Μπορεί η προσοχή των περισσοτέρων διεθνών «παιχτών» και παρατηρητών να είναι στραμμένη στην Ουκρανία ωστόσο υπάρχει μία άλλη εξίσου επικίνδυνη κρίση που ξαναφουντώνει σε απόσταση περίπου 20 λεπτών, με το αεροπλάνο, από το νοτιότερο άκρο της Κρήτης.

Αναφερόμαστε στη Λιβύη που από την περασμένη Πέμπτη, 10/2/22 ξαναζεί το φαινόμενο δύο παράλληλων κυβερνήσεων στο κάδρο χιλιάδων μισθοφόρων που παραμένουν στη χώρα και έχουν επιστρατευτεί από ξένες δυνάμεις με πρώτες την Τουρκία (κυρίως μέσω Σύρων τουρκόφιλων μισθοφόρων) και τη Ρωσία (μέσω της ιδιωτικής μισθοφορικής εταιρίας Wagner Group).

Είμαστε δύο, είμαστε τρεις…

Την Πέμπτη η λιβυκή εκλεγμένη βουλή που εδρεύει στο Τομπρούκ της ανατολικής Λιβύης αποφάσισε ομόφωνα να εκλέξει τον πρώην υπουργό Εσωτερικών (τουρκολιβυκής καταγωγής) Φάτχι Μπασάγα στη θέση του νέου μεταβατικού πρωθυπουργού της Λιβύης.

Αφορμή έδωσε η αποτυχία του πρωθυπουργού Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά να εκπληρώσει τον σκοπό για τον οποίο είχε διοριστεί σε αυτό το πόστο μέσω διαδικασίας που είχε τις ευλογίες του ΟΗΕ και ισχυρών ξένων δυνάμεων: να εξασφαλίσει την διεξαγωγή των προεδρικών εκλογών της 24^ης Δεκέμβρη 2021.

Θα ήταν άδικο, αν όχι υπερβολικό, να ισχυριστεί κανείς πως η αποτυχία του Ντμπεϊμπά να εξασφαλίσει τις εκλογές ήταν μόνον δική του. Ουσιαστικά οι ευθύνες για τη μη διεξαγωγή των εκλογών του περασμένου Δεκέμβρη μοιράζονται στους ντόπιους και ξένους πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες της λιβυκής κρίσης που εξελίσσεται ασταμάτητα μετά την επέμβαση του 2011 από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.

Η προ 11 χρόνων δυτική επέμβαση επέφερε, ας μην ξεχνάμε, την ανατροπή και το θάνατο του πρώην προέδρου της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι (μολονότι είχαν συνεργαστεί μαζί του όλες οι μεγάλες δυτικές χώρες) στο όνομα της υποτιθέμενης δημοκρατίας και υπό τον «κίνδυνο» (για τις ΗΠΑ) να αντικαταστήσει ο Λίβυος τότε ηγέτης το δολάριο με το ευρώ στις αγοραπωλησίες πετρελαίου.

Έκτοτε η χώρα κινείται στη σφαίρα αποσταθεροποίησης δίχως να ξεφεύγει από τον κίνδυνο του διαμελισμού, της τριχοτόμησης και μίας ακόμη σφοδρότερης σύγκρουσης.

Σήμερα, μετά από 11 χρόνια κρίσης, το τέλος του Γολγοθά που βιώνει ασταμάτητα ο λιβυκός λαός δεν είναι ορατό.

Τι σημαίνει η εκλογή Μπασάγα

Η ομόφωνη εκλογή του Φάτχι Μπασάγα από την νόμιμη, εκλεγμένη βουλή των αντιπροσώπων που εδρεύει στο Τομπρούκ της ανατολικής Λιβύης ήταν μία σχετική έκπληξη.

Ο πρώην ισχυρός υπουργός που απολάμβανε τη στήριξη ένοπλων οργανώσεων και φυλών από την Μισράτα, του Κατάρ και της Τουρκίας αποφάσισε ( ή μάλλον αναγκάστηκε) να συμμαχήσει με τους πρώην αντιπάλους του και δη με τον ισχυρότερο εξ αυτών : τον ε.α. στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ του «Λιβυκού Εθνικού Στρατού».

Η ετερόκλητη αυτή συμμαχία ανάμεσα σε Φάτχι Μπασάγα, στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ και τον πρόεδρο της λιβυκής βουλής (που έχει επισκεφθεί πάνω από μία φορά την Ελλάδα) Αγκίλα Σάλεχ αντανακλά τα δαιδαλώδη, σκληρά παζάρια φορέων εξουσίας στην Λιβύη της αποσταθεροποίησης. Προς το παρόν δείχνει να είναι μία συμμαχία «ανάγκης» με στόχο την παράκαμψη του πρωθυπουργού Α.Φ. Ντμπεϊμπά που δημιούργησε νέους εχθρούς μεταξύ άλλων και με την επιλογή του πέρσι να παραβιάσει την υπόσχεση που είχε δώσει να μην συμμετάσχει στις εκλογές και να θέσει υποψηφιότητα για το αξίωμα του προέδρου στις κάλπες της 24^ης Δεκέμβρη που ουδέποτε έγιναν.

Ο Ντμπεϊμπά μετά την αποτυχία διεξαγωγής των εκλογών είχε εξασφαλίσει την στήριξη ισχυρών ευρωπαϊκών χωρών και των ΗΠΑ να παραμείνει στο πόστο ώστε να μην υπάρχουν άλλες καθυστερήσεις και να διεξαχθούν έστω έπειτα από τουλάχιστον ένα εξάμηνο οι εκλογές.

Σήμερα, ο «απερχόμενος» πρωθυπουργός Ντμπεϊμπά προσπάθησε να δικαιολογήσει την ύπαρξή του παίζοντας και πάλι το χαρτί των «εκλογών». Μιλώντας στο λιβυκό τηλεοπτικό κανάλι αλ Αχράρ είπε ότι θα παρουσιάσει ένα νέο νομοσχέδιο για τη διεξαγωγή των εκλογών που θα «φέρει σταθερότητα στη Λιβύη». Δεν θέλησε να αναφερθεί με λεπτομέρειες στο περιεχόμενο του εκλογικού νομοσχεδίου αρκούμενος να διαβεβαιώσει πως θα το προωθήσει στη Βουλή των Αντιπροσώπων (μολονότι τον έχει απορρίψει αφότου προχώρησε την Πέμπτη στην εκλογή του Φάτχι Μπασάγα ως αντικαταστάτη του) και στο Προεδρικό Συμβούλιο.

Για μία ακόμη φορά ο Ντμπεϊμπά με τη συνέντευξη στο κανάλι Αλ Αχράρ έδειξε πως δεν προτίθεται, επί του παρόντος, να παραιτηθεί όπως είχε διαμηνύσει την Τρίτη σε βραδινό τηλεοπτικό του διάγγελμα καλώντας (χωρίς ιδιαίτερη απήχηση) τον κόσμο… «να βγει στους δρόμους» και να απορρίψει τον αντικαταστάτη του που θα όριζε με απόφασή της η λιβυκή βουλή.

Από την άλλη ο νέος «πρωθυπουργός» Φάτχι Μπασάγα αποφεύγει τις δημόσιες δηλώσεις. Πιθανώς γιατί έχει αναλάβει να παρουσιάσει την επόμενη βδομάδα μία νέα κυβέρνηση (πιθανώς για κάθε γούστο) και να εξασφαλίσει την ψήφο εμπιστοσύνης.

Είναι προφανές ότι εάν ο Ντμπεϊμπά, (που πριν αναλάβει δοτός πρωθυπουργός ήταν επιτυχημένος εκατομμυριούχος επιχειρηματίας) επιμείνει στην απόφασή του να παραμείνει στη θέση του, τότε θα έχουμε για μία ακόμη φορά στη Λιβύη την περίπτωση μίας χώρας με δύο πρωθυπουργούς.

Το «κάρο μπροστά από το άλογο»

Αυτό πρακτικά σημαίνει νέο κίνδυνο ανάφλεξης συγκρούσεων μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Λιβύης και νέα αποσταθεροποίηση που θα έδινε περαιτέρω λόγο για τη διατήρηση των χιλιάδων ξένων μισθοφόρων και τουρκικών στρατευμάτων που παραμένουν ακλόνητα στο λιβυκό έδαφος χάρη στο τουρκολιβυκό μνημόνιο του Νοέμβρη του 2019.

Στην αναμπουμπούλα ο λύκος χαίρεται, που  λένε…

Ωστόσο το να προσπαθείς να προωθήσεις τη διεξαγωγή εκλογών δίχως νέο σύνταγμα και εκλογικό νόμο υπό την παρουσία ξένων μισθοφόρων και στρατευμάτων στο έδαφός σου, δείχνει σαν να βάζεις το κάρο μπροστά από το άλογο.

Τι λενε οι στρατιωτικοί

Την Τετάρτη 9/2/22 πραγματοποιήθηκε στη Σύρτη νέα συνεδρίαση της λιβυκής Κοινής Στρατιωτικής Επιτροπής 5+5 με αξιωματούχους της αποστολής του ΟΗΕ (UNSMIL)  συζητώντας την «ειρήνη και την ασφάλεια» στη χώρα και την ανάπτυξη «επιτυχών μηχανισμών» για την «πλήρη αποχώρηση μισθοφόρων».

Ο Ιμαρτζί αλ Αμάμι (μέλος της Κοινής Στρατιωτικής Επιτροπής 5+5) μιλώντας σε δημοσιογράφους μετέφερε την πληροφορία ότι ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) «απέλασε» προ ημερών 300 Σουδανούς μισθοφόρους περιμένοντας ανάλογη κίνηση από ένοπλες οργανώσεις δυτικής Λιβύης. Ο ίδιος είπε ακόμη ότι η Κοινή Στρατιωτική Επιτροπή 5+5 αναμένει προτάσεις για μηχανισμούς αποχώρησης των μισθοφόρων από Ρωσία και Τουρκία «υπό την επίβλεψη της διεθνούς κοινότητας» και «διεθνείς παρατηρητές» οι οποίοι για την ώρα δεν υπάρχουν ούτε καν στα χαρτιά…

Είναι ωστόσο βέβαιο πως όσο υπάρχει έκρυθμη ή ρευστή κατάσταση στη χώρα, οι ξένοι μισθοφόροι και τα τουρκικά στρατεύματα θα παραμείνουν ως έχουν.

Τι κάνει η Τουρκία

Επιπλέον σε αυτή τη νέα φάση ρευστότητας, η Τουρκία θα συνεχίσει την τακτική προσέγγισης με το λιβυκό κοινοβούλιο και τις δυνάμεις της Ανατολικής Λιβύης (συμπεριλαμβανομένου του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ μολονότι τον είχε χαρακτηρίσει πραξικοπηματία και είχε αρχικά στραφεί εναντίον του) .

Η Τουρκία, πέρα από τους χιλιάδες Σύρους μισθοφόρους που διατηρεί στη Λιβύη, έχει ξεκινήσει από τα μέσα του 2021 προσπάθεια ανάπτυξης σχέσεων και με τις δυνάμεις της Βεγγάζης (στην οποία η Ελλάδα έχει στενότερες σχέσεις εδώ και πολλές δεκαετίες λόγω της ελληνικής παροικίας και της έως σήμερα πλούσιας επιχειρηματικής δράσης).

Επιδιώκει δε τη νομιμοποίηση του τουρκο-λιβυκού μνημονίου και από τη λιβυκή βουλή των αντιπροσώπων .Γι’ αυτό το σκοπό είχε καλέσει τον περασμένο Δεκέμβριο στην Άγκυρα αντιπροσωπεία της λιβυκής βουλής στο Τομπρούκ. Εξυπακούεται πως οι Λίβυοι βουλευτές είχαν την τιμή να συναντηθούν και με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν…

Σε κάθε περίπτωση, τότε, οι Λίβυοι αξιωματούχοι δεν απέρριψαν απερίφραστα το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. Εξήγησαν ωστόσο με νόημα ότι είναι παράνομο όσο δεν διαθέτει την έγκριση της λιβυκής Βουλής των Αντιπροσώπων…

Ο δε Αγκίλα Σάλεχ κατά το παρελθόν είχε ταχθεί παλιότερα κατά του τουρκο-λιβυκού μνημονίου. Είχε δε διαβεβαιώσει πως βασικός γνώμονας για τη λήψη σχετικών αποφάσεων είναι το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της Θάλασσας που η Τουρκία καταστρατηγεί κατάφωρα προκειμένου να εξασφαλίσει την αναγνώριση κοινής ΑΟΖ με την Λιβύη (σε βάρος των ελληνικών και κυπριακών κυριαρχικών δικαιωμάτων).

Κανείς βεβαίως δεν μας εξασφαλίζει ότι αυτό θα εξακολουθήσει να το πιστεύει ο Σάλεχ μέχρι τέλους ή ότι δεν θα αντικατασταθεί από άλλον που θα έχει μεγαλύτερο συμφέρον από την αναγνώριση του τουρκο-λιβυκού μνημονίου και των ντε φάκτο νέων αναθεωρητικών δεδομένων που προκαλεί στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου που βρίθει κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και νευραλγικών περασμάτων για αγωγούς τα σκάφη της διεθνούς ναυτιλίας.

Τι κάνει η Ελλάδα

Μπροστά σε όλα αυτά η Αθήνα δείχνει να ξύπνησε, αίφνης, μετά από λήθαργο πολλών ετών, προσπαθώντας να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα. Με τις περιορισμένες δυνάμεις που διαθέτει και έπειτα από απουσία πολλών ετών από εξελίξεις που την αφορούν άμεσα, επιχειρεί να επανέλθει στην περιοχή και να δείξει παρούσα στη Λιβύη.

Μπροστά στις πιέσεις, τους μισθοφόρους και τις στρατιές Τούρκων επιχειρηματιών της Άγκυρας, πασχίζει να πολεμήσει την κατάσταση αντιτάσσοντας ελληνικά επιχειρηματικά συμφέροντα (κυρίως αυτά στη Βεγγάζη) και αναπτύσσοντας διπλωματική δράση για την αποτροπή χειρότερων καταστάσεων.

Δεν μένει, έτσι, αδιάφορη μπροστά στο επικίνδυνο φλερτ της Άγκυρας και με την εκλεγμένη βουλή στην ανατολική Λιβύη.

Ο επιτετραμμένος της Ελλάδας στη Λιβύη Ιωάννης Σταματέκος που συναντιέται συχνά με Λίβυους ισχυρούς οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες, συναντήθηκε ξανά μόλις την περασμένη Τρίτη στο Τομπρούκ με τον πρόεδρο της λιβυκής βουλής, Αγκίλα Σάλεχ.

Σε σχετική ανάρτηση που έκανε μέσω του λογαριασμού της πρεσβείας της Ελλάδας στην Τρίπολη ανέφερε:

«Εποικοδομητική και εγκάρδια συζήτηση στο Tobruk με τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων Αγκίλα Σάλεχ. Μεταξύ άλλων, συζητήθηκαν οι τελευταίες πολιτικές εξελίξεις, επαναβεβαιώθηκε η πάγια θέση του Λιβυκού Κοινοβουλίου περί της ακυρότητας του παράνομου Τουρκολιβυκού μνημονίου και ανταλλάγησαν απόψεις για την περαιτέρω αναβάθμιση των διμερών μας σχέσεων Ελλάδας – Λιβύης»

Τα παζάρια στη Ρώμη και οι αντιδράσεις του ΟΗΕ

Σε κάθε περίπτωση οι πρώτες αντιδράσεις κάποιων βασικών ξένων αξιωματούχων έχουν επιπρόσθετο ενδιαφέρον για το ποια λιβυκή «κυβέρνηση» θα μπορούσε να αντέξει περισσότερο σε έναν νέο μαραθώνιο ρευστότητας και πιθανής αποσταθεροποίησης.

Η Αμερικανίδα διπλωμάτης Στέφανι Γουίλιαμς που ανέλαβε τον Δεκέμβρη το ρόλο της «ειδικής συμβούλου» του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για τη Λιβύη (επειδή υπήρχαν διχογνωμίες πάνω στο πρόσωπο του νέου ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ στη Λιβύη) μετέβη το βράδυ της Δευτέρας στη Ρώμη και συμμετείχε την Τρίτη, 8/2/22 σε μία ειδική συνάντηση για τη Λιβύη που διοργάνωσε εκτάκτως το ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών.

Είδε τον Ιταλό υπουργό Εξωτερικών Λουίτζι ντι Μάιο και τον Έλληνα ομόλογό του, Νίκο Δένδια, συζητώντας τις τελευταίες εξελίξεις, όπως:

• Την διαφαινόμενη (από τότε) «διπλή» κυβέρνηση.
• Το νέο οδικό χάρτη που παρουσίασε προ ημερών ο πρόεδρος της λιβυκής βουλής Αγκίλα Σάλεχ για διεξαγωγή εκλογών το αργότερο σε 14 μήνες.
• Την κρίσιμη «εκκρεμότητα» των χιλιάδων ξένων μισθοφόρων και τουρκικών στρατευμάτων στο λιβυκό έδαφος που υποτίθεται πως θα έφευγαν σύμφωνα με αποφάσεις του ΟΗΕ πριν περίπου δύο χρόνια, αλλά παραμένουν έκτοτε σε ετοιμότητα ως «εφεδρικές» δυνάμεις…

Μετά τις συναντήσεις της Γουίλιαμς με ντι Μάιο και Δένδια πραγματοποιήθηκε η σύσκεψη στο ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών με αξιωματούχους από Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Τουρκία, Κατάρ, Αίγυπτο (η Ελλάδα απούσα) προκειμένου να συμφωνηθεί (ει δυνατόν) μία κοινή στάση έναντι των εξελίξεων στη Λιβύη και να προωθηθεί το μέγα στοίχημα των λιβυκών προεδρικών και βουλευτικών εκλογών.

Από σχετική ανακοίνωση του καταριανού υπουργείου Εξωτερικών μαθαίνουμε πως συζητήθηκε η λιβυκή πολιτική διαδικασία και οι σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με στόχο την επίτευξη «ειρηνικής λύσης που θα διατηρεί την ενότητα της Λιβύης, τη σταθερότητα και τα κυριαρχικά της δικαιώματα».

Στην ουσία όμως ξεκάθαρες αποφάσεις για το τι θα γίνει από δω και πέρα ιδιαίτερα σε σχέση με την περιβόητη «αποχώρηση» των χιλιάδων ξένων μισθοφόρων και τουρκικών στρατευμάτων δεν υπήρξαν.

Η Γουίλιαμς από την άλλη μιλώντας αποκλειστικά στην εφημερίδα The National των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων δήλωσε πως η αλλαγή κυβέρνησης, εάν δεν γίνει με την πολιτική της συναίνεσης, θα καθυστερήσει και άλλο το τέλος της μεταβατικής περιόδου στη Λιβύη.

Εξήγησε πως η Λιβύη θα πρέπει να προχωρήσει το συντομότερο σε «ελεύθερες και δίκαιες εκλογές» αλλιώς θα διακυβεύσει μία «εθνική καταστροφή δίχως τέλος ενόψει». Διέψευσε πως υποστηρίζει ή μεροληπτεί υπέρ του πρωθυπουργού Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά  λέγοντας ότι η απόφαση για την εκλογή νέας κυβέρνησης ανήκει στους λιβυκούς θεσμούς και είναι ζήτημα «κυριαρχικών δικαιωμάτων και θέμα που αφορά τους αρμόδιους λιβυκούς θεσμούς».

Θύμισε ωστόσο στους αρμόδιους λιβυκούς θεσμούς «την απαίτηση του λαού τους να εστιάσουν σε προκλήσεις που εμποδίζουν τη διεξαγωγή έγκυρων προεδρικών εκλογών». Διαβεβαίωσε πως η ίδια τηρεί «ίσες αποστάσεις» από όλους τους λιβυκούς θεσμούς και τους λιβυκούς πολιτικούς παράγοντες, ενώ δεν παρέλειψε να εκφράσει «έντονη ανησυχία» για τη μισαλλοδοξία που εκφράζεται από κάποιες λιβυκές δυνάμεις και την υποκίνηση σε βία σε βάρος γυναικών που παίζουν ρόλο στο δημόσιο βίο και στην πολιτική ζωή.

Τι λέει το Κάιρο

Από την άλλη μεριά, την Πέμπτη, ανήμερα της εκλογής του Φάτχι Μπασάγα από τη λιβυκή Βουλή των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ υπήρξε ξεκάθαρη αντίδραση από το υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου. Χώρα που έχει δεσπόζουσα γεωπολιτική και οικονομική θέση στην ευρύτερη περιοχή και έχει συμφέρον από μία σταθερότερη και ευημερούσα Λιβύη.

Το αιγυπτιακό υπουργείο Εξωτερικών χαιρέτισε τα βήματα του λιβυκού κοινοβουλίου σημειώνοντας πως έγιναν σε συνεννόηση με το Ανώτερο Κρατικό Συμβούλιο.

Ο εκπρόσωπος του αιγυπτιακού υπουργείου Εξωτερικών Άχμεντ Χάφεζ τόνισε πως η Αίγυπτος «έχει εμπιστοσύνη στην ικανότητα της νέας λιβυκής κυβέρνησης να εκδιώξει όλα τις μισθοφορικές και ξένες δυνάμεις από την χώρα, να διατηρήσει την ενότητα και την κυριαρχία της Λιβύης και να ανοίξει το δρόμο για τη διεξαγωγή εκλογών».

Εξήγησε πως το Κάιρο παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στη Λιβύη και πως η «διευθέτηση της λιβυκής κρίσης παραμένει στα χέρια του λιβυκού λαού και μόνον χωρίς καμία ξένη παρέμβαση».

Επισήμανε πως το λιβυκό κοινοβούλιο «παραμένει το μόνο εκλεγμένο νομοθετικό σώμα» που έχει την εντολή για νόμους, να δώσει τη νομιμότητα στην εκτελεστική εξουσία και να ασκεί εποπτεία».

Τέλος τόνισε πως η Αίγυπτος συνεχίζει να στηρίζει τις προσπάθειες της Κοινής Στρατιωτικής Επιτροπής 5+5 για την εφαρμογή των αποφάσεων της Διεθνούς Διάσκεψης του Βερολίνου για τη Λιβύη και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Κατέληξε δε καλώντας όλους του λιβυκούς θεσμούς, «εθνικές και κοινωνικές» δυνάμεις να διαφυλάξουν το «υπέρτατο συμφέρον της χώρας, να διατηρήσουν την εσωτερική σταθερότητα, και να μην συρθούν σε οιεσδήποτε ύποπτες εκκλήσεις βία».

Μετά από όλα αυτά, εάν κάτι προβάλλει ως βεβαιότητα είναι η…αβεβαιότητα των επικείμενων εξελίξεων στη Λιβύη.