Είναι πράγματι σπαρακτικό να βλέπεις τις εικόνες με τους Ουκρανούς πρόσφυγες να προσπαθούν, στην πλειονότητά τους προληπτικά, να ξεφύγουν από τον πόλεμο. Άλλωστε, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης δεν έχουν σταματήσει να μεταδίδουν τις εικόνες με τις αφίξεις στα σύνορα Πολωνίας -Ουκρανίας, την προετοιμασία κλειστών χώρων και γυμναστηρίων για να στεγάσουν τους ξεσπιτωμένους ή τη μετακίνηση και τις ουρές 15 χλμ στη μεθόριο με τη Ρουμανία, των ανθρώπινων ορδών που πασχίζουν να περάσουν προς τη Δύση ώστε να μη βρίσκονται στο σπίτι τους σε περίπτωση που αποφασισθεί από ρωσικής πλευράς ο εκτεταμένος βομβαρδισμός αστικών περιοχών. Βέβαια, μία τέτοια προοπτική δεν θεωρώ πως έχει εξετασθεί ποτέ από τις ρωσικές δυνάμεις, καθώς μία αιματοχυσία αμάχων δεν συνάδει με τους στρατηγικούς και διπλωματικούς στόχους που ο Πούτιν θα ήθελε να πετύχει.
Το γεγονός είναι πως τα δυτικά μέσα ενημέρωσης κατά κόρον προβάλλουν τον κατατρεγμό των Ουκρανών προσφύγων, τους οποίους οι διάφορες κυβερνήσεις ομνύουν πως θα περιθάλψουν και θα βοηθήσουν την ενσωμάτωσή τους στις χώρες υποδοχής. Πολλοί Ουκρανοί άλλωστε στις δηλώσεις τους προς τους δημοσιογράφους διαβεβαιώνουν πως δεν επιθυμούν να επιστρέψουν επ’ ουδενί ξανά στη χώρα τους. Πολλοί επικαλούνται τον φόβο των Ρώσων, όμως κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι κάποιοι από αυτούς σκοπιμοθηρικά να εκμεταλλεύονται την παρούσα κατάσταση για να μπορέσουν νόμιμα πλέον να μετεγκατασταθούν σε δυτικές χώρες και να χαίρουν ευεργετημάτων, που πριν τη ρωσική εισβολή ως απλοί μετανάστες δεν επρόκειτο να χαίρουν. Άλλωστε, εάν κανείς καλοκοιτάξει στις εικόνες που μεταδόθηκαν οι πρώτες ουρές που σχηματίσθηκαν στα σύνορα με την Πολωνία ήταν από οικογένειες που έφευγαν προς τη Δύση με ιδιωτικά αυτοκίνητα (στην πλειονότητά τους ακριβά, νέας τεχνολογίας κι αστραφτερά, που επωφελούνταν από την άρση των προηγούμενων αυστηρών περιορισμών για την είσοδο στην Πολωνία. Πριν την κρίση, το ταξίδι Ουκρανών στη χώρα ήταν εξαιρετικά δύσκολο, ούτε καν για μία τουριστική επίσκεψη ένα Σαββατοκύριακο, ακόμη κι εάν κάποιος από την οικογένεια, όπως συμβαίνει συχνά, εργάζεται στην Πολωνία. Διαμιάς, κάθε αυστηρότητα χαλάρωσε μπροστά στη σκοπιμότητα να αποδειχθεί η ωμότητα του Πούτιν -ο οποίος προτιμά ακόμη την στασιμότητα στο μέτωπο από τον καταιγιστικό βομβαρδισμό αμάχων σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Μπροστά σε τούτη την απλόχερη προθυμία των γειτόνων της Ουκρανίας να δείξουν αλληλεγγύη κανείς δεν στοχάσθηκε πως αυτές μάλλον δείχνουν μία κάποια επιλεκτικότητα απέναντι στην αντιμετώπιση των προσφύγων.
Δύο μέτρα και δύο σταθμά φαίνεται να δείχνει η Πολωνία (και η Ευρώπη) όσον αφορά τους μετανάστες, τους οποίους προφανώς διαχωρίζει σε χρήσιμους κι εντελώς ανεπιθύμητους. Γιατί πώς αλλιώς κάποιος θα μπορούσε να ερμηνεύσει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε τους Ουκρανούς και τη βία και βδελυγμία που έδειξε στους πρόσφυγες που έφτασαν τους τελευταίους μήνες από το Ιράκ και τη Συρία μέσω Λευκορωσίας, η κυβέρνηση του Ματέους Μοραβιέτσκι.
Η πυγμή, τα τείχη που όρθωσε και θέλει να επεκτείνει για να αποτρέψει τους αιτούντες άσυλο και οι βίαιες απωθήσεις (ακόμη και με ωμό τρόπο, σύμφωνα με ορισμένες ΜΚΟ), η απάνθρωπη μεταχείριση κι οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης που επιβάλλει στους παγιδευμένους μεταξύ δύο Συμπληγάδων πρόσφυγες, με την ανοχή και της ΕΕ, προκειμένου να τους ξεφορτωθεί, στους φιλοξενούμενους πρόσφυγες από τους πολέμους που οι Σύμμαχοι (Ευρωπαίοι κι Αμερικανοί) έχουν δημιουργήσει στη Συρία και το Ιράκ, δεν έχει καμία σχέση με τον ανθρωπισμό και τις ανοικτές αγκαλιές της Βαρσοβίας απέναντι στους Ουκρανούς πρόσφυγες. Ο ίδιος ο Μοραβιέτσκι, αναμένοντας το κύμα των προσφύγων (που για να δημιουργήσει εντυπώσεις το διόγκωνε και ως το ένα εκατομμύριο) εξέφρασε την αμέριστη κι «άδολη» αλληλεγγύη μαζί τους και υποσχέθηκε ότι θα κάνει τα πάντα για να διασφαλίσει ότι αυτοί οι άνθρωποι «έχουν πρόσβαση σε βασικές υποδομές, μέσα μεταφοράς, εκπαίδευση και ιατρική βοήθεια» και ότι «θα λάβουν υποστήριξη για παιδιά και ψυχολογική βοήθεια».
Από την πλευρά του, ο υπουργός Εσωτερικών του Ματσιέι Βάτσικ, (ο ίδιος που ωρυόταν για τους Ιρακινούς και Σύρους πρόσφυγες και σήκωνε φράκτες) δήλωνε πως «πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για το χειρότερο σενάριο και [έχουμε] λάβει μέτρα για να είμαστε προετοιμασμένοι για ένα κύμα ενός εκατομμυρίου ανθρώπων». Δηλώσεις γιομάτες ανθρωπιά, που όμως εάν γυρίσουμε το ρολόι του χρόνου μόλις δύο μήνες πίσω, έρχονται σε απ’ ευθείας σύγκρουση με εκείνο που όχι μόνον οι ΜΚΟ, που πολλές παρεμποδίσθηκαν στο ανθρωπιστικό έργο τους, αλλά και διεθνείς οργανισμοί, το Συμβούλιο της Ευρώπης και ο ΟΗΕ έχουν καταγγείλει με τους πιο καταδικαστικούς όρους αυτούς τους τελευταίους μήνες– δηλαδή τη μεταχείριση που επιφυλάσσουν οι πολωνικές αρχές για τους μετανάστες που εισέρχονται από τη Λευκορωσία.
Από τον Σεπτέμβριο του 2021, η Βαρσοβία κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης στα σύνορα με τη Λευκορωσία, απαγορεύοντας σε όλους τους εκπροσώπους από τις αρχές της ΕΕ, τους δημοσιογράφους και τους διεθνείς οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων την πρόσβαση στην περιοχή.
Σε αντίθεση με την υπερκάλυψη από τα δυτικά μέσα που τυγχάνουν οι Ουκρανοί πρόσφυγες στην πολωνική μεθόριο και τον θετικό σχολιασμό που επιδαψιλεύουν στις αρχές της Βαρσοβίας. Ξαφνικά δόθηκε άφεση αμαρτιών ακόμη και για μέσα όπως η Guardian που μόλις τον Δεκέμβριο στηλίτευε την πολωνική στάση για τους ξυλοδαρμούς, τις βίαιες επαναπροωθήσεις και τους φράκτες, εικόνες που πιότερο παρέπεμπαν σε πόλεμο κατά εισβολέων, παρά σε υποδοχή ικετών σε φυγή. Κανένας πλέον δεν αναφέρει ότι πολύ λίγα έχουν γνωστά για το τι συνέβη στα πολωνικά σύνορα με τους Ιρακινούς και Σύρους λόγω της απαγόρευσης για πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης, αλλά είναι βέβαιο ότι μετανάστες και αιτούντες άσυλο έχουν παγιδευτεί στις δασώδεις περιοχές στα σύνορα με η Λευκορωσία, παγωμένοι και αβοήθητοι. Ανάμεσά τους υπάρχουν και παιδιά. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και την Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες, που ανήκουν στον ΟΗΕ, τουλάχιστον 21 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους σε αυτήν την περιοχή όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα φαίνεται να έχουν καταπατηθεί συστηματικά και ανενδοίαστα.
Όλο αυτό το διάστημα, η Πολωνία ως κύριο επιχείρημά της είχε ορθώσει τον «υβριδικό πόλεμο» που είχε εξαπολύσει εναντίον της το Μινσκ, με αιχμή του δόρατος τους πρόσφυγες, ως μια μορφή αντίποινα ενάντια στις κυρώσεις που ανακοίνωσαν οι Βρυξέλλες. Σύμφωνα με την πολωνική διήγηση ο Λευκορώσος ηγέτης Αλεξάντερ Λουκασένκο είχε σκόπιμα οργανώσει και μεθοδεύσει μια μεταναστευτική κρίση στα σύνορα με την ΕΕ, ευνοώντας παράτυπες εισόδους και αποφασίζοντας να μην αποδέχονται οι αρχές της χώρας του τον όποιο επαναπατρισμό μεταναστών που εισήλθαν παράνομα στο ευρωπαϊκό έδαφος μέσω των συνόρων της Λευκορωσίας. Ως εκ τούτου, η απόφαση της Πολωνίας -ως αντίλαλος μίας άλλης καταδικαστέας πολιτικής όπως του Ματέο Σαλβίνι- να υψώσει ένα τείχος για την προστασία των συνόρων της αφήνοντας σε μία “Έρημη Χώρα” τους πρόσφυγες κι αιτούντες άσυλο ήταν αναγκαία, ώστε να χρησιμεύσει όχι μόνον για την «προστασία της χώρας, αλλά και ολόκληρης της ΕΕ από τους μετανάστες από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή».
Πρέπει να προστεθεί ότι, σύμφωνα με καταγγελίες και από Πολωνούς βουλευτές, όσοι περνούν τα σύνορα για να ξεφύγουν από τον Πούτιν και δεν θέλουν να επιστρέψουν έστω κι εάν δεν απορριφθούν οι αιτήσεις ασύλου ή παραμονής, είναι βέβαιο πως δεν πρόκειται να είναι και τόσο ευπρόσδεκτοι στην Πολωνία, όσο τους έταξε ο Μοραβιέτσκι. Τα κέντρα μεταναστών που διαχειρίζεται η Βαρσοβία, στην πραγματικότητα λίγο απέχουν από πραγματικά κέντρα κράτησης όπου ακόμη και οι αιτούντες άσυλο μπορούν να παραμείνουν κρατούμενοι σε συνθήκες που δεν παραλλάσουν και πολύ από εκείνες ενός κανονικού φυλακισμένου ακόμη και για μήνες πολλούς. Σύμφωνα με τις καταγγελίες διαφόρων οργανώσεων και πολιτικών, στις δομές αυτές δεν υπάρχουν επαρκή μέτρα ιατρικής και ψυχολογικής βοήθειας και δεν είναι λίγες όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (MSF) που αποχώρησαν από την περιοχή, διαμαρτυρόμενες για τις αποτρόπαιες συνθήκες και τα εμπόδια στο έργο τους. Επιπλέον, πέρα από τη σκληρότητα των αρχών, οι Ουκρανοί πρόσφυγες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν και την μνησικακία πολλών κατοίκων της Πολωνίας, που ουδέποτε συγχώρησαν την σύμπλευση της Ουκρανίας με τις χιτλερικές δυνάμεις στην Κατοχή της Πολωνίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις ωμότητες που διέπραξαν οι Ουκρανοί ναζιστές.
Βέβαια, η πυγμή με την οποία αναμφισβήτητα η Βαρσοβία στην πραγματικότητα έγινε ανεκτή από τις Βρυξέλλες: εάν, στην αρχή της κρίσης στα σύνορα της Λευκορωσίας, η ΕΕ είχε καταδικάσει τις «γκανγκστερικές» verbatim μεθόδους της Βαρσοβίας, όμως σταδιακά και με βάση τις σκοπιμότητες, «μετέβαλε γνώμη» και, εκφράζει τη συμπαράστασή της στην Πολωνία καίτοι αναγνωρίζει πως οι μέθοδοί της δεν είναι οι ενδεδειγμένες κι ανθρώπινες, τονίζοντας πως αυτές, ε, θα μπορούνε να αναπαραχθούν κι από άλλες κυβερνήσεις της Ένωσης, που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν «την εκμετάλλευση του μεταναστευτικού για πολιτικές στοχεύσεις».
Υπό τις σημερινές συνθήκες είναι φυσικά σαφές πως η κατάσταση στην Ουκρανία διαφέρει ολωσδιόλου από αυτή στα σύνορα της Λευκορωσίας, από γεωπολιτική άποψη κι έχει άλλο ειδικό βάρος, επικοινωνιακά και στρατηγικά. Αλλά ποιός μέσα στον καταιγισμό τούτο της μονόπλευρης κάλυψης των γεγονότων μπορεί να κρίνει και ποιός πραγματικά θα αναρωτηθεί “ποιά είναι η διαφορά ανάμεσα στους Ουκρανούς πρόσφυγες και στους αιτούντες άσυλο που έχουν συγκεντρωθεί στα σύνορα της Λευκορωσίας; Για ποιούς θα χύσει τα δάκρυά του (κροκοδείλια ή αληθινά); Η Βαρσοβία, αλλά και τα άλλα κράτη της ΕΕ, αναμασούσαν εδώ και μήνες τα περί κινδύνου από μία μεταναστευτική «πλημμυρίδα», που εάν την υπολογίσουμε μόλις που έφθασε τις λίγες χιλιάδες άτομα συγκεντρωμένα στα σύνορα. Αντιμέτωπη με τον κίνδυνο ενός ουκρανικού πολέμου, η ίδια η Βαρσοβία λέει τώρα ότι είναι έτοιμη να υποδεχθεί ένα εκατομμύριο πρόσφυγες με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αν υπήρχε το ίδιο φιλόξενο πνεύμα, ίσως κάποιοι από τους 21 μετανάστες που άφησαν την τελευταία πνοή τους στο «πουθενά» μεταξύ δύο συνόρων και χαμένοι στα αφιλόξενα δάση θα ήσαν ακόμα ζωντανοί σήμερα. Συμπεριλαμβανομένου του ενός έτους αγοριού, που βρέθηκε άψυχο τον περασμένο Νοέμβριο.
