Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η συνακόλουθη κρίση δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστο τον σκακιστικό κόσμο, πόσο μάλλον αφού δύο βασικές εμπλεκόμενες χώρες αποτελούν παραδοσιακές σκακιστικές δυνάμεις.
Διορατικός όπως πάντα, ο Guardian, προαναγγέλλοντας το μακρινό 2016 το ματς για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα ανάμεσα στον Νορβηγό Μάγκνους Κάρλσεν και τον Ρώσο Σεργκέι Καριάκιν, σημείωνε πως θα ήταν δελεαστικό να το παρουσιάζαμε σαν μια σύγκρουση Ανατολής-Δύσης αλλά, ευτυχώς, οι καιροί έχουν αλλάξει. Δεν θεωρούσε ικανή συνθήκη για την πολιτική αποτίμηση του ματς το γεγονός ότι ο Καριάκιν, γεννημένος στην Ουκρανία, είχε ταχθεί ευθέως και απροκάλυπτα υπέρ του Πούτιν σε μια σειρά εχθροπραξιών στο ουκρανικό έδαφος. Περισσότερο από το να τον βλέπει ως έναν προδότη Ουκρανό, αναγνώριζε τον μειονοτικό στα ουκρανικά εδάφη Ρώσο που αποφάσισε να περάσει πέραν των συνόρων και να αποκτήσει υπηκοότητα που του ταίριαζε. Και επεσήμανε πως, αν και αυτές του οι θέσεις είναι κάπως περίεργες, δεν αποτελούν ωστόσο αποχρώντα λόγο για τη σκακιστική αποτίμησή του ως παίκτη.
Με την έναρξη των πρόσφατων εχθροπραξιών, ο Καριάκιν υπήρξε ένας από τους ελάχιστους γκραν μετρ που πήρε ρητή και ξεκάθαρη θέση υπέρ της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Η πρόσδεσή του στο καθεστώς είχε δοκιμαστεί στην άλλη Kampfplatz, της σκακιέρας όταν έσπευσε, λίγο καιρό πριν, τον Δεκέμβρη του 2021, όπως όπως στο Ντουμπάι για να βοηθήσει τον Ρώσο διεκδικητή του παγκόσμιου τίτλου, Γιαν Νιπόμνιατσι, απέναντι στον Μάγκνους Κάρλσεν. Υπήρξε δε και από τους βασικούς κατηγόρους του νεαρού Ντάνιλ Ντιούμποβ, ο οποίος, καίτοι Ρώσος, δεν δίστασε να βρεθεί στο στρατόπεδο του Νορβηγού Πρωταθλητή. Για τον Καριάκιν το πάθος του έθνους υπερτερεί του πάθους της σκακιέρας.
Η φιλορωσική ζέση του Καριάκιν δεν ήταν ωστόσο πάνδημη στον σκακιστικό κόσμο της χώρας. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οι περισσότεροι Ρώσοι σκακιστές δήλωσαν εμμέσως ή και σαφώς την αντίθεσή τους με τις κινήσεις του Πούτιν. Οι πιο μετριοπαθείς καταδίκασαν απλώς την εισβολή, ενώ οι πιο ενεργοί αντιφρονούντες ζήτησαν ακόμα και την αφαίρεση της ρωσικής σημαίας κατά τους αγώνες τους. Η αντίδρασή τους έγινε ενθουσιωδώς αποδεκτή στη Δύση, όπου σύσσωμη η σκακιστική κοινότητα έσπευσε να στέρξει τον δοκιμαζόμενο ουκρανικό λαό. Από τον αντιπρόεδρο της FIDE, Νάιτζελ Σορτ, ως τα μεγάλα σκακιστικά δίκτυα, όπως το chess24, η κυρίαρχη γραμμή ακολουθήθηκε από όλους, προδιαγράφοντας τη θεσμική συνέχεια: η Ρωσία πρέπει να τιμωρηθεί, η Ουκρανία να απολαύσει θεσμική αλληλεγγύη και οι διαφωνούντες να παραγκωνιστούν. Φωτογραφίες Ουκρανών γκραν μετρ που με το όπλο παρά πόδα υπερασπίζονται τα πάτρια εδάφη σύντομα έκαναν τον γύρο του δυτικού κόσμου.
Τα γεγονότα είναι πλέον γνωστά. Στις 27 Φεβρουαρίου, σε έκτακτη σύνοδό της, η FIDEαποφάσισε, σε συνέχεια της αναστολής της φετινής σκακιστικής Ολυμπιάδας της Μόσχας, τη λήψη ακόμα πιο σκληρών μέτρων. Έτσι, η Ρωσία και η Λευκορωσία αποκλείονται από τις δραστηριότητες της Ομοσπονδίας, χωρίς τη δυνατότητα διεξαγωγής τουρνουά στις επικράτειές τους, και με αποκλεισμό των αθλητών που θα θέλουν να χρησιμοποιούν τις σημαίες τους. Ταυτόχρονα, η Ομοσπονδία διακόπτει τις χορηγίες από οποιαδήποτε ρωσική εταιρεία. Σημειώνουμε ότι από τους βασικούς χορηγούς σκακιστικών διοργανώσεων υπήρξε η Gazprom και πως η ρωσική επικράτεια αποτελεί προνομιακό χώρο διεξαγωγής μεγάλων σκακιστικών διοργανώσεων σε συστηματική βάση. Ο κύβος, τουτέστι, ερρίφθη.
Την ίδια στιγμή, σε απολογία καλούνται ενώπιον της αρμόδιας επιτροπής της Ομοσπονδίας για ζητήματα ήθους, με την κατηγορία της προσβολής του αθλήματος με τις δημόσιες τοποθετήσεις τους, εκείνοι οι γκραν μετρ που στήριξαν τον Πούτιν. Υπενθυμίζουμε ότι ο Καριάκιν έχει ήδη κερδίσει μια θέση στο Τουρνουά Διεκδικητών για τον επόμενο κύκλο του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος, και πιθανή καταδικαστική απόφαση θα επηρεάσει, για άλλη μια φορά στα χρονικά του σκακιού, εξωαγωνιστικά το τελικό αποτέλεσμα. Το εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι η FIDEδεν έκανε καμία αναφορά στις φιλοπουτινικές θέσεις του πρώην Παγκόσμιου Πρωταθλητή, και νυν βουλευτή στη Δούμα, Ανατόλι Κάρποβ -η ΕΕ ωστόσο φρόντισε ήδη να τον εντάξει στη λίστα των personaenongratae.
Οι εξελίξεις αυτές αντικατοπτρίζουν τη στροφή της FIDE προς τη Δύση. Αν και φιλοπουτινικός στα χαρτιά, έχοντας διατελέσει αναπληρωτής Πρωθυπουργός επί Προεδρίας Μεντβέντεφ, ο Πρόεδρός της Αρκάντι Ντβορκόβιτς δεν μπορεί παρά να ενστερνιστεί στην πράξη το αίτημα ανανέωσης και απεξάρτησης από τα τεκταινόμενα στη σκακιστική σκηνή της ενδοχώρας -αρκεί να θυμηθούμε ότι ο απερχόμενος πρόεδρος Κιρσάν Ιλιουμτζίνοφ αντιπροσώπευε τον ιδεότυπο του ολιγάρχη, διεφθαρμένου παράγοντα: διοικητής της επαρχίας της Καλμουχίας, η πρωτεύουσα της οποίας, Ελίστα, είχε φιλοξενήσει την Ολυμπιάδα του 1998 και το ματς για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα το 2008, ο Κιρσάν εμπλέκεται σε μια σειρά σκανδάλων που καλύπτουν 30 χρόνια γεωπολιτικής παράνοιας, ξεκινώντας πό το μετακομουνιστικό χάος και αγγίζοντας μέχρι το ISIS. Ούτε θα πρέπει να υποτιμηθεί η επιρροή του αντιπουτινικού λόμπινγκ, που ο Γκάρι Κασπάροβ επί σειρά ετών αναζωπύρωνε, με επίκεντρο το ανερχόμενο και αθρόως χρηματοδοτούμενο Saint Louis Chess Club, και που πλέον αποδίδει και εξωσκακιστικούς καρπούς.
Μοιάζει αρκετά εσωστρεφές και σχεδόν αλαζονικό, την ώρα που χιλιάδες άνθρωποι εκτοπίζονται από τις κατοικίες τους και άλλοι τόσοι υπερασπίζονται μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματός τους αυτό που τους έλαχε ως πατρίδα, αλλά η πρόσφατη κρίση ίσως αποδειχτεί καταλυτική για τη γεωπολιτική αναδιάταξη του βασιλικού παιχνιδιού, για πρώτη φορά μετά τη σοβιετική ηγεμονία, ειδικά αν «διαβαστεί» παράλληλα με την αναδιάρθρωση της ισορροπίας μεταξύ διαδικτυακού σκακιού και «φυσικού», επί της σκακιέρας, που επέφερε η πανδημία. Με την παρτίδα να έχει «ανάψει», οι επόμενες κινήσεις θα είναι κρίσιμες.
