και την Lotta Continua (Διαρκής Πάλη). Είχα και μια τρίτη επαφή με το Partito Socialista Italiano di Unità Proletaria, (PSIUP, Σοσιαλιστικό Κόμμα Προλεταριακής Ενότητας), ένα κοινοβουλευτικό κόμμα. Το καλοκαίρι το 1965, σε ένα από τα αρκετά μου ταξίδια στην Ελλάδα, παρατήρησα τις μαζικές αντι-μοναρχικές διαδηλώσεις στην Αθήνα. Πίσω στη Ρώμη συμμετείχα σε μια μεγάλη κινητοποίηση κατά του πολέμου στο Βιετνάμ όπου διαβάστηκε ένα από τα ποιήματά μου κι όπου η βασική αμερικανική φωνή ήταν αυτή του James Baldwin. Αυτή μου η δραστηριότητα με έκανε μάλλον ανεπιθύμητο στην mainstream αμερικανική κοινότητα. Αποφάσισα να μετακομίσω στο East Village της Νέας Υόρκης, κέντρο για τις ριζοσπαστικές τέχνες και την πολιτική.
Γίνατε μέλος της Black Mask. Τι επιδιώκατε να πετύχετε;
Θεωρούσαμε ότι η επαναστατική τέχνη δεν υπηρετούσε απλά την επαναστατική σκέψη αλλά ότι αποτελούσε επαναστατική σκέψη. Ο ιδρυτής της Black Mask, Μπεν Μορέα, ήταν ζωγράφος που χρησιμοποιούσε μόνο άσπρο και μαύρο και ήταν επηρεασμένος από τους Ανατολικοευρωπαίους καλλιτέχνες της πρωτοπορίας. Ήταν θετικός ως προς την αναρχική σκέψη και θαύμαζε τον Μπακούνιν. Εγώ ήμουν περισσότερο ένας αναρχο-σοσιαλιστής ο οποίος θαύμαζε τον Κροπότκιν και τους Βιομηχανικούς Εργάτες του Κόσμου. Το τρίτο μέλος του πυρήνα, ο Ron Hahn, ασπαζόταν τις απόψεις του Μπεν.
Οι εκδηλώσεις μας περιστρέφονταν κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, γύρω από την τέχνη. Συμμετείχαμε σε ένα από τα εθνικά συνέδρια των SDS [Students for a Democratic Society] ευελπιστώντας να συστήσουμε ένα αναρχικό μπλοκ το οποίο δεν έγινε ποτέ. Συνεργαστήκαμε με πληθώρα νεοϋορκέζικων αναρχικών ομάδων προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα ενεργό δίκτυο. Σε αυτή την εξίσου αποτυχημένη προσπάθεια συμμετείχε και ο πρώην κομμουνιστής και μελλοντικός συγγραφέας του Post-Scarcity Anarchism, Μάρεϋ Μπούκτσιν. Ήμασταν σε επαφή με τους Σουρεαλιστές του Σικάγο και με συγγραφείς του Χάρλεμ που σχετίζονταν με τον Le Roi Jones. Μου έχουν πει ότι ήμασταν η πρώτη Αμερικανική ομάδα που φόρεσε κουκούλες σε κινητοποιήσεις.
Μια από τις δημόσιες διενέξεις μας έγινε με τον Άμπι Χόφμαν. Μας κατηγόρησε ως υποκινητές εξεγέρσεων σε δημόσιες εκδηλώσεις. Ήμασταν πολύ θυμωμένοι μαζί του γιατί κουβάλησε μαζί του ένα αξιωματικό της αστυνομίας σε κοινοτικές συναντήσεις με θέμα την διοργάνωση πορειών. Μέρος της αντιπαράθεσης έγινε μέσω του δημοσίου ραδιοφώνου. Εκ των υστέρων μπορεί να πει κανείς πως επρόκειτο για παρεξήγηση και από τις δύο πλευρές.
Και στην ακμή της πάντως, ο πυρήνας της Μαύρης Μάσκας δεν ξεπέρασε ποτέ τα δέκα άτομα, ακόμη κι όταν συμμετείχαν δυο εκπατρισμένοι Ολλανδοί Καταστασιακοί. Το πιο σημαντικό ήταν πως δεκάδες άτομα συμμετείχαν σε εκδηλώσεις όπως η πορεία Wall Street is War Street (Η Wall Street είναι η Οδός Πολέμου). Παρόλα αυτά, μέχρι τα τέλη του 1967 ο Μπεν κατέληξε πως η Μαύρη Μάσκα θα έπρεπε να διοργανώνει πιο ριζοσπαστικές εκδηλώσεις υπό ένα νέο όνομα, το Up Against the Wall, Motherfuckers. Είχα τις αμφιβολίες μου για ορισμένα από τα νέα μέλη, θεωρώντας ότι ορισμένοι ήταν μπάτσοι και τουλάχιστον ένας ήταν μάλλον τρελός. Απομακρύνθηκα σταδιακά από την ομάδα η οποία συνέχισε και διοργάνωσε μερικές πολύ θετικές και θεαματικές δράσεις. Ο βασικός λόγος της κινηματικής μου μεταστροφής ήταν το πραξικόπημα στην Ελλάδα.
Έχουμε μια μερική εικόνα για τον ελληνοαμερικανικό ριζοσπαστισμό κατά τις δεκαετίας 1920-1930, αλλά γνωρίζουμε ελάχιστα για την δυναμική του αντιδικτατορικού κινήματος και των επακόλουθών του.
Είχα την εντύπωση ότι η αντιπάθεια προς τους συνταγματάρχες θα είχε ως αποτέλεσμα μια μαζική οργάνωση εξοργισμένων Ελληνοαμερικανών. Θεωρούσα πως μπορούσα να τους μεταφέρω κάτι από το τολμηρό πνεύμα της Μαύρης Μάσκας. Επιπλέον κίνητρο υπήρξαν μαύροι φίλοι μου οι οποίοι θεωρούσαν ότι η καλύτερη βοήθεια που μπορούσαν να τους παρέχουν οι λευκοί ήταν η οργάνωση των ίδιων τους των κοινοτήτων. Με εξόργιζε το ότι η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, ο ελληνοαμερικανικός Τύπος, και κοινωνικές οργανώσεις όπως η American Hellenic Educational Progressive Association (AHEPA), είτε υποστήριζαν τη Χούντα ή θεωρούσαν πως ήταν απαραίτητα ορισμένα χρόνια σιδηράς διακυβέρνησης προκειμένου να παραμείνει η Ελλάδα δημοκρατική. Με σόκαρε ακόμη περισσότερο η δειλία της κύριας αντιδικτατορικής επιτροπής. Κάποια στιγμή δεν ήθελε να συμπεριλάβει αριστερούς στις εκκλήσεις απελευθέρωσης πολιτικών κρατουμένων. Δημιούργησα την Επιτροπή Ρίτσος-Ζ-Θεοδωράκης για να προκαλέσω την κύρια επιτροπή. Ενώ η οργάνωσή μου μεγάλωνε, ο φιλοσοβιετικός Κώστας Στεργίου έγινε συμπρόεδρος και αλλάξαμε το όνομά μας σε Δημοκρατία. Μερικές από τις εκδηλώσεις μας συγκέντρωσαν μερικές εκατοντάδες ανθρώπους.
Η κύρια αντιδικτατορική επιτροπή μετακινήθηκε προς τα αριστερά μετά την άμεση εμπλοκή της Μελίνας Μερκούρη. Συνεργάστηκα με τον αδελφό της, τον Σπύρο, για να αναπτύξουμε την αμερικανική αλληλεγγύη στις πανεπιστημιουπόλεις. Η Μελίνα Μερκούρη ηγήθηκε της μεγαλύτερής μας διαδήλωσης, με πάνω από χίλια άτομα. Ήμουν ένας εκ των ομιλητών και υποστήριξα σθεναρά μια αριστερή ανάλυση η οποία έγινε θετικά αποδεκτή. Η Δημοκρατία έπεισε και μια αριστερή δισκογραφική εταιρεία να κυκλοφορήσει αμερικανικές εκδόσεις των διάσημων έργων του Θεοδωράκη, Ρωμιοσύνη και Μαουτχάουζεν.
Ένα από τα θετικά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα του αδύναμου αντιδικτατορικού κινήματος υπήρξε το γεγονός ότι πολλοί ριζοσπάστες έγιναν ενεργοί στα Ελληνικά ΜΜΕ [της διασποράς] και τις Νεοελληνικές Σπουδές. Με την πάροδο των χρόνων είχαμε μια σχετική επιτυχία στο να αποκαταστήσουμε την ριζοσπαστική ιστορία των Ελληνοαμερικανών, τόσο σε δημόσιο όσο και σε ακαδημαϊκό επίπεδο.
Και πως εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο η συμμετοχή σας στο Cineaste;
Μέσω διαφόρων αριστερών επαφών οι οποίες γνώριζαν την αγάπη μου για τον κινηματογράφο έμαθα πως ο Gary Crowdus έψαχνε άτομα για να τον βοηθήσουν να μετατρέψει το ενημερωτικό του δελτίο για τον κινηματογράφο σε περιοδικό. Ήταν μια εποχή όπου οι μη αγγλόφωνες ταινίες, και κυρίως αυτές με ριζοσπαστικό περιεχόμενο, είχαν ελάχιστη κάλυψη. Εγώ και άλλα νέα μέλη της συντακτικής, όλοι εκ των οποίων ήσαν αριστεροί, ευελπιστούσαμε να καλύψουμε αυτό το κενό. Η πρώτη μεγάλη μας συνέντευξη ήταν με τον Κώστα Γαβρά για το Ζ που είχε μόλις βγει στις αίθουσες. Ένας πιο συγκεκριμένος στόχος, ο οποίος επιτεύχθηκε, ήταν να βοηθήσουμε στην αποκατάσταση και την κριτική αξιολόγηση των σεναριογράφων και σκηνοθετών που βρέθηκαν στη μαύρη λίστα της δεκαετία του 1950. Η εμπλοκή μου με το Cineaste με οδήγησε στο να γνωρίσω και να προωθήσω τον ποιοτικό ελληνικό κινηματογράφο στις ΗΠΑ. Το 2017 το Cineaste, το οποίο θεωρείται πλέον ως το κορυφαίο περιοδικό στις ΗΠΑ για την τέχνη και την πολιτική του κινηματογράφου, γιόρτασε πενήντα χρόνια συνεχούς έκδοσης.
Η φοιτητική αντίσταση στον πόλεμο του Βιετνάμ σε συνδυασμό με την υποστήριξη του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος των μαύρων οδήγησε στη δημιουργία σειράς αριστερών οργανώσεων όπως η Φοιτητές για μια Δημοκρατική Κοινωνία (SDS) και οι Weather Underground. Υπήρχε σύνδεση μεταξύ αυτών των οργανώσεων με τις κοινωνικές αναταραχές στη Γαλλία; Υπήρξε συνεργασία, επικοινωνία ή ανταλλαγή ιδεών με τα υπόλοιπα κινήματα ανά τον κόσμο;
Η σύντομη απάντηση είναι πως οι επαφές ήταν κυρίως πνευματικές: εφόσον μπορούν να το κάνουν εκεί, μπορούμε να το κάνουμε κι εδώ. Η επιρροή της ευρωπαϊκής σκέψης έγινε εντονότερη κατά τη δεκαετία του 1970, όταν έγιναν διαθέσιμες διάφορες μεταφράσεις έργων και η αναβίωση της ακαδημαϊκής αριστεράς άνοιξε προσωρινά κάποιους ορίζοντες. Οι Weathermen είχαν ως βασική επιρροή και σχέση με ορισμένες τάσεις του κινήματος χειραφέτησης των μαύρων οι οποίες υποστήριζαν την άμεση ένοπλη πάλη. Πέραν των συντονισμένων ημερομηνιών για πορείες δεν θεωρώ πως το αντιπολεμικό κίνημα είχε ιδιαίτερες άμεσες επαφές με την Ευρώπη. Πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη ότι οι SDS ήταν μια χαλαρή οργάνωση όπου η εθνική ηγεσία συχνά αγνοούσε τον επικεφαλής των τοπικών οργανώσεων. Οπότε ίσως υπήρξαν επαφές οι οποίες δεν έγιναν ευρέως γνωστές. Σίγουρα υπήρξε επαφή ανάμεσα στην Ένωση των Επαναστατών Μαύρων Εργατών και Ιταλών εργατιστών ριζοσπαστών. Μια ευφάνταστη πρόταση υπήρξε η εξής: Σε κάποιον μελλοντικό χρόνο θα μπορούσαν να γίνουν απεργίες στο Ντιτρόιτ και το Τορίνο την ίδια μέρα και με τα ίδια αιτήματα. Η αυτοαναφορική ταινία Finally Got the News της Ένωσης των Επαναστατών Μαύρων Εργατών προβλήθηκε σε ιταλικούς εργατικούς ομίλους.
Ο Φρέντρικ Τζέημσον περιέγραψε τα γεγονότα για τα οποία γράψατε στο Detroit: I Do Mind Dying. A Study in Urban Revolution ως την “πλέον σημαντική πολιτική εμπειρία της δεκαετίας του 1960”. Παρόλα αυτά, η απίστευτη ιστορία της Ένωσης των Επαναστατών Μαύρων Εργατών έχει σχεδόν ξεχαστεί. Μπορείτε να μιλήσετε για την σημασία της Ένωσης, της δημιουργίας και της κληρονομιάς της, κυρίως ως προς την εκλογική ιστορία και την ιστορία της εργασίας και του φύλου;
Θεωρώ πως η Ένωση έχει παραμεληθεί από τους mainstream ακαδημαϊκούς και τα ΜΜΕ ακριβώς διότι οργάνωσε με επιτυχία τους μαύρους εργάτες στο Ντιτρόιτ και ενέπνευσε παρόμοια εγχειρήματα σε όλη τη χώρα. Μια σοσιαλιστικού προσανατολισμού μαύρη εργατική τάξη υπήρξε ο χειρότερος εφιάλτης για το καπιταλιστικό κατεστημένο. Η αμερικανική κοινωνία θα αδυνατούσε να λειτουργήσει ακόμη κι αν η συμμετοχή σε μια γενική απεργία περιοριζόταν στους μαύρους εργάτες. Οι ριζοσπάστες αποκαλούσαν το Ντιτρόιτ ως την αμερικανική Πετρούπολη.
Οι επιθέσεις κατά της Ένωσης ήταν συνεχείς αλλά διεξάγονταν υπόγεια προκειμένου να αποφευχθεί η δημοσιότητα. Ενώ η Ένωση είναι περιορισμένα γνωστή, το βιβλίο μου τυπώνεται συνεχώς εδώ και πάνω από σαράντα χρόνια. Οπότε οι ακτιβιστές συνεχίζουν να μελετάνε την ιστορία της Ένωσης. Οι ιδρυτές του Black Lives Matter έχουν επηρεαστεί από τις πρακτικές της Ένωσης για πολλαπλή ηγεσία και σχετική αυτονομία των τοπικών οργανώσεων.
Παρότι οι ηγέτες της Ένωσης συχνά αυτοαποκαλούνταν μαρξιστές-λενινιστές, οι μέθοδοι και η σκέψη τους ήταν πιο κοντά στον αναρχοσυνδικαλισμό. Θεωρούσαν τη ριζοσπαστικοποίηση του Δημοκρατικού Κόμματος ως μάταιη υπόθεση αλλά έκαναν έντονες προσπάθειες για την εκλογή συνδικαλιστών όταν θεωρούσαν ότι είχαν πιθανότητες. Μετά τη διάλυση της Ένωσης, ο Mel Ravitz, συνέταιρος στο νομικό γραφείο του Ken Cockrel, έθεσε υποψηφιότητα και κέρδισε μια θέση στο δικαστικό σώμα του ποινικού δικαστηρίου του Ντιτρόιτ. Οι αποφάσεις του είχαν ως αποτέλεσμα τον μερικό έλεγχο αμφισβητήσιμων αστυνομικών πρακτικών σύλληψης και έγινε γνωστός για τις λογικές εγγυήσεις και ποινές που επέβαλλε. Αργότερα ο Cockrel κέρδισε μια θέση στο εννιαμελές δημοτικό συμβούλιο του Ντιτρόιτ. Προετοιμαζόταν να κατέβει για δήμαρχος όταν πέθανε πρόωρα από καρδιακή προσβολή στα πενήντα του χρόνια.
Ως προς τα ζητήματα φύλου, η Ένωσης δεν ήταν καλύτερη από την πλειοψηφία των οργανώσεων της εποχής. Ο Mike Hamlin, ένας εκ των έξι αντρών ηγετών της Ένωσης, αποτελούσε εξαίρεση με τη συνειδητή του πάλη για την ενίσχυση της θέσης των γυναικών της Ένωσης.
Παρά τις διάφορες συνεργασίες και συμμαχίες, ορισμένα από τα πιο δυναμικά κινήματα και οργανώσεις της δεκαετίας του 1960 φαίνεται να ήταν φυλετικά διαιρεμένα. Συναντήσατε τέτοιες διαιρέσεις; Αντανακλάται αυτό σήμερα σε κινήματα όπως το Black Lives Matter και Never Again;
Νομίζω πως μια από τις πιο άγνωστες ιστορίες του 1960 είναι η σημαντική συνεργασία ανάμεσα σε πολλούς λευκούς και μαύρους ριζοσπάστες. Θα εστιάσω στα παραδείγματα του Ντιτρόιτ που αφορούν βιβλιοπωλεία, εκδόσεις, ΜΜΕ, και ομίλους ανάγνωσης. Λευκοί ριζοσπάστες, σε συνεννόηση με τους ηγέτες της Ένωσης, ίδρυσαν το βιβλιοπωλείο From the Ground Up (Από τα κάτω προς τα πάνω) ως ένα εκπαιδευτικό μέσο για την αριστερά. Καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία του ομίλου ανάγνωσης Control, Conflict and Change (Έλεγχος, Σύγκρουση και Αλλαγή), ο οποίος παρείχε τη δυνατότητα συλλογικής ανάγνωσης και ανάλυσης ριζοσπαστικών βιβλίων είχαν λευκές γυναίκες. Οι συνεδρίες συνήθως προσέλκυαν τριακόσια άτομα και οι ακτιβιστές της Ένωσης συνήθως ηγούνταν των συζητήσεων. Η σύνταξη και η συγγραφή της καθημερινής εφημερίδας του τοπικού πανεπιστημίου, κατά την περίοδο της αρχισυνταξίας του John Watson ήταν επίσης έργο λευκών ριζοσπαστών. Δεν ήταν τυχαίο που ο Watson μου παραχωρούσε τις πρώτες τέσσερις σελίδες ενός τεύχους για να παρουσιάσω ένα ριζοσπαστικό όραμα για το αντιδικτατορικό κίνημα. Πέραν των συνηθισμένων χιλιάδων τευχών τα οποία διανέμονταν στην πανεπιστημιούπολη, σε εργοστάσια και κοινοτικά κέντρα, ταχυδρομούσε και πολλά τεύχη σε μια λίστα αντιδικτατορικών οργανώσεων ανά τις ΗΠΑ την οποία είχα ετοιμάσει. Ένα πρόγραμμα με αρκετά μακροπρόθεσμες συνέπειες ήταν η δημιουργία, από τρεις λευκούς κινηματογραφιστές σε συνεργασία με την Ένωση, του Finally Got the News, μιας ταινίας που παραμένει σε εμπορική κυκλοφορία.
Η εμπειρία του Ντιτρόιτ είχε αντίστοιχα παραδείγματα και αλλού. Φυσικά, όταν οι μαύροι επέμεναν σε αποκλειστικά μαύρες οργανώσεις, κάποιοι λευκοί ριζοσπάστες που είχαν εργαστεί σε κοινές οργανώσεις ένιωσαν μια πικρία για τον αποκλεισμό τους. Παρ’ όλ’ αυτά, οι μαύροι αγωνιστές της δεκαετίας του 1960, θεωρούσαν ότι, με βάση το κύριο καθήκον τους το οποίο ήταν η οργάνωση της μαύρης κοινότητας, βρισκόταν στο στάδιο όπου οι αποκλειστικά μαύροι σχηματισμοί ήταν αναγκαίοι. Οι λευκοί ριζοσπάστες οι οποίοι αποδέχτηκαν αυτή την πραγματικότητα υποστήριζαν αυτή την προσπάθεια με τρόπους τους οποίους έχω ήδη εξηγήσει. Λευκοί και μαύροι ριζοσπάστες που πίστευαν ότι τα κινήματα αντίστασης έπρεπε να είναι κοινά όφειλαν να ανοίξουν τον δικό τους δρόμο.
Όσον αφορά τα νέα κινήματα στην Αμερική σήμερα, ενώ κάθε άμεση σύνδεση μεταξύ ομάδων όπως το Black Lives Matter και Never Again είναι εξαιρετικά απίθανη, υπάρχουν πολλές παράλληλες ανησυχίες και δομικές προσεγγίσεις. Δεν υπάρχουν διαθέσιμες μελέτες για το άκρως αποκεντρωμένο Black Lives Matter σχετικά με τα επίσημα και ανεπίσημα μέλη του, αλλά αυτό το μαύρο κίνημα είναι ανοιχτό και υποστηρίζεται από λευκούς Αμερικανούς. Σε περιοχές της δυτικής Μασαχουσέτης που γνωρίζω, όπου ο πληθυσμός των Αφροαμερικανών είναι μικρός, οι επιτροπές υποστήριξης είναι συχνά ως επί το πλείστον λευκές.
Το κίνημα Never Again είναι επίσης αποκεντρωμένο με πολλές ομάδες υποστήριξης που αναδύονται χωρίς κάποιο κεντρικό συντονισμό. Από την ίδρυσή του, το Never Again ήταν πολυφυλετικό, πολυθρησκευτικό και ανοιχτό σε όλα τα φύλα. Στη μαζική διαμαρτυρία της Ουάσινγκτον, ανάμεσα στους κεντρικούς ομιλητές, όλοι μαθητές, ήταν Αφροαμερικανοί, μία κοπέλα από την Αιθιοπία και διάφοροι Λατίνοι. Το πιο ελπιδοφόρο ίσως σε αυτή τη διαμαρτυρία ήταν η σύνδεση ανάμεσα στην ένοπλη βία στα αστικά γκέτο, που αφορά κυρίως τους Αφροαμερικανούς και τους Λατίνους, καθώς και το πιο συγκεκριμένο ζήτημα της βίας των όπλων στα σχολεία. Εάν αναπτυχθεί αυτή η αντίληψη, θα μετατρέψει το μονοθεματικό αυτό κίνημα σε ένα κίνημα με ευρύτερο στόχο την ενδημική βία στην αστυνομία και την αμερικανική κουλτούρα γενικότερα. Αυτό θα μπορούσε να φέρει τα δύο κινήματα, #BlackLivesMatter και το Never Again σε άμεση συνεργασία.
Θυμόμαστε τη δεκαετία του 1960 για πολλά τα οποία άλλαξαν και πολλά που δεν άλλαξαν. Από την σκοπιά του ιστορικού, αλλά και κάποιου με ενεργό ρόλο σε κινηματικό, καλλιτεχνικό και ακαδημαϊκό επίπεδο καθ’ όλη αυτή την περίοδο, πως αποτιμάτε τόσο τα γεγονότα τα οποία συνδέονται με τον Μάη του ’68 όσο και την περίοδο εν γένει;
Όταν ζητήθηκε από τον Τσου Ενλάι να αποτιμήσει τη Γαλλική Επανάσταση αυτός απάντησε ότι είναι πολύ νωρίς για κάτι τέτοιο. Νιώθω το ίδιο για τη δεκαετία του 1960. Οι βραχυπρόθεσμες αποτυχίες είναι προφανείς, αλλά το κίνημα αποτέλεσε τη βάση για μεταγενέστερα σημαντικά κινήματα, με πιο εμφανή το κίνημα των ομοφυλοφίλων και το φεμινιστικό κίνημα. Το εισοδηματικό και το εκπαιδευτικό χάσμα ανάμεσα σε λευκούς και μαύρους έχει μειωθεί, αλλά παραμένει σημαντικό. Η αστυνομική βία παραμένει ανεξέλεγκτη. Παρόλα αυτά, έχουμε διανύσει μεγάλη απόσταση από τη δεκαετία του 1950 όταν, ακόμη και στο Ντιτρόιτ, τα περισσότερα εστιατόρια αρνούνταν να εξυπηρετήσουν μαύρους και ήταν επικίνδυνο για τη σωματική ακεραιότητα μεικτών φυλετικών ομάδων, πολύ περισσότερο ζευγαριών, να συγκεντρώνονται σε δημόσιους χώρους. Η ιδέα ότι οι Αμερικανοί θα εξέλεγαν ένα μετριοπαθή Αφροαμερικανό πρόεδρο το 2008 θα φαινόταν αποκύημα της φαντασίας το 1968.
Το τελευταίο κύμα αντίστασης στην αστυνομική και κρατική βία, η κρατική κάλυψη στην εταιρική απληστία και οι επιθέσεις ενάντια στην εργασία σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή, τις ΗΠΑ και αλλού απέδειξαν πως οι μετά τη δεκαετία του 1960 προβλέψεις περί επιστροφής στην κανονικότητα αποδείχθηκαν λανθασμένες. Οι διαδηλώσεις των τελευταίων ετών, που συνδυάζουν αιτήματα των ταξικών κινημάτων με θεματολογία από τα «νέα κοινωνικά κινήματα» όπως αυτά αναδείχθηκαν από τη δεκαετία του ’60 κι έπειτα, (περιβαλλοντικά θέματα ή θέματα φυλετικής ισότητας), συγκλόνισαν τον κόσμο. Θα μπορούσατε να προχωρήσετε σε τυχόν συγκρίσεις ανάμεσα σε αυτή την παγκόσμια αντιπαράθεση με το νεοφιλελευθερισμό και τα επαναστατικά κύματα των μέσων του 20ου αιώνα;
Αυτό στο οποίο αναφερόμαστε ως νεοφιλελευθερισμό είναι ο παγκόσμιος καπιταλισμός ο οποίος προσαρμόζεται ή δημιουργεί νέες εκμεταλλευτικές σχέσεις χρησιμοποιώντας επιδέξια τα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα σε αυτή την κατεύθυνση. Με ενθαρρύνει η αντίσταση σε αυτή την πανούκλα αλλά με απογοητεύει όταν βλέπω τα σύγχρονα κινήματα να ανακυκλώνουν συμπεριφορές οι οποίες έχουν αποδειχθεί ανεπιτυχείς. Ελπίζω ότι μπορούμε να απορρίψουμε αυταρχικούς κομματικούς σχηματισμούς οι οποίοι αποτελούν μίνι-αυτοκρατορίες ακόμη κι όταν δεν έχουν πολιτική εξουσία. Πρέπει επίσης να πάμε πέρα από τους χαλαρούς οργανωτικούς σχηματισμούς οι οποίοι αποσυντίθενται όταν το κράτος ασκεί την σημαντική δύναμη του. Νομίζω πως πρέπει να επανασυνδεθούμε με την δημιουργικότητα που ανέδειξε ο γαλλικός Μάης. Το να φανταστούμε κάτι είναι το πρώτο βήμα για να το υλοποιήσουμε. Εγώ για παράδειγμα νοιώθω πως η συλλογική ιδιοκτησία των νέων τεχνολογιών θα μείωνε την εργάσιμη μέρα σε λίγες ώρες ενώ ταυτόχρονα θα εκτόξευε την ποιότητα ζωής. Μπορώ να φανταστώ μια μη αυταρχική διακυβέρνηση. Είμαι πλέον ογδοντάρης, αλλά για μένα τα συνθήματα του γαλλικού Μάη ηχούν αληθινά: να είμαστε ρεαλιστές, να ζητάμε το αδύνατο!
