Σε προηγούμενο άρθρο μας εξετάσαμε τέσσερις παράγοντες που καθιστούν ιδιαίτερα επικίνδυνη την κατάσταση γύρω από την Ουκρανία θέτοντας την Αμερική και το ΝΑΤΟ σε τροχιά σύγκρουσης με τη Ρωσία – μια σύγκρουση που εμπεριέχει εκ των πραγμάτων, τον κίνδυνο να εξελιχθεί σε μια πυρηνική καταστροφή, τώρα ή κάποια στιγμή στο μέλλον. Πολλοί θα πουν βέβαια ότι η εκτίμηση αυτή είναι υπερβολική, είτε γιατί θέλουν να μην ανησυχεί υπέρμετρα ο πληθυσμός με τον εγκληματικό πολεμικό τυχοδιωκτισμό του ΝΑΤΟ, είτε γιατί υιοθετούν το αρχιμήδειο και τόσο δημοφιλές μεταξύ των μεσομικροαστών ρητό «Μη μου τους κύκλους τάραττε».
Και στην περίοδο που προηγήθηκε του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και σε αυτήν που προηγήθηκε του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι δύο αυτές συγκρούσεις θεωρούνταν εντελώς αδιανόητες από τις μεγάλες πρωτεύουσες και σημαντικό τμήμα της κοινής γνώμης και αυτό ακριβώς ήταν ένας παράγων που διευκόλυνε το ξέσπασμά τους. Αντίθετα, επειδή πολλοί περίμεναν έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1945, μεταξύ Δυτικών και Σοβιετικών, το γεγονός αυτός υπήρξε αποτρεπτικός παράγοντας.
Ο πόλεμος ως απάντηση στην οικονομική κρίση
Οι τέσσερις παράγοντες στους οποίους αναφερθήκαμε είναι ο συγκεκριμένος τρόπος που εκδηλώνεται ο κίνδυνος του πολέμου, έχει σημασία όμως να τους θέσουμε στο ευρύτερο και βαθύτερο πλαίσιο που τον εγκυμονεί, όχι μόνο μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, αλλά επίσης στη Μέση Ανατολή, όπου άλλωστε συνεχίζεται από το 2003 συνεχώς, όπως και στην Άπω Ανατολή, κατά της Κίνας. Η πορεία προς τον πόλεμο, η προετοιμασία και η απειλή του πολέμου και στα τρία αυτά μέτωπα, δεν είναι τυχαία, δεν είναι μια σύμπτωση. Ο πόλεμος συνιστά στην πραγματικότητα, όπως μας έχει διδάξει η εμπειρία ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, αρχικά με την αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό, μια από τις δυνατές οργανικές απαντήσεις του καπιταλισμού, όταν αντιμετωπίζει βαθιές συστημικές κρίσεις, όπως αυτή που αντιμετωπίζει σήμερα ή που αντιμετώπισε πριν από εκατό χρόνια και πριν από εκατόν πενήντα χρόνια. Η κρίση μάλιστα που αντιμετωπίζει ο δυτικός καπιταλισμός τώρα είναι πιο βαθιά από αυτή που αντιμετώπισε στις αρχές του 20ού αιώνα και στο τέλος του 19ου, γιατί είναι και μια κρίση οικολογική και τεχνολογική, όχι απλώς μια κρίση οικονομικής και κοινωνικής αναπαραγωγής του συστήματος.
Αντιμέτωπος προ ενός αιώνος με μια συγκρίσιμη σε βάθος κρίση, ο καπιταλισμός παρήγαγε τρεις τύπους απαντήσεων: Κεϋνσιανή Μεταρρύθμιση (Ρούζβελτ), Φασισμό και Πόλεμο (Χίτλερ) και Επανάσταση (Λένιν και Μάο). Αντίστοιχες τάσεις πρέπει να περιμένουμε και σήμερα. Έχουμε ήδη το ισοδύναμο μιας πρωτοφασιστικής τάσης (Τραμπ, Νετανιάχου, ευρωπαϊκή Άκρα Δεξιά, Ναρέντρα Μόντι, Μπολσονάρου κλπ.), έχουμε μια πολύ ντροπαλή μεταρρυθμιστή τάση (Μπάιντεν) και έχουμε πολύ λίγες δυνάμεις που αγωνίζονται για έναν βαθύ συστημικό μετασχηματισμό, δημοκρατικό, κοινωνικό, οικολογικό. Όσο για τη Ρωσία και την Κίνα, που αντιπροσωπεύουν αντικειμενικά μια σημαντική, εξωτερική αντίθεση προς τον δυτικό καπιταλισμό και ιμπεριαλισμό και του αρνούνται την παγκόσμια κυριαρχία, ακόμα και με την απλή ύπαρξή τους, με το μέγεθος, τους εξοπλισμούς και τον βαθμό ανεξαρτησίας που διαθέτουν (για αυτό και έχουν λυσσάξει οι Δυτικοί εξαπολύοντας διπλό Ψυχρό Πόλεμο), είναι βασικά συντηρητικές και όχι ριζοσπαστικές δυνάμεις.
Η πορεία προς τον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, εναντίον της Κίνας, εναντίον του Ισλάμ, εναντίον των δυτικών λαϊκών τάξεων, εναντίον του Πολιτισμού, εναντίον της Φύσης, η μετατροπή του πολέμου στη νέα Νόρμα, τη νέα κανονικότητα του συστήματος, η εμφάνιση του Καπιταλισμού της Καταστροφής (Ελλάδα) και του Ιμπεριαλισμού της Καταστροφής (Βαλκάνια, Μέση Ανατολή) που δεν αποσκοπεί στον έλεγχο, αλλά στην καταστροφή της διαδικασίας συσσώρευσης του κεφαλαίου, ώστε να μην την ελέγξουν άλλοι, δεν είναι τυχαίο γεγονός, αλλά σύμπτωμα του βάθους και του δομικού χαρακτήρα της κρίσης του κυρίαρχου οικονομικού, διεθνούς και πολιτιστικού συστήματος.
Δύο δρόμοι για την ανθρωπότητα
Μια τέτοια κρίση θα οδηγήσει κατά πάσα πιθανότητα είτε σε μια παγκόσμια καταστροφή, είτε σε ένα βαθύ μετασχηματισμό του υπάρχοντος συστήματος μακροπρόθεσμα (αν και όχι πολύ μακροπρόθεσμα, με δεδομένη την ταχύτητα της επιπίπτουσας οικολογικής κρίσης και την εισαγωγή κάθε είδους τεχνολογικών παραγόντων που επηρεάσουν τα ίδια τα θεμέλια της ζωής και του πολιτισμού, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η βιοτεχνολογία).
Αμερική και Ρωσία
Ακόμα και σήμερα, πολλοί άνθρωποι στη ρωσική ελίτ δεν καταλαβαίνουν και δεν μπορούν να εξηγήσουν γιατί οι Αμερικανοί χτυπάνε τη Ρωσία. Νόμισαν ότι υιοθετώντας τον καπιταλισμό θα γίνονταν φίλοι με την Αμερική. Δεν ήξεραν ότι το καπιταλιστικό λεωφορείο έχει πολύ περιορισμένο αριθμό θέσεων, ούτε ότι η ευμάρεια του στενού πυρήνα του συνδέεται με την αθλιότητα της περιφέρειάς του. Η φύση όμως του καπιταλισμού είναι να κυριαρχεί και να αποικιοποιεί, ο καπιταλισμός δεν είναι μόνο ένα οικονομικό, είναι επίσης ένα πολιτιστικό και ένα γεωπολιτικό σύστημα και είναι για αυτούς τους λόγους που συνέχισε τον Ψυχρό Πόλεμο και μετά την πτώση του «Κομμουνισμού». Αν τα πράγματα δεν ήταν έτσι δεν θα υπήρχε κανένας λόγος να κάνουν η Ρωσία και η Κίνα τις επαναστάσεις τους κατά τον εικοστό αιώνα: θα μπορούσαν να αναπτυχθούν στο πλαίσιο του παγκόσμιου καπιταλισμού. Επειδή δεν μπορούσαν να το κάνουν αυτό, αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν τον Κομμουνισμό.
Μπορεί να γίνει πυρηνικός πόλεμος;
Η ύπαρξη των πυρηνικών όπλων είναι ένα σχετικό, αλλά μόνο σχετικό, εμπόδιο στον πόλεμο. Είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί θα συνεχίζονται, και μάλιστα όλο και πιο έντονοι, μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων εις το διηνεκές, αλλά δεν θα γίνει στο τέλος τίποτα. Στην περίφημη ταινία του «Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» (Dr. Strangelove), ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ μας δίνει μια έξοχη αναπαράσταση του τρόπου με τον οποίο μπορεί η ανθρωπότητα να πάει στον πυρηνικό πόλεμο. Σημειωτέον ότι το έργο αυτό ο Κιούμπρικ το εμπνεύσθηκε από πραγματικά πρόσωπα, τους πυρηνικούς στρατηγιστές και μέντορες των Νεοσυντηρητικών, όπως τον Wohlstetter. Μια μέρα, παρακολουθώντας μια ομιλία ενός Ισραηλινού γερακιού, του Εφραίμ Ινμπάρ του Ινστιτούτου Σαντάτ-Μπεγκίν για την Ειρήνη (sic) είχα την εντύπωση ότι έβλεπα κάποιον που ξέφυγε από την ταινία, ακόμα και στον τρόπο έκφρασης. Ένα πολύ καλό έργο είναι και ο «Πόλεμος των Ρόδων» που δείχνει πολύ παραστατικά πόσο εύκολα ένα ζευγάρι αρχίζει να τσακώνεται και τελικά οδηγείται, μέσω της ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης του καυγά τους και της απροθυμίας και των δύο να υποχωρήσουν, στην αμοιβαία εξόντωση. Υποθέτω ότι και ορισμένα από τα εγκλήματα για τα οποία μας πληροφορεί το αστυνομικό δελτίο έχουν συμβεί με ανάλογους μηχανισμούς.
Ακόμα όμως και αν αποφύγουμε τη μετατροπή του ψυχρού πολέμου με τη Ρωσία και την Κίνα σε θερμό, ήδη ένας ψυχρός πόλεμος είναι ικανός να καταστρέψει την ανθρωπότητα. Γιατί θα εμποδίσει την αναγκαία παγκόσμια συνεργασία σε πολύ υψηλό επίπεδο, απολύτως αναγκαία για να αντιμετωπισθεί οποιαδήποτε από τις πρωτοφανείς σημερινές απειλές για την επιβίωση του ανθρώπου, όπως π.χ. η κλιματική κρίση.
Είναι για αυτό τον λόγο που αποτελεί σήμερα το πιο σημαντικό καθήκον για δυνάμεις και πρόσωπα που θέλουν να λέγονται προοδευτικά, που έχουν ένα ελάχιστο συνείδησης, από όποια πολιτική δύναμη και αν προέρχονται, να οργανώσουν μια νέα διάσκεψη του Τσίμμερβαλντ, ανάλογη αυτής που πραγματοποίησαν στην Ελβετία, μεσούντος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όσοι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές ήταν αντίθετοι με τον πόλεμο. Ειδικά δε για τη ριζοσπαστική αριστερά, στο μέτρο που είναι και ριζοσπαστική και αριστερά, ο συντονισμός της δράσης της σε τουλάχιστο περιφερειακό, ευρωπαϊκό επίπεδο, που προϋποθέτει και το ξεπέρασμα της σεχταριστικής νοοτροπίας, «κάθε ομάδα για τον εαυτό της κάθε ηγετίσκος για τον εαυτό του», είναι περισσότερο αναγκαίος από ποτέ, πολύ περισσότερο από όσο ήδη ήταν το 2011, δυστυχώς όμως ακόμα λιγότερες δυνάμεις και πρόσωπα από τότε μοιάζουν να το καταλαβαίνουν.
