Δεδομένης της έκρηξης αξιοπιστίας και εγκυρότητας που γνωρίζουν τόσο τα ηλεκτρονικά όσο και (εννοείται) τα κοινωνικά μας μέσα, δεν είναι περίεργο ότι υπάρχει μια αφθονία θεωριών συνωμοσίας που κυκλοφορούν ελεύθερες στο διαδίκτυο. Και όμως, οι έρευνες δείχνουν ότι δεν έχει σημαντικά αλλάξει το ποσοστό των ανθρώπων που πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας τα τελευταία χρόνια. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, σύμφωνα με τις έρευνες, όλοι οι Αμερικανοί πιστεύουν σε τουλάχιστον μία θεωρία συνωμοσίας και το ποσοστό αυτό έχει μείνει σταθερό εδώ και δεκαετίες: επομένως δεν υπάρχει καμία θρυλούμενη «αύξηση» της επιρροής των θεωριών συνωμοσίας: όσοι πίστευαν παλιότερα (δηλ. όλοι), τόσοι πιστεύουν και τώρα (δηλ. όλοι). Αυτό που πιθανώς έχει αλλάξει είναι το πλήθος των θεωριών που κυκλοφορούν, όχι η επιρροή τους.
Βέβαια, σε αυτές τις έρευνες υπάρχει ένα πρόβλημα: τι είναι αυτό που ορίζουν ως θεωρία συνωμοσίας; Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ως γνωστόν, οι Ελ προέρχονται είτε από τον Σείριο ή από τον κάπως κοντινότερο σε εμάς Proxima Centauri (τον οποίο οι ίδιοι, ως ικανοί χρήστες της «Ελλάνιας» γλώσσας, θα τον αποκαλούν προφανώς Εγγύτατο Κενταύρου). Οι απόψεις δηλαδή για την προέλευσή τους διίστανται: οι οπαδοί της προέλευσης από τον Σείριο απορρίπτουν αναφανδόν την θεωρία για προέλευση από τον Εγγύτατο ως καταφανές ψεύδος (και τούμπαλιν). Όμως, ανεξάρτητα από το πώς τοποθετείστε στο επείγον αυτό ζήτημα, όσοι από τους πάντα ενήμερους για την γαλαξιακή προέλευση των Ελλήνων αναγνώστες του «Κοσμοδρομίου» πιστεύετε στους Ελ, είστε οπαδοί μιας, όπως αποκαλείται, «θεωρίας συνωμοσίας». Εδώ όμως έγκειται το πρόβλημα ορισμού: Στην περίπτωση των Ελ (παραβλέποντας το σοβαρό ζήτημα της προέλευσης), ποιος συνωμοτεί και ποια είναι η συνωμοσία;
Μια θεωρία συνωμοσίας θα πρέπει να περιλαμβάνει, περιέργως πώς, συνωμοσίες. Για παράδειγμα, μια θεωρία συνωμοσίας που κυκλοφορεί ευρύτατα για τα εμβόλια λέει ότι οι εταιρείες, τα κράτη, το διεθνές κεφάλαιο συνωμοτούν μεταξύ τους για να μας πουλάνε επικίνδυνα εμβόλια, ώστε να κερδίσουν μυθώδη ποσά από τη μία και να μειώσουν τον πληθυσμό από την άλλη. Οι Ελ όμως είναι ένα (εθνικιστικής προέλευσης, αν θέλετε) παραμυθάκι όχι πολύ διαφορετικό από τον Captain America και τους Avengers, ένα παραμυθάκι που δεν περιλαμβάνει στο αφήγημά του κάποια συνωμοσία, εκτός ίσως από τη συνωμοσία σιωπής των μέσων, η οποία, αν το σκεφτείτε, δεν στέκει λογικά: οι παντοδύναμοι Ελ, αν ήθελαν, θα εμφανίζονταν στα δελτία και η συνωμοσία σιωπής θα κατέρρεε. Εδώ λοιπόν, αν και ουδεμία συνωμοσία υφίσταται και επομένως οι Ελ δεν είναι θεωρία συνωμοσίας, οι οπαδοί τους όμως θα θεωρηθείτε «ψεκ» συνωμοσιολόγοι.
Από την άλλη μεριά, εάν κάποιος ισχυριστεί ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν είχε όντως όπλα μαζικής καταστροφής, μπορεί να γίνει καταγέλαστος, αλλά συνωμοσιολόγος δεν πρόκειται να ονομαστεί. Και όμως, όπως πλέον ξέρουμε, εδώ υπήρξε μια κρατική συνωμοσία σε συνεργασία με τα μέσα (παρα)πληροφόρησης, με σκοπό την αιτιολόγηση της εισβολής στο Ιράκ. Κανείς δεν θα την ονομάσει όμως «θεωρία συνωμοσίας», παρότι ήταν ακριβώς αυτό: μια (ψευδής εν τέλει) αφήγηση για μια μυστική συνωμοσία του Σαντάμ κατά της Δύσης. Ο λόγος είναι ότι γενικά, όσον αφορά τις πεποιθήσεις μας για τις εξηγήσεις των γεγονότων, το κριτήριο για την κατάταξή τους στην κατηγορία «Θεωρία Συνωμοσίας» ή στην κατηγορία «Πραγματικά Συνέβη» δεν είναι τόσο το αν αυτές περιλαμβάνουν μια συνωμοσία (αν και οπωσδήποτε το να υπάρχει μία. δίνει πόντους), αλλά το αν έρχονται σε αντίθεση ή όχι με τις διακηρύξεις των προσίδιων Επιστημολογικών Αρχών.
Παράδειγμα: είναι η Γη επίπεδη; Το ερώτημα είναι έγκυρο επιστημολογικά. Η κοινότητα των Αστροφυσικών και των Γεωφυσικών (η προσίδια Επιστημολογική Αρχή) το παίρνει σοβαρά, το εξετάζει και λέει πως όχι, την μέτρησε τη Γη μας και την βρήκε σχεδόν σφαιρική (είναι λίγο σαν αχλάδι, για την ακρίβεια). Ομοίως, προκαλεί το εμβόλιο ΜΜR αυτισμό; Και αυτό είναι ένα έγκυρο ερώτημα του οποίου όλοι θέλουν να ξέρουν την απάντηση. Και η απάντηση είναι όχι, δεν προκαλεί. Ύστερα από χρόνια εφαρμογής σε εκατομμύρια παιδιά, η αρμόδια Επιστημολογική Αρχή έχει αποδείξεις ότι όχι μόνο δεν προκαλεί αυτισμό ή σοβαρές παρενέργειες, αλλά είναι και εξαιρετικά αποτελεσματικό ανοσολογικά.
Και όμως, έτσι φτάνουμε σε ένα ακόμα πιο ακανθώδες πρόβλημα: Ποιος μας λέει ότι οι αρμόδιες αρχές (οι οποίες εξ ορισμού είναι πάντα οργανικό τμήμα του κράτους με την ευρύτερη έννοια) δεν είναι ωστόσο τμήμα της συνωμοσίας, όπως αποδεδειγμένα ήταν στην περίπτωση του Σαντάμ;
Οι συνωμοσίες (όχι θεωρίες συνωμοσίας, αλλά συνωμοσίες) που έχουν αποκαλυφθεί τις τελευταίες δεκαετίες περιλαμβάνουν πάντα τις αρμόδιες αρχές. Μπορεί να είναι κρατικά σκάνδαλα στις ΗΠΑ (π.χ. Watergate, Ιράν-Κόντρας, ή τα πειράματα Τuskegee που περιλάμβαναν λοιμωξιολόγους και το τόσο αγαπητό σε όλους μας CDC του οποίου ο λόγος σήμερα είναι ευαγγέλιο) ή στην Ελλάδα (από την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ μέχρι το σκάνδαλο Novartis, έχουμε κι εμείς αρκετές) ή αλλού. Μπορεί πάλι να είναι σκάνδαλα που περιλαμβάνουν τις φαρμακοβιομηχανίες και επικίνδυνα φάρμακα που επιτράπηκε να κυκλοφορήσουν ή τις βιομηχανίες που τους επιτράπηκε να συνεχίσουν να μολύνουν κτλ. Ο κατάλογος είναι μακρύς.
Με άλλα λόγια, ο ορισμός του τι είναι μια θεωρία συνωμοσίας εξαρτάται περισσότερο από τη σχέση αυτού που τον διατυπώνει με το κράτος και τις Επιστημολογικές Αρχές (που ακόμα και όταν είναι «ανεξάρτητες», «καθαρά επιστημονικές» κτλ. είναι πάντως εξαρτημένες άμεσα ή έμμεσα από αυτό), παρά από την όποια αληθοτιμή της «θεωρίας». Επιπλέον, υπάρχουν περιπτώσεις που δεν είναι καν σαφές ποιος είναι η κατάλληλη Επιστημολογική Αρχή: Η πλειονότητα των Βρετανών (όχι δηλαδή κανένα σκοτεινό περιθώριο) πιστεύει ότι η Ε.Ε. βυσσοδομεί εις βάρος της χώρας τους. Ποια είναι η αρμόδια αρχή; Γιατί αν είναι το βρετανικό κράτος, τότε αυτό μάλλον θα συμφωνήσει με αυτήν την άποψη, η οποία επομένως δεν είναι θεωρία συνωμοσίας· αν όμως είναι οι Ευρωπαϊκές αρχές, τότε αντιθέτως θα την χαρακτηρίσουν χωρίς δεύτερη σκέψη καθαρή συνωμοσιολογία του αισχίστου είδους. Και έτσι, πάνω από τους μισούς Βρετανούς είναι «ψεκ», ακροδεξιοί, αντιεμβολιαστές και well… Βρετανοί.
Ίσως λοιπόν η δυσκολία στον καθορισμό μιας καθολικά αποδεκτής Επιστημολογικής Αρχής και η αναγκαστική πρόσδεσή της λιγότερο ή περισσότερο στο εκάστοτε κράτος, να είναι ο λόγος που, παρά την έκρηξη στις σχετικές σπουδές τα τελευταία χρόνια, δεν υπάρχει κανένας ικανοποιητικός ορισμός για το τι είναι μια θεωρία συνωμοσίας. Η ακαδημαϊκή κοινότητα είναι η κατεξοχήν Επιστημολογική Αρχή. Είναι προδήλως δύσκολο να αμφισβητήσει τον εαυτό της συμπεριλαμβάνοντας στον ορισμό και κάποια κριτική για την οιονεί κρατική της αυτή λειτουργία. Ορισμοί που να βασίζονται στην αλήθεια ή το ψεύδος επιστημολογικών αποφάνσεων είναι επομένως δύσκολο (συχνά μάλιστα, όπως στο βρετανικό παράδειγμα, αδύνατο) να διατυπωθούν και να έχουν ευρύτερη ισχύ. Ο τελικός κριτής, επομένως, είναι η πολιτική (που πρέπει να μιλήσει) και όχι η επιστήμη (που δεν ξέρει τι να πει).
Οι δύο κορονοφυλές
Ας αφήσουμε στην άκρη την κάπως ακραία άποψη που λέει ότι ο ιός SARS-COV-2 δεν υπάρχει. Αν δεχτούμε ότι υπάρχει και προκαλεί την πανδημία, τότε σχηματικά υπάρχουν αυτή τη στιγμή δύο αντιθετικές αφηγήσεις για αυτήν, χωρίς να υπάρχει ακόμα ομοφωνία για το ποια είναι σωστή – αν και φυσικά η μία από τις δύο έχει μια πολύ γερή πλειοψηφία. Πιθανότατα δεν συμφωνείτε απολύτως με καμία από τις δύο [όπως και ο συγγραφέας], αλλά αυτές είναι οι πόλοι γύρω από τους οποίους διαμορφώνεται η συζήτηση. Η πρώτη θέση, της πλειονότητας των Επιστημολογικών Αρχών (ας την πούμε «θέση του διαφωτιστή») λέει περίπου τα εξής:
Τα lockdown είναι απαραίτητα για να περιοριστεί ο ιός. Το κράτος οφείλει για λόγους δημόσιας υγείας να προβεί σε (εν τέλει φιλολαϊκούς, αφού είναι για την προστασία της υγείας και της ζωής) καταναγκασμούς, είτε για την επιβολή μάσκας και τήρηση αποστάσεων παντού ή, αν παραστεί ανάγκη λόγω χαμηλών ποσοστών εμβολιασμού, ακόμα και για τα ίδια τα εμβόλια. Τα τελευταία είναι ασφαλή και πρέπει να τα κάνουμε χωρίς εξαίρεση (ακόμα και στα παιδιά) για να προστατευτούμε εμείς και οι γύρω μας. Οι ανεμβολίαστοι οφείλουν να σηκώσουν το βάρος της (σεβαστής; ίσως και όχι) επιλογής τους και με κάποιο τρόπο να διαχωριστούν από την εμβολιασμένη πλειονότητα. Οι εταιρείες οφείλουν να αναγκαστούν να δώσουν τα φάρμακα και τα εμβόλια σε λογικές τιμές, οι πλούσιες χώρες να πληρώσουν για τη διανομή τους σε φτωχές. Τα πιστοποιητικά εμβολιασμού είναι μεν ενοχλητικά, αλλά αναγκαία διαβατήρια για την μετάβασή μας σε έναν κόσμο ανοιχτό και χωρίς ιό. Όσο πιο πολλές τέτοιες (αλλά όμως καλά σχεδιασμένες) παρεμβάσεις γίνουν από το κράτος, τόσο πιο γρήγορα θα ξαναβρούμε αυτόν τον κόσμο.
Η άλλη άποψη, η θέση της μειοψηφίας (ας την πούμε «θέση ψεκ») είναι η εξής:
Τα lockdown είναι όχι μόνο άχρηστα αλλά επικίνδυνα – ειδικά για τους μη έχοντες. Οι μάσκες είναι περισσότερο στοιχείο ιδεολογικού κομφορμισμού ή σύμβολο πίστεως (κάτι σαν την μπούρκα) παρά προστασία. Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων, αν αυτή υπάρχει, είναι πολύ μικρότερη από ό,τι μας λένε οι όλο και πιο παράλογα πλούσιες εταιρείες – και άλλωστε η μακροπρόθεσμη ασφάλεια των εμβολίων δεν έχει αποδειχτεί ακόμα πέραν πάσης αμφιβολίας. Η υποχρεωτικότητα των εμβολίων, τα πιστοποιητικά εμβολιασμού και τα πράσινα διαβατήρια είναι όχι μόνο αποτυχημένα από άποψη δημόσιας υγείας, αλλά εξαιρετικά διχαστικά, οριακά θα λέγαμε σχεδόν ρατσιστικά (μετατρέπουν τους ανεμβολίαστους σε αποδιοπομπαίους πολίτες δεύτερης διαλογής) και επικίνδυνα για τις ατομικές και κοινωνικές μας ελευθερίες: είναι το πρώτο (και μάλιστα μεγάλο) βήμα προς μια βιοπολιτική άβυσσο χωρίς γυρισμό, μια δυστοπία κρατικού ελέγχου και παρακολούθησης που δεν θα σταματήσει όταν η επιδημία τελειώσει κάποια στιγμή, μια στιγμή που θα έρθει τόσο πιο γρήγορα όσο λιγότερες παρεμβάσεις τέτοιου τύπου γίνουν από το κράτος και όσο μικρότερη κρατηθεί η επιρροή των φαρμακευτικών εταιρειών.
Η θέση «ψεκ» από την αρχή είχε αδυναμίες, με κυριότερη ότι ουδέποτε κυριάρχησε στον κρατικό λόγο και ποτέ δεν κατέκτησε την πλειοψηφία στις Επιστημολογικές Αρχές. Αλλά, παρά τις αδυναμίες της, η κατηγοριοποίησή της ως θεωρίας συνωμοσίας δεν είναι εύκολο να γίνει για δύο λόγους: Πρώτον, ουδέποτε η άλλη, η πρώτη άποψη κατέκτησε την ομοφωνία στους κύκλους που κατέχουν τη σχετική γνώση. Πάντα υπήρχαν αντίθετες φωνές, πάντα υπήρχαν αντιπαραδείγματα (λ.χ. Σουηδία), η θέση «ψεκ» παρέμεινε ζωντανή στις Επιστημολογικές Αρχές.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι, όπως πάντα συμβαίνει στην πολιτική, τη φθορά της εξουσίας την χρεώνεται η κυβέρνηση. Η πανδημία δεν είναι ένα φανταστικό γεγονός όπως λ.χ. οι Ελ, για το οποίο μπορεί να κουβεντιάζουμε χωρίς πραγματικές συνέπειες. Η πανδημία είναι μια πραγματικότητα που οφείλει να αντιμετωπιστεί και η εφαρμογή της μιας ή της άλλης γραμμής έχει συνέπειες. Η αντιμετώπισή της με βάση την κυρίαρχη θέση έχει, μετά από δύο χρόνια πανδημικής κρίσης, αρχίσει να δείχνει τα όριά της. Αντίθετα, η αντιπολιτευτική γραμμή δεν έχει γενικά δοκιμαστεί, άρα μένει ακμαία ενώ επωφελείται και από την φθορά του αντιπάλου.
Τα lockdown πράγματι δεν έκαναν ότι υπόσχονταν να κάνουν – και βρισκόμαστε μπροστά στην πιθανότητα ενός ακόμα από αυτά. Τα εμβόλια δεν ήταν το τέλος της επιδημίας, όπως μας είχαν υποσχεθεί. Αντίθετα βρισκόμαστε μπροστά στο ενδεχόμενο και της τέταρτης δόσης. Το CDC πρόσφατα μάλιστα άλλαξε τον ορισμό του εμβολιασμού που έδινε ως τώρα για να αντιμετωπίσει την σχετική κριτική: ο παλιός ορισμός ήταν: «Εμβολιασμός είναι η εισαγωγή ενός εμβολίου στο σώμα με σκοπό την πρόκληση ανοσίας [immunity] σε μια συγκεκριμένη ασθένεια». Επειδή τα εμβόλια κορονοϊού, αντίθετα με τα μέχρι πρότινος εμβόλια (αλλά σε μερική αντιστοιχία με τα εμβόλια γρίπης – θυμάστε το σκάνδαλο Novartis;) δεν προκαλούν ανοσία ο «προβληματικός» ορισμός άλλαξε ώστε να προλαμβάνει την κριτική (τουλάχιστον έτσι φαίνεται από τα mail που διέρρευσαν) και έγινε: «εισαγωγή ενός εμβολίου στο σώμα με σκοπό την προστασία [protection] από μια συγκεκριμένη ασθένεια». Βέβαια «προστασία» προσφέρει και ένα οποιοδήποτε φάρμακο που δεν είναι εμβόλιο, γεγονός που καθιστά τον ορισμό αυτό κενό περιεχομένου…
Όλο και περισσότεροι είναι αυτοί που νιώθουν κούραση, απογοήτευση και φόβο. Υπάρχουν πλέον διαδηλώσεις κατά των lockdown ακόμα και στο κορυφαίο παράδειγμα επιτυχημένης εφαρμογής του κυρίαρχου πρότυπου για την αντιμετώπιση της επιδημίας, στην Νέα Ζηλανδία, που φαίνεται πλέον καθαρά να κινδυνεύει «να καταλήξει με το χειρότερο από τους δύο κόσμους: και να αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα με όλους τους άλλους, αλλά ταυτόχρονα να επιμένει σε μια μη βιώσιμη πολιτική zero Covid».
Ο Μακιαβέλι και οι Άλλοι
Και το παιχνίδι αυτό συνεχίζεται ως εξής: όσοι εκφράζουν αμφιβολίες, όσοι ζητούν τεκμήρια, όσοι ανήκουν στην κατηγορία των απομαγευμένων, γίνονται αυτόματα ακροδεξιοί, «ψεκ», αντιεμβολιαστές (ακόμα κι αν έχουν κάνει και την τρίτη δόση), εχθροί του Διαφωτισμού, οπαδοί θεωριών συνωμοσίας. Φυσικά είναι γεγονός ότι λίγο ως πολύ όντως τη θέση «ψεκ» την υιοθέτησαν από την αρχή οπορτουνιστικές ομάδες της ακροδεξιάς, τμήματα των εκκλησιών και διάφοροι… «ψεκ». Αλλά αποτελεί επίσης γεγονός ότι δεν ήταν μόνο αυτοί.
Όπως και να έχει, η πάλη των δύο γραμμών οξύνεται. Η μειοψηφία αντιδρά σκληραίνοντας τις αναρτήσεις της στα social media, ο εικονικός πολιτισμικός πόλεμος (Kulturkampf το έλεγαν στην Γερμανία του Κάιζερ) γίνεται όλο και πιο δηλητηριώδης, συμπιέζοντας τις λίγο πιο ψύχραιμες φωνές, μετατρεπόμενος σταδιακά σε έναν θρησκευτικού τύπου πόλεμο. Και αρχίζουν να κυκλοφορούν διάφορα μιμίδια, σπαράγματα ιδεολογικού λόγου, που υποτίθεται ότι είναι εύκολες λύσεις σε ένα δύσκολο πρόβλημα· εύκολες λύσεις, αλλά δεν εφαρμόζονται. Γιατί; Είναι και αυτός ένας δρόμος για την δημιουργία θεωριών συνωμοσίας: «Η λύση είναι απλή, αλλά δεν την θέλει ο…». Χωρίς λύσεις η κούραση, ο φόβος και το μίσος επικρατούν. Ο φόβος γίνεται τμήμα της κυρίαρχης ιδεολογίας, τμήμα της διαχείρισης της κοινωνίας.
Και έτσι φτάνουμε σε ένα μέλλον που το κατέγραψε ο Μακιαβέλι πριν από πεντακόσια χρόνια. Γιατί στο Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio (στα ελληνικά, «Η Χειραγώγηση του Όχλου. Οι Συνωμοσίες»), μιλώντας για τις συνωμοσίες (όχι τις θεωρίες συνωμοσίας) λέει ότι μία είναι η σημαντικότερη αιτία για την εξύφανσή τους και «[α]υτή συνίσταται στο καθολικό μίσος που ένας ηγεμόνας μπορεί να προκαλέσει, διότι, όταν ο ηγεμόνας έχει ξεσηκώσει τέτοιο καθολικό μίσος, πρέπει να αναμένεται ότι κάποιοι, τούς οποίους έχει πολύ προσβάλει, θα ζητήσουν να εκδικηθούν. Η επιθυμία τους αυτή ενισχύεται από την καθολική δυσμένεια που διαπιστώνουν ότι έχει ξεσηκωθεί εναντίον του. Ο ηγεμόνας, ως εκ τούτου, πρέπει να αποφεύγει τις προσωπικές προσβολές». Βέβαια, οι συνωμοσίες, μας λέει, μπορούν μόνο να γίνουν «είτε από υψηλά ιστάμενους ή από ανθρώπους στον στενό κύκλο ενός ηγεμόνα, διότι άλλοι, εκτός εάν είναι εντελώς παράφρονες, δεν μπορούν να οργανώσουν συνωμοσίες, αφού όσοι δεν έχουν ισχύ ή πρόσβαση στο περιβάλλον του ηγεµόνα, δεν έχουν καµιάν ελπίδα ή ευκαιρία να φέρουν σε επιτυχές πέρας μια συνωμοσία». Προφανώς, όσοι λοιπόν δεν είναι στο στενό κύκλο του ηγεμόνα, μόνο στο φαντασιακό επίπεδο μπορούν να ξεφύγουν, δημιουργώντας θεωρίες συνωμοσίας, έμμεσα μόνο στοχεύοντας τον πραγματικό λόγο της δυσφορίας τους, τον προσεκτικό ηγεμόνα.
Γιατί το σύγχρονο κράτος (ο ηγεμόνας) έχει μάθει να προσέχει και να αποφεύγει τις επικίνδυνες «προσωπικές προσβολές», διαιρώντας καταλλήλως αυτούς που δεν είναι σε άμεση επαφή με τον ηγεμόνα κατά μήκος όποιων γραμμών είναι εύκαιρες στη συγκυρία – και η συγκυρία της πανδημίας προσφέρει πολύ βαθιές διαχωριστικές γραμμές, τις οποίες μπορεί να εκμεταλλευτεί. Το σημαντικό εδώ είναι η διαίρεση, όχι το ποιες ακριβώς θα είναι οι γραμμές που θα επιλεγούν: αυτό μένει στην διακριτική ευχέρεια της κάθε κυβέρνησης: διαφορετική κυβέρνηση, λίγο διαφορετικές γραμμές.
Το εν γένει κράτος έχει την ευκαιρία να παρέμβει στον πολιτιστικό πόλεμο του διαδικτύου και να τον κάνει λίγο λιγότερο εικονικό, λίγο περισσότερο πραγματικό, λ.χ. με την υποχρεωτικότητα. Το πρόστιμο των 100 ευρώ τον μήνα είναι το λιγότερο. Θα μπορούσε το κράτος να προβλέψει πολύ πιο αποτελεσματικές μορφές υποχρεωτικότητας: υπάρχει πάντα η απαγόρευση χρήσης δημόσιων μέσων και χώρων, η δημιουργία χωριστών χώρων για τους ανεμβολίαστους (ώστε οι εμβολιασμένοι να κολλάνε μόνο από εμβολιασμένους, όχι και από ανεμβολίαστους) και, γιατί όχι, η φυλάκιση, έστω και η φυλάκιση κατ’ οίκον, μόνο για ανεμβολίαστους.
«Lockdown» εξάλλου σημαίνει κάθειρξη. Αλλά, ας μην υπερβάλλουμε, στο σπίτι τους θα είναι, δεν είναι δα ότι θα τους στείλουμε και στη Σπιναλόγκα.
Η υποχρεωτικότητα είναι η μόνη ορθολογική, ανθρωπιστική (και «αριστερή», αφού είναι για το καλό του συνόλου) απόφαση. Εξ άλλου τι είναι τα 100 ευρώ μπροστά στο γεγονός ότι αυτοί από επιλογή τους μάς στερούν από τα πολύτιμα, λόγω της έκτακτης κατάστασης, κρεβάτια μας στις ΜΕΘ; Ακόμα και αν η κυβέρνηση είχε κάνει ό,τι όφειλε να κάνει και είχε αναβαθμίσει το ΕΣΥ, και πάλι εμείς θα πεθαίναμε επειδή αυτοί δεν εμβολιάζονται. Είναι άδικο για τους εμβολιασμένους και επομένως το κατοστάρικο «είναι μία πράξη δικαιοσύνης» απέναντί τους. «Δεν γίνεται σήμερα κάποιοι να στερούνται τις υπηρεσίες του ΕΣΥ που τις έχουν ανάγκη, επειδή κάποιοι άλλοι αρνούνται πεισματικά να πράξουν το αυτονόητο».
Και δεν είναι μόνο αυτοί που αρνούνται τα αυτονόητα. Οι καπνιστές, από επιλογή τους δεν παθαίνουν καρκίνο και δεν φράζουν τα αγγεία τους ενώ ταυτόχρονα μας βρωμίζουν τον αέρα μας; Γιατί όχι και σε αυτούς 100 ευρώ; Και οι παχύσαρκοι; Και όσοι δεν ασκούνται; Από επιλογή τους δεν παθαίνουν διαβήτη και καρδιαγγειακά; Να πληρώσουν. Και τα πρεζάκια; Και οι Ουκρανές οροθετικές (σαν αυτές που είχε διαπομπεύσει πριν χρόνια ο Λοβέρδος); Και τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα; Αυτά δεν φταίνε για τόσες και τόσες αρρώστιες; Και δεν ξέρουμε μη τυχόν μεταδίδεται και η ανωμαλία τους, δεν πρέπει μήπως ορθολογικά να το εξετάσουμε και αυτό; Και οι μαύροι; Και οι γύφτοι που γυρνάνε εδώ κι εκεί και διαδίδουν αρρώστιες (και εγκληματικότητα);
Δεν είναι όμως μόνο η υποχρεωτικότητα. Το κράτος θα συνεχίσει να βρίσκει ευκαιρίες μέσα στην αναταραχή που γίνεται κανονικότητα και σταθεροποιείται. Θα συνεχίσει να περνάει νόμους που δεν θα το τολμούσε αν δεν του δινόταν η ευκαιρία της πανδημίας, είτε μιλάμε για νόμους για την παιδεία στην Ελλάδα, ή στην Βρετανία για νόμους που απειλούν με φυλάκιση ενός χρόνου όποιους τολμήσουν να κατέβουν στο δρόμο για να διαμαρτυρηθούν για οτιδήποτε, όχι μόνο για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που δεν είναι πλέον προφανές τι άλλο παραπάνω πρέπει να κάνει ένα κράτος για να χαρακτηριστεί καλή τη πίστει «αστυνομικό».
Ίσως θα πρέπει κάποια στιγμή να αφήσουμε τα πληκτρολόγια και να συζητήσουμε σοβαρά και ψύχραιμα πώς θα βγούμε από αυτή την περιπέτεια με τις μικρότερες δυνατές απώλειες. Και όχι μόνο μικρότερες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, αλλά και σε ό,τι άλλο ανθρώπινο μας έχει απομείνει. Όπως η ανθρωπιά.
Και η Ελ κληρονομιά μας. (Από τον Εγγύτατο όμως).
