Το ρομποτικό όχημα εξερεύνησης «Curiosity», της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), ανίχνευσε την υπογραφή άφθονου «ελαφρού» άνθρακα στον ‘Αρη, για τον οποίο υπάρχουν τρεις πιθανές εξηγήσεις: να προέρχεται από χημικές αντιδράσεις στην ατμόσφαιρα λόγω της υπεριώδους ακτινοβολίας, να δημιουργήθηκε από περαστικό νέφος κοσμικής σκόνης ή να έχει «ντόπια» βιολογική προέλευση, έχοντας παραχθεί στο παρελθόν από μορφές μικροβιακής ζωής, όπως συμβαίνει και στη Γη.
Το όχημα τριγυρνάει στον γειτονικό πλανήτη από το 2012, παίρνοντας κατά καιρούς δείγματα από την επιφάνεια του και κάνοντας αναλύσεις επιτόπου με το φορητό χημικό εργαστήριο του. Αυτή τη φορά, οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον καθηγητή γεωεπιστημών Κρίστοφερ Χάουζ του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), ανακοίνωσαν ότι το «Curiosity» ανίχνευσε φασματοσκοπικά ένα σήμα που θα μπορούσε να αποτελεί ένδειξη αρχαίας αρειανής ζωής, χωρίς ασφαλώς να αποκλείονται άλλες, πιο «πεζές», εξηγήσεις.
Ο άνθρακας που βρέθηκε παγιδευμένος σε αρειανά πετρώματα, είναι εντυπωσιακά εμπλουτισμένος με ελαφριά ισότοπα άνθρακα. Στη Γη ένα τέτοιο σήμα αποτελεί ισχυρή ένδειξη για αρχαία μικροβιακή ζωή. Δεδομένου όμως ότι πρόκειται για τον ‘Αρη – όπου έχουν διαψευστεί οι κατά καιρούς ανάλογες εκτιμήσεις – οι ερευνητές είναι διστακτικοί. Έτσι, μελετούν παράλληλα όλες τις εναλλακτικές μη βιολογικές ερμηνείες του φαινομένου, κυρίως την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα του «κόκκινου» πλανήτη και την αστρόσκονη. Πάντως και οι εναλλακτικές αυτές εξηγήσεις είναι εξίσου «εξωτικές» με την πιθανότητα κάποια υπόγεια μικρόβια να παρήγαγαν κάποτε εμπλουτισμένο άνθρακα με τη μορφή αερίου μεθανίου.
Ο άνθρακας υπάρχει σε δύο σταθερές ισοτοπικές μορφές: του «ελαφρού» άνθρακα-12 που αποτελεί τη συντριπτική πλειονότητα του υπάρχοντος άνθρακα, και του βαρύτερου άνθρακα-13. Η ζωή έχει εξελίξει μηχανισμούς στη Γη που ευνοούν τον ελαφρύτερο άνθρακα, με αποτέλεσμα τα περισσότερα οργανικά μόρια που έχουν βιολογική προέλευση, να περιέχουν άνθρακα-12.
Οι ερευνητές ανέλυσαν τις μετρήσεις του ρομποτικού οχήματος από 24 διαφορετικά δείγματα πετρωμάτων από τον κρατήρα Γκέιλ, ο οποίος κάποτε περιείχε μια αρχαία λίμνη. Σε έξι από αυτά τα δείγματα η αναλογία του άνθρακα-12 σε σχέση με τον άνθρακα-13 ήταν τόσο μεγάλη (πολύ μεγαλύτερη από ό, τι στη Γη), που ο Χάουζ έκανε λόγο για «δραματικά σήματα».
Μια πιθανή εύλογη εξήγηση είναι ότι πριν δισεκατομμύρια χρόνια μικρόβια τρέφονταν με άνθρακα από το μάγμα στο αρειανό υπέδαφος και στη συνέχεια παρήγαγαν αέριο μεθάνιο. Μετά, άλλα επιφανειακά μικρόβια θα τρέφονταν με τη σειρά τους με αυτό το μεθάνιο, εμπλουτίζοντας το περαιτέρω με ελαφρύ άνθρακα, ο οποίος τελικά παγιδεύτηκε στα πετρώματα μετά τον θάνατο των μικροοργανισμών.
Μέχρι στιγμής όμως το «Curiosity» δεν έχει δει φυσικά ίχνη αρχαίων μικροβίων, συνεπώς μια τροποποιημένη εκδοχή της παραπάνω θεωρίας είναι ότι μετά το αρχικό στάδιο της διαδικασίας που ξεκίνησε από μικρόβια βαθιά στο υπέδαφος, το δεύτερο στάδιο στην επιφάνεια του πλανήτη δεν έγινε από άλλα μικρόβια, αλλά από την υπεριώδη ακτινοβολία που μπορεί να διέσπασε το αέριο μεθάνιο μικροβιακής προέλευσης, εμπλουτίζοντας έτσι τον ελαφρύ άνθρακα.
Με άλλα λόγια, η υπεριώδης ακτινοβολία θα μπορούσε να έχει κάνει εξ αρχής όλη τη «δουλειά», χωρίς καθόλου βοήθεια από τα μικρόβια. Η ακτινοβολία αυτή, όπως έχουν δείξει πρόσφατα εργαστηριακά πειράματα στη Γη από Ιάπωνες πλανητικούς επιστήμονες του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Τόκιο, μπορεί να αντιδράσει χημικά με το μονοξείδιο του άνθρακα – που αποτελεί το 96% της αρειανής ατμόσφαιρας – και να παράγει άκρως εμπλουτισμένο άνθρακα-12.
Μια άλλη εναλλακτική εξήγηση είναι ότι, στο νεαρό ακόμη ηλιακό σύστημα, ο ‘Αρης πέρασε μέσα από ένα διαστρικό μοριακό νέφος αερίων και σκόνης, κάτι που πιστεύεται ότι συμβαίνει κάθε 100 εκατομμύρια χρόνια. Ο άνθρακας στη διαστρική σκόνη είναι ελαφρύς και, κρίνοντας από τις αναλύσεις μετεωριτών, θα μπορούσε να εξηγεί τα αυξημένα επίπεδα άνθρακα-12 που παρατηρούνται στον ‘Αρη.
Το «Curiosity» συνεχίζει να «μυρίζει» τη σημερινή αραιή αρειανή ατμόσφαιρα και έχει ήδη ανιχνεύσει μεθάνιο, αλλά σε συγκεντρώσεις πολύ χαμηλές για να μπορέσει να μετρήσει τα επίπεδα των ισοτόπων του άνθρακα. Προς το παρόν, είναι δύσκολο να πει κανείς πιο από τα παραπάνω σενάρια – ή ίσως κάποιο άλλο – είναι πιο βάσιμο.
Ο Χάουζ δήλωσε, με συγκρατημένη επιφύλαξη, ότι τα νέα ευρήματα ενισχύουν κάπως την πιθανότητα να υπήρχαν κάποτε μικροοργανισμοί στον ‘Αρη, χωρίς μάλιστα να αποκλείεται ότι υπάρχουν ακόμη στο υπέδαφος του. Επεσήμανε ότι «και τα τρία σενάρια υποδηλώνουν έναν ασυνήθιστο κύκλο άνθρακα στον ‘Αρη, πολύ διαφορετικό από οτιδήποτε στη Γη σήμερα. Χρειαζόμαστε όμως περισσότερα δεδομένα για να αποφασίσουμε ποια είναι η σωστή εξήγηση. Θα ήταν ωραία αν το όχημα ανίχνευε μια μεγάλη ποσότητα μεθανίου και μετρούσε τα ισότοπα άνθρακα σε αυτήν, αλλά μέχρι στιγμής οι ποσότητες μεθανίου που έχουν ανιχνευθεί, είναι τόσο μικρές που τα ισότοπα δεν είναι δυνατό να μετρηθούν».
ΠΗΓΗ: AΠΕ-ΜΠΕ
