Η ημέρα συνομιλιών μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας στη Γενεύη, οι οποίες ίσως αποτελούν και το κρισιμότερο σημείο στην εξέλιξη των ποικίλων επαφών Μόσχας και «Δύσης», υπήρξε ενδεικτική του πόσο δύσκολες έχουν καταστεί οι σχέσεις και πόσο κοντινός είναι πλέον ο κίνδυνος κάποιας μορφής μεγάλου πολέμου στην Ευρώπη.
Το θετικό στοιχείο έγκειται στις συνομιλίες αυτές καθαυτές. Άλλωστε, όταν δυο πλευρές δεν συμφωνούν στα βασικά, μπορούν να συμφωνήσουν να συνεχίσουν να συνομιλούν, εάν και όποτε κρίνουν ότι το διακύβευμα συγχωρεί την καθυστέρηση επίλυσης ενός προβλήματος. Επίσης θετικό είναι πως όλες οι πλευρές συμφωνούν ότι ένας πυρηνικός πόλεμος δεν επιτρέπεται να διεξαχθεί.
Εδώ ωστόσο τελειώνουν τα ευχάριστα.
Η Ρωσία δεν δείχνει καμία διάθεση να συνεχίσει να παίζει καθυστερήσεις. Μετά από τριάντα χρόνια περικύκλωσης από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, με «πολύχρωμες επαναστάσεις» να την πολιορκούν και με απειλές αποκλεισμού από το διεθνές τραπεζικό σύστημα, είναι έτοιμη να δημιουργήσει τετελεσμένα στο έδαφος ως απάντηση στο παιχνίδι των «μισόλογων» από πλευράς ΗΠΑ, όπως το χαρακτηρίζει.
Δεν θα πρόκειται για άλμα στο κενό βεβαίως, αλλά για στοχευμένες κινήσεις επιθετικής άμυνας: «Αλλάζω το status quo, προκειμένου είτε να υποχωρήσεις και να χαλαρώσεις την περίσφιξή μου, είτε να διαπραγματευτείς». Μπορεί να συνίσταται η πολιτική της Ρωσίας σε περαιτέρω ενοποίηση με την Λευκορωσία ή σε μεγαλύτερη ενίσχυση των αυτοανακηρυχθεισών Λαϊκών Δημοκρατιών στην ανατολική Ουκρανία ή και σε στοχευμένες στρατιωτικές παρεμβάσεις σε ορισμένα μέτωπα, χωρίς να εξελίσσονται σε πλήρη επέμβαση.
Άλλωστε, η δέσμευση των εμπλεκομένων μερών να μην διεξάγουν ολοκληρωτικό μεταξύ τους πυρηνικό πόλεμο δεν εξισούται με ειρήνη απαραιτήτως. Ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων έχει ήδη περιγραφεί ως επιλογή – και ας κραυγάζει ο ανόητος Γ.Γ. του ΝΑΤΟ ότι ετοιμάζεται για πόλεμο. Κάτι μας λέει ότι την κρίσιμη στιγμή δεν θα βρεθούν πολλοί Δυτικοευρωπαίοι, έτοιμοι να σκοτωθούν στα χαρακώματα της Ουκρανίας.
Επιπροσθέτως, η Ρωσία νιώθει σε αυτήν την φάση πιο ασφαλής από οικονομικής άποψης, με την Κίνα να την υποστηρίζει.
Η πραγματικότητα είναι ότι η ανισορροπία ισχύος, η οποία διαμορφώθηκε τα προηγούμενα χρόνια εις βάρος της Ρωσίας ρίχνει βαριά την σκιά της. Καθίσταται δε χαρακτηριστική, όταν βλέπει κανείς τα δύο διαφορετικά αιτήματα, τα οποία προβλήθηκαν την πρώτη ημέρα των διαπραγματεύσεων: η Ρωσία ζητά από τις ΗΠΑ, το κράτος με τις περισσότερες στρατιωτικές δυνάμεις διεθνώς, να μην την περικυκλώσει ακόμα περισσότερο. Δεν ζητούν από τις ΗΠΑ να αναιρέσουν την διεθνή τους παρουσία, απλώς να μην την επεκτείνουν και άλλο.
Οι ΗΠΑ αντιθέτως ζητούν από την Ρωσία να μετακινήσει τα στρατεύματα τα οποία η τελευταία διατηρεί μέσα στην δική της επικράτεια. Ζητούν να συναποφασίζουν με την Ρωσία τι θα κάνει η τελευταία μέσα στα εδάφη της, κοινώς να καταστεί κράτος μειωμένης κυριαρχίας. Φανταστείτε να απαιτούσε κάτι αντίστοιχο η Ρωσία από τις ΗΠΑ.
Η ανισορροπία ισχύος θολώνει την κρίση: Οι ΗΠΑ έχουν ήδη εισέλθει στην «παγίδα του Αλκιβιάδη»: διαρκής επέκταση της παρουσίας τους, γιατί οποιαδήποτε άλλη επιλογή θα αντιστοιχεί με υποχώρηση. Πρόκειται για την επιχειρηματολογία η οποία προηγήθηκε της καταστροφικής πολεμικής εμπλοκής των αρχαίων Αθηναίων στην Σικελία.
Η Ρωσία από την άλλη νιώθει ότι δεν έχει χρόνο. Έχει πειστεί ότι υφίσταται σχέδιο αλλαγής καθεστώτος και εις βάρος της ίδιας. Μια «αποσοβιετοποίηση 2.0». Μια τέτοια εξέλιξη θα ισοδυναμούσε με κατάλυση της κρατικής υπόστασής της και δεν πρόκειται να τη διακινδυνεύσει.
Αυτή η συνθήκη αμοιβαίας αυτοπαγίδευσης στην πορεία προς κάποια μορφή πολέμου θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την έστω σχετική ανακατανομή ισχύος. Οι εγγυήσεις τις οποίες ζητά η Ρωσία εκεί ακριβώς αποσκοπούν: να διανυθεί ένα μέρος της διαφοράς ισχύος μεταξύ των δύο πλευρών. Οι ΗΠΑ δεν δείχνουν καμία διάθεση ανταπόκρισης. Η δέσμευση για μη ανάπτυξη ορισμένων πυραυλικών συστημάτων στα σύνορα της Ρωσίας έχει πολύ μικρή αξία. Όσο μένει ανοιχτό το ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας και άλλων μετασοβιετικών δημοκρατιών στο ΝΑΤΟ κάθε τέτοια δέσμευση ακυρώνεται εν δυνάμει και στην πράξη.
Το πιθανότερο είναι ότι επί της ουσίας δεν θα καταλήξουν οι διαπραγματεύσεις σε ικανοποιητικές δεσμεύσεις. Το ζήτημα είναι αν η Ρωσία θα επιλέξει να θεωρήσει ανεκτή μια τέτοια αποτυχία ή αν θα αντιδράσει λελογισμένα στο πεδίο δημιουργώντας νέα δεδομένα και προσπαθώντας να αποδείξει ότι μπορεί να επαναρρυθμίσει την κατανομή ισχύος στην άμεση περιοχή ενδιαφέροντός της, ακόμα και χωρίς τις ΗΠΑ.
