Στις 12 Φεβρουαρίου, συμπληρώθηκαν 104 χρόνια από την ανακήρυξη στο Χάρκοβο (σημερινό έδαφος της Ουκρανίας) ενός κρατικού σχηματισμού. Της Σοβιετικής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ-Κριβόι Ρογκ. Της περιοχής με τη μεγαλύτερη ίσως προλεταριακή συγκέντρωση σε όλη την Ευρώπη, αδιαλείπτως τα τελευταία 300 χρόνια. Της οποίας η ιστορία είναι ελάχιστα γνωστή. Η ανακήρυξη και η ύπαρξη αυτής της δημοκρατίας εξηγεί πολλά από όσα συνέβησαν και συμβαίνουν στην Ουκρανία μετά το 1991 και στο Ντονμπάς μετά το 2014.
Σήμερα, που η πιθανότητα ενός πολέμου μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας είναι πολύ μεγάλη, η κατανόηση των σημερινών δραματικών γεγονότων ίσως κατανοηθεί καλύτερα με την υπενθύμιση των ιστορικών γεγονότων που συνέβησαν στις αρχές του 1918.
Η ιστορική διαμόρφωση της έλξης προς τη Μόσχα
Όταν κοιτάζουμε τον εκλογικό χάρτη των ΗΠΑ, δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε ότι οι βορειοανατολικές περιοχές τείνουν να ψηφίζουν τους Δημοκρατικούς, ενώ ο Νότος ψηφίζει τους Ρεπουμπλικανούς. Οι προτιμήσεις αυτές καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την ιστορία. Οι βορειοανατολικές πολιτείες υποστήριξαν τον Λίνκολν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, ενώ ο Νότος σχημάτισε τη Συνομοσπονδία, η οποία ήθελε να αποσχιστεί από τις ΗΠΑ.
Στη Δυτική Γερμανία κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο Βορράς είχε την τάση να ψηφίζει τους Σοσιαλδημοκράτες και ο Νότος το CDU-CSU. Περιττό να πούμε ότι ο γερμανικός βορράς κατοικείται από λουθηρανούς και ο νότος από καθολικούς.
Ο εκλογικός χάρτης της Πολωνίας έχει επίσης τη δική του ιδιαιτερότητα. Όπως γνωρίζετε, υπάρχει η βορειοδυτική Πολωνία, όπου οι πολίτες ψηφίζουν φιλοευρωπαϊκά φιλελεύθερα κόμματα όπως η «Πλατφόρμα Πολιτών», και υπάρχει η νοτιοανατολική Πολωνία, όπου οι πολίτες ψηφίζουν συντηρητικούς εθνικιστές από το κόμμα «Δεξιά και Δικαιοσύνη». Η βορειοδυτική Πολωνία, είναι στην πραγματικότητα τα νέα πολωνικά εδάφη, τα οποία έγιναν μέρος της χώρας αυτής μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δηλαδή, οι εκλογικές διαιρέσεις της Πολωνίας οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην ιστορία.
Το εκλογικό χάσμα στην Ουκρανία, όπου η Δύση και το Κέντρο ψηφίζουν φιλοδυτικά κόμματα και η Νοτιοανατολική Ουκρανία φιλορωσικά κόμματα, έχει επίσης ιστορική βάση.
Μετά την επανάσταση των μπολσεβίκων το 1917, η παράνομη και μη εκλεγμένη Κεντρική Ράντα, η οποία συνεδρίαζε στο Κίεβο, υιοθέτησε στις αρχές Ιανουαρίου 1918 την ανεξαρτησία της επίσης παράνομης Ουκρανικής Λαϊκής Δημοκρατίας (η παρανομία της οφειλόταν στο γεγονός ότι ανακηρύχθηκε από μη εκλεγμένη Κεντρική Ράντα).
Σε απάντηση, στο Χάρκοβο το Τέταρτο Περιφερειακό Συνέδριο των Αντιπροσώπων των Εργατών και Στρατιωτών του Ντόνετσκ και του Κριβόι Ρογκ, ανακήρυξε τη Σοβιετική Δημοκρατία Ντόνετσκ-Κρίβοϊ Ρογκ.
Στη συνέχεια, οι ιστορικοί παρέλειψαν τη λέξη «Σοβιετική» και ο κρατικός αυτός σχηματισμός έμεινε στην ιστορία απλώς ως Δημοκρατία του Ντονέτσκ-Κριβόι Ρογκ (DKR).
Εκτός από το Χάρκοβο, η DKR περιλάμβανε το Λουγκάνσκ, το Γιεκατερίνοσλαβ (σήμερα Ντνίπρο), το Αλεξαντρόφσκ (Ζαπορόζιε), το Κρίβοϊ Ρογκ (γενέτειρα του σημερινού Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι), τη Χερσώνα, τη Γιουζίβκα (Ντονέτσκ), κοντά στην πόλη όπου γεννήθηκε ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, και πόλεις που σήμερα ανήκουν στη Ρωσική Ομοσπονδία, όπως το Ροστόφ του Ντον και το Ταγκανρόγκ, γενέτειρα του Τσέχωφ.
Η DKR ανακηρύχθηκε επειδή η Ουκρανική Κεντρική Ράντα θεωρούσε ότι τα εδάφη που αποτελούσαν μέρος της DKR ήταν ουκρανικά. Ενώ η DKR η ίδια θεωρούσε τον εαυτό της μέρος της Ρωσικής Δημοκρατίας. Ως εκ τούτου, δεν ήθελε να υποταχθεί στο Κίεβο σε καμία περίπτωση.
Πριν από αυτό, τον Ιανουάριο του 1918, είχε επίσης ιδρυθεί στην Οδησσό η Σοβιετική Δημοκρατία της Οδησσού ως αντίδραση στην ανεξαρτησία της Ουκρανικής Λαϊκής Δημοκρατίας. Στα μέλη της περιλαμβάνονταν και η πόλη Νικολάεφ. Και την ίδια στιγμή στην Κριμαία ανακηρύχθηκε η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ταυρίδας για τους ίδιους λόγους.
Παρόλο που αυτοί οι κρατικοί σχηματισμοί ελέγχονταν από τους Μπολσεβίκους, οι δημοκρατίες διακήρυτταν το μη ουκρανικό, ρωσικό καθεστώς τους και την επιθυμία τους να αποτελούν μέρος της Ρωσίας και όχι της Ουκρανίας.
Όλες οι παραπάνω Δημοκρατίες άντεξαν μόνο λίγους μήνες. Υποχώρησαν στην επίθεση όχι των ουκρανικών, αλλά των γερμανικών και αυστροουγγρικών στρατών που, μετά τη συνθήκη του Μπρεστ με τους Μπολσεβίκους, κέρδισαν την Ουκρανία και τη Λευκορωσία. Οι Γερμανοί και οι Αυστριακοί θεώρησαν ότι τα εδάφη αυτών των δημοκρατιών ήταν η Ουκρανία, γι’ αυτό και τα κατέλαβαν την άνοιξη του 1918. Συνοδεία των γερμανικών και αυστροουγγρικών στρατευμάτων ήταν και ο ουκρανικός στρατός, ο οποίος, αν ενεργούσε ανεξάρτητα, σίγουρα δεν θα μπορούσε να «χειριστεί» την DKR, τη Δημοκρατία της Οδησσού και την Ταυρίδα.
Αν πάρουμε τον εκλογικό χάρτη της Ουκρανίας και δούμε ποιες περιοχές ψήφισαν και ψηφίζουν φιλορωσικά κόμματα τη δεκαετία του ’90 και τους φιλορώσους κομμουνιστές τη δεκαετία του ‘90 καθώς και το ‘10 το Κόμμα των Περιφερειών του Βίκτορ Γιανουκόβιτς, βλέπουμε ότι σχεδόν συμπίπτουν με τα όρια της DKR, της Δημοκρατίας της Οδησσού και της Δημοκρατίας της Ταυρίδας.
Η Ηρωική Δημοκρατία
Η DKR ανακηρύχθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1918 στο Χάρκοβο. Ο πρώτος ηγέτης της, ο πρόεδρος του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων, ήταν ο μπολσεβίκος Φιοντόρ Σεργκέγιεφ, πιο γνωστός με το κομματικό ψευδώνυμο «Αρτέμ». Η κυβέρνηση περιλάμβανε όχι μόνο μπολσεβίκους, αλλά και μενσεβίκους και αριστερούς σοσιαλεπαναστάτες.
Ο Αρτέμ συμμετείχε στην Πρώτη Επανάσταση στο Χάρκοβο, την πρωτεύουσα της ταχέως εκβιομηχανιζόμενης λεκάνης του Ντονέτσκ. Μετά την ήττα, καταδικάστηκε σε ισόβια εξορία στη Σιβηρία. Δραπέτευσε μέσω Ιαπωνίας και Κίνας στην Αυστραλία, όπου εντάχθηκε στο τοπικό σοσιαλιστικό κίνημα. Παντρεύτηκε μια ντόπια κοπέλα. Μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου επέστρεψε στη Ρωσία, στο Χάρκοβο, όπου ανακηρύχθηκε ηDKR υπό την ηγεσία του.
Βρήκε τραγικό θάνατο το 1921. Ο γιος του από τη Ρωσίδα σύζυγό του, ονόματι Αρτέμ και αυτός, υιοθετήθηκε από τον Στάλιν. Όταν το αγόρι μεγάλωσε, παντρεύτηκε την κόρη της Ντολόρες Ιμπαρούρι, μιας από τις διάσημες ηγέτιδες του Κομμουνιστικού Κόμματος του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Ο εγγονός του Αρτέμ (Σεργκέγιεφ), Ρούμπεν Σεργκέγιεφ έγινε δημοσιογράφος και ειδικός στην όπερα και στους βαλλιστικούς πυραύλους. Πέθανε πέρυσι. Μια εγγονή του ονομάζεται Ντολόρες ζει σήμερα στη Μαδρίτη, όπου πήγε μετά το θάνατο του Φράνκο, μαζί με τη γιαγιά της Ντολόρες Ιμπαρούρι, η οποία εξελέγη στο ισπανικό κοινοβούλιο.
Η Δημοκρατία του Ντονέτσκ-Κριβόι Ρογκ δεν κράτησε πολύ, μόνο μερικούς μήνες. Όταν οι Γερμανοί και οι Αυστροούγγροι εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον της δημοκρατίας, αυτή δεν παραδόθηκε, αλλά πρόβαλε σθεναρή ένοπλη αντίσταση σε έναν αντικειμενικά ανώτερο της εχθρό. Ο στρατός της DKR υποχώρησε μαχόμενος αρχικά προς το Λουγκάνσκ, το οποίο έγινε η δεύτερη πρωτεύουσα της DKR (σήμερα είναι η πρωτεύουσα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουγκάνσκ), και στη συνέχεια στο Τσαρίτσιν (τη δεκαετία του 1920 μετονομάστηκε σε Στάλινγκραντ, σήμερα Βόλγογκραντ). Επικεφαλής του στρατού της DKR ήταν ο Κλιμ Βοροσίλοφ, εργάτης από το Λουγκάνσκ, μελλοντικός σοβιετικός στρατιωτικός διοικητής και σημαντικό στέλεχος του κόμματος.
Στο Τσαρίτσιν δημιουργήθηκε η φιλία του Αρτέμ και του Βοροσίλοφ με τον Στάλιν, ο οποίος είχε σταλεί στην πόλη αυτή κατ’ εντολή ίδιου του Λένιν.
Το 1919 η DKR καταργήθηκε με διαταγή του Λένιν και προσαρτήθηκε στη Σοβιετική Ουκρανία. Ο κομμουνιστής ηγέτης ήθελε η ουκρανική αγροτική μάζα, την οποία θεωρούσε μικροαστική και όχι πολύ πιστή στα ιδανικά της μπολσεβίκικης επανάστασης, να αναμιχθεί με το μπολσεβίκικο προλεταριάτο των βιομηχανικών περιοχών του Ντονέτσκ και του Κρίβοϊ Ρογκ. Ο Αρτέμ και όλοι οι κομισάριοι διαφώνησαν με αυτή την απόφαση του Λένιν.
Ο ιστορικός του Ντονέτσκ Βλαντιμίρ Κορνίλοφ, συγγραφέας του μοναδικού θεμελιώδους ιστορικού έργου «Δημοκρατία της πόλης Ντονέτσκ. A Dream Fought Out», διηγείται μια αξιοσημείωτη ιστορία στον πρόλογο του βιβλίου του. Κάποτε είχε μια συζήτηση με έναν άλλο ιστορικό, τον Ντμίτρο Ταμπατσνίκ, υπουργό Παιδείας της Ουκρανίας την εποχή της προεδρίας του Γιανουκόβιτς. Ο τελευταίος φέρεται να δήλωσε στον Κορνίλοφ ότι στη σοβιετική εποχή οι ιστορικοί μπορούσαν να γράψουν διδακτορικές διατριβές για οποιοδήποτε θέμα της ουκρανικής ιστορίας, συμπεριλαμβανομένων των Πετλιούρα, Μπαντέρα και Σουχέβιτς (φυσικά, υπό την ακούραστη ιδεολογική εποπτεία των κομματικών οργάνων). Το μόνο θέμα που τελούσε υπό de facto απαγόρευση ήταν η ιστορία της Σοβιετικής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ – Κριβόι Ρογκ. Στη σοβιετική εποχή, αφιερώθηκαν σε αυτό κυριολεκτικά ελάχιστες διατριβές.
Ο λόγος της απαγόρευσης, η αλήθεια σχετικά με την ανακήρυξη της DKR έθετε υπό αμφισβήτηση την ύπαρξη της Σοβιετικής Ουκρανίας εντός των συνόρων που δημιούργησαν οι Μπολσεβίκοι, οι οποίοι πολεμούσαν κατά του «ρωσικού σοβινισμού» και κατεδείκνυε περίτρανα την τεχνητή φύση της ουκρανικής δημοκρατίας.
Οι νικηφόροι κληρονόμοι της Σοβιετικής Δημοκρατίας
Μετά το πρώτο Μαϊντάν (Πορτοκαλί Επανάσταση) στις αρχές του 2005, όταν ο Βίκτορ Γιούσενκο ανακηρύχθηκε πρόεδρος της Ουκρανίας μετά τον τρίτο γύρο των εκλογών, μια χούφτα ακτιβιστών, από το Ντονέτσκ, δεν αποδέχτηκαν το εκλογικό αποτέλεσμα.
Η πόλη ήταν το προπύργιο του φιλορώσου υποψηφίου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, από τον οποίο είχαν αποσπάσει τη νίκη, και του φιλορωσικού Κόμματος των Περιφερειών. Ο Γιανουκόβιτς ήταν κυβερνήτης της περιοχής του Ντονέτσκ πριν γίνει πρωθυπουργός της Ουκρανίας το 2002.
Τόσο το Κόμμα των Περιφερειών όσο και ο Γιανουκόβιτς αποδέχθηκαν ένα de facto πραξικόπημα, αλλά μερικές δεκάδες άνθρωποι που αυτοαποκαλούνταν οργάνωση της «Δημοκρατία του Ντονέτσκ» δεν το έκαναν. Έστησαν σκηνές σε ένδειξη διαμαρτυρίας, στις οποίες κρέμασαν τρίχρωμες σημαίες, τρεις λωρίδες, κόκκινες, μπλε και μαύρες. Στη μέση υπήρχε ένας δικέφαλος αετός και η επιγραφή «Δημοκρατία του Ντονέτσκ».
Δεν άργησαν να σταθούν στην πλατεία καλώντας τους κατοίκους του Ντόνετσκ να αντισταθούν. Οι ακτιβιστές θεωρούσαν τους εαυτούς τους κληρονόμους της Δημοκρατίας του Ντόνετσκ-Κρίβοϊ Ρογκ και στις προγραμματικές τους δηλώσεις απαιτούσαν την αναβίωσή της. Διαλύθηκαν από τις τοπικές αρχές, οι οποίες ανήκαν στο τότε κομφορμιστικό Κόμμα των Περιφερειών. Όμως οι ακτιβιστές της “Δημοκρατίας του Ντονέτσκ” δεν το έβαλαν κάτω, αλλά συνέχισαν τις πολιτικές τους δραστηριότητες, καθώς δέχονταν πιέσεις από την Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας για αυτονομισμό. Δεν έλαβαν καμία οικονομική στήριξη από τη Ρωσία.
Αλλά εδώ είναι το ενδιαφέρον. 9 χρόνια αργότερα, στις 7 Απριλίου 2014, όταν ανακηρύχθηκε η Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ, DNR, στο κτίριο της Περιφερειακής Κρατικής Διοίκησης του Ντονέτσκ, ένας από αυτούς τους ακτιβιστές της «Δημοκρατίας του Ντονέτσκ», ο Αντρέι Πούργκιν, ήταν μεταξύ των ιδρυτών της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ. Έγινε αναπληρωτής πρωθυπουργός της Δημοκρατίας και αργότερα πρόεδρος του Λαϊκού Συμβουλίου.
Μια ομάδα νέων, με επικεφαλής τον επικεφαλής της πτέρυγας νεολαίας της Δημοκρατίας του Ντονέτσκ Αλεξάντερ Ματιούσιν, και ο οποίος διοργάνωνε ετήσιες πορείες στο Ντονέτσκ μέχρι το 2014, κρέμασε τις πρώτες ρωσικές σημαίες πάνω από το κτίριο της διοίκησης του Ντονέτσκ όταν ξεκίνησε η αντίσταση της περιοχής στο καθεστώς του Κιέβου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2014, δημιούργησε τη δική του μονάδα με την ονομασία Varyag και συμμετείχε ενεργά στην υπεράσπιση της πόλης από τον ουκρανικό στρατό και τις ουκρανικές εθνικιστικές στρατιωτικές μονάδες. Λίγο αργότερα, με τον βαθμό του υπολοχαγού, ήταν ένας από τους αρχηγούς του «τάγματος του Ζαχάρ Πριλέπιν», του Ρώσου συγγραφέα και συμβούλου του πρώτου επικεφαλής της DNR, Αλεξάντερ Ζαχαρτσένκο. Σήμερα είναι επικεφαλής των Ρώσων Σοσιαλιστών της Νοβοροσίας.
Σήμερα, το κόκκινο-μπλε-μαύρο τρίχρωμο της «Δημοκρατίας του Ντονέτσκ» με τον δικέφαλο αετό έχει γίνει η κρατική σημαία της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ και, κυματίζει πάνω από το Ντονέτσκ και άλλες πόλεις της δημοκρατίας.
Η ιστορία της DKR και των φιλορώσων ακτιβιστών της «Δημοκρατίας του Ντονέτσκ», οι οποίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους ιδεολογικούς και πολιτικούς κληρονόμους της Σοβιετικής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ-Κρίβοϊ Ρογκ, αποδεικνύει σαφώς ότι το Ντονμπάς ήταν ιστορικά μια ρωσική περιοχή. Η απόρριψη της Ουκρανίας, στην οποία οι μπολσεβίκοι έσπρωξαν με τη βία το Ντονμπάς, και η επιθυμία να ενταχθεί στη Ρωσία, δεν είναι αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του Πούτιν, αλλά η μακροχρόνια και ιστορική επιλογή των πολιτών του Ντονμπάς, ό,τι κι αν λέει η επίσημη προπαγάνδα στη Δύση.
