Μπορεί η προσοχή του κόσμου να είναι στραμμένη στον πόλεμο που μαίνεται στην Ουκρανία ωστόσο οι εξελίξεις στην ευρύτερη «γειτονιά» της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής εξακολουθούν να τρέχουν ή να σέρνονται γύρω από δύο κομβικά ζητήματα: Το ένα είναι το δήθεν «ξεχασμένο» παλαιστινιακό. Το άλλο είναι οι σκληρές διαπραγματεύσεις της Βιέννης για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα που συνεχίζονται από τον Απρίλη του 2021 ως σήμερα με βασικό στόχο όχι τόσο την διατήρηση της ξεπερασμένης διεθνούς συμφωνίας του 2015 όσο την αποτροπή του ενδεχομένου μετεξέλιξης του σημερινού ειρηνικού χαρακτήρα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος σε στρατιωτικό. Και στα δύο φαίνεται πως έχουμε εξελίξεις που περνούν στα «ψιλά» αρκετών διεθνών ΜΜΕ ενώ δεν θα έπρεπε.
Σε ό,τι αφορά το ιρανικό θα επανέρθουμε σε επόμενη φάση καθώς οι παρόντες σφοδροί ανταγωνισμοί ΗΠΑ-Ρωσίας και ΗΠΑ-Ισραήλ με Ιράν θολώνουν σε ένα βαθμό την εικόνα και διαστρεβλώνουν πιθανώς το «φακό» οδηγώντας μας ενδεχομένως σε επιπόλαιες ερμηνείες και βιαστικά συμπεράσματα. Αυτή ακριβώς την περίοδο στο παρασκήνιο διαδραματίζονται πολλές και ενδιαφέρουσες εξελίξεις στο «πεντάγωνο» Ουάσιγκτον-Μόσχα-Βιέννη-Ιερουσαλήμ-Τεχεράνη που έχει ενδιαφέρον να τις παρακολουθήσουμε αφού «κατασταλάξουν».
Σε ό,τι αφορά το Παλαιστινιακό φαίνεται πως κυοφορούνται αργόσυρτες «εξελίξεις» με στόχο την αναβίωση της ισραηλινο-παλαιστινιακής διαπραγμάτευσης που έχει σταματήσει από το 2014, αφότου απέτυχαν παταγωδώς οι προσπάθειες του Αμερικανού τότε υπουργού Εξωτερικών Τζον Κέρι. Βεβαίως, οι προσπάθειες για την αναθέρμανση της ισραηλινο-παλαιστινιακής διαπραγμάτευσης δεν ξανάρχισαν τώρα. Στην πραγματικότητα ξανάρχισαν από το Φλεβάρη του 2020, λίγες μέρες αφότου ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είχε ανακοινώσει το περιβόητο «όραμα» του για την υποτιθέμενη «Συμφωνία του Αιώνα» που (εκ του αποτελέσματος) αποδεικνύεται πως δεν είχε στόχο την επίλυση του παλαιστινιακού αλλά την επισημοποίηση των σχέσεων που είχε συνάψει στο παρασκήνιο το Ισραήλ με διάφορες πλούσιες μοναρχίες του Κόλπου απέναντι στον ισχυρότερο γεωπολιτικό τους αντίπαλο, το Ιράν. Οι συμφωνίες αυτές εν τέλει υπογράφηκαν το φθινόπωρο του 2020 και έγιναν έκτοτε γνωστές σαν «Συμφωνίες του Αβραάμ».
Ωστόσο, λίγο νωρίτερα, το Φλεβάρη του 2020, στο περιθώριο της Διάσκεψης για την Ασφάλεια του Μονάχου οι υπουργοί Εξωτερικών Γερμανίας, Γαλλίας, Αιγύπτου και Ιορδανίας συνειδητοποίησαν πως έπρεπε με κάθε τρόπο να εκκινήσουν την διαδικασία για να ξαναφέρουν στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης την ηγεσία Παλαιστινίων και Ισραηλινών, όσο και εάν αυτό φαινόταν τότε αδύνατο (μιας που στις ΗΠΑ συνέχιζε να είναι πρόεδρος ο Τραμπ και στο Ισραήλ πρωθυπουργός ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου…). Οι αξιωματούχοι αυτών των τεσσάρων χωρών (που συνέστησαν άτυπα την λεγόμενη Ομάδα του Μονάχου) δεν το έκαναν από ευαισθησία στο δράμα του παλαιστινιακού λαού, αλλά επειδή το παλαιστινιακό είναι η «καρδιά» πολλών προβλημάτων και ζητημάτων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, η οποία δεν πρόκειται να ηρεμήσει εάν δεν βρεθεί μία βασική λύση στον πολυετή αγώνα του παλαιστινιακού λαού για ανεξάρτητη, βιώσιμη, ελεύθερη Παλαιστίνη.
Παρά τις λυσσαλέες προσπάθειες των Τραμπ- Νετανιάχου να κάψουν κάθε πιθανότητα για «λύση στη βάση των δύο κρατών» (ένα παλαιστινιακό, ένα ισραηλινό που θα ζουν ειρηνικά το ένα πλάι στο άλλο), η προοπτική για επίλυση της ισραηλινο-παλαιστινιακής διαμάχης σε ένα υποτυπώδες σχήμα «λύσης δύο κρατών» παραμένει στην επιφάνεια. Έστω και εάν αυτό το σχήμα δεν συνοδεύεται πλέον απαραίτητα με όλους τους όρους που έχουν καταγραφεί σε δεκάδες αποφάσεις του ΟΗΕ όπως επιστροφή των Παλαιστινίων προσφύγων στις εστίες τους, Παλαιστίνη στα σύνορα του 1967 με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, κλπ. Ας μην ξεχνάμε πως από τη δημιουργία του Ισραήλ (Μάης 1948) ως σήμερα έχουν περάσει 74 χρόνια και έχουν παγιωθεί (με έναν τρόπο) διάφορες καταστάσεις και «τετελεσμένα»…
Μολονότι από το Φεβρουάριο του 2020 ως σήμερα, έχουν περάσει δύο χρόνια και ένας σύντομος πόλεμος (όπως η περσινή 11ήμερη επιδρομή του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας) , οι προσπάθειες για επανέναρξη των ισραηλινο-παλαιστινιακών διαπραγματεύσεων συνεχίζονται καταγράφοντας μικρά σημάδια προόδου. Το τελευταίο δε διάστημα οι κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση πολλαπλασιάζονται.
Την περασμένη Πέμπτη, 10 Μαρτίου, για παράδειγμα βρέθηκε στο Αμάν της Ιορδανίας ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Γιαίρ Λαπίντ και συναντήθηκε με τον Ιορδανό βασιλιά Αμπντάλα Β’.
Στο επίκεντρο των δύο αξιωματούχων ήταν το παλαιστινιακό και οι προσπάθειες αναβίωσης της ισραηλινο-παλαιστινιακής διαπραγμάτευσης μολονότι η σημερινή οκτακομματική κυβέρνηση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Ναφτάλι Μπένετ επιμένει πως δεν έχει εντολή να διαχειριστεί ένα τέτοιο ζήτημα. Στη συνάντηση αυτή ο Ιορδανός βασιλιάς είπε στον Λαπίντ ότι τα σχέδια για (νέα) αύξηση των εβραϊκών εποικισμών στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη της Δυτικής Όχθης σε συνδυασμό με την ανακήρυξη της Ιερουσαλήμ σαν «αιώνιας και αδιαίρετης πρωτεύουσας του Ισραήλ» υπονομεύουν τις προσπάθειες για επανέναρξη διαδικασίας επίλυσης του παλαιστινιακού. Ωστόσο και σε αυτή τη συζήτηση υπήρχαν αναφορές για λύση στη βάση των δύο κρατών. Ο Ισραηλινός υπουργός από την πλευρά του διαβεβαίωσε ότι θα συνεργαστεί για την εκτόνωση των εντάσεων στα παλαιστινιακά εδάφη ειδικά ενόψει του Ραμαζανιού (2/4/22 ως 2/5/22), του Εβραϊκού Πάσχα και της Χριστιανικής Ανάστασης που συμπίπτουν φέτος στις ίδιες ημερομηνίες. Τόνισε δε ότι «η ειδική σχέση με την Ιορδανία εγγυάται ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας. Η ειρήνη μεταξύ μας δεν είναι μόνον ειρήνη για σχέσεις καλής γειτονίας αλλά και ηθική μας ευθύνη».
Λίγες ημέρες αργότερα (13 ως 14 Μαρτίου) εμφανίστηκε στη Ραμάλα της Δυτικής Όχθης ο Αμερικανός βοηθός υφυπουργού Εξωτερικών αρμόδιος για τις ισραηλινο-παλαιστινιακές υποθέσεις, Χάντι Αμρ, όχι απαραίτητα λόγω των επικείμενων παλαιστινιακών δημοτικών εκλογών της 26ης Μαρτίου.
Στις 14 Μάρτη ο Αμερικανός διπλωμάτης είχε διαδοχικά συναντήσεις με αρκετούς Παλαιστίνιους αξιωματούχους μεταξύ των οποίων ο ανώτερος σύμβουλος της Παλαιστινιακής Αρχής Χουσείν αλ Σέικχ και ο Παλαιστίνιος πρωθυπουργός Μοχάμεντ Στάγιεχ ο οποίος κάλεσε ανοικτά τις ΗΠΑ να ασκήσουν πιέσεις στο Ισραήλ να συμμορφωθεί με τις ισραηλινο-παλαιστινιακές ειρηνευτικές συμφωνίες του Όσλο (της δεκαετίας του 1990) ώστε να τεθούν στο σύνολό τους σε εφαρμογή (έστω και με καθυστέρηση περίπου 30 ετών).
Λίγο νωρίτερα, ο Παλαιστίνιος υπουργός Εξωτερικών Ριγιάντ αλ Μάλκι εμφανίστηκε στο CNN Turk (αφού είχε προηγηθεί στις 9 και 10 Μάρτη η επίσημη επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου Ισαάκ Χέρτζογκ στην Τουρκία και η συνάντησή του με τον Ερντογάν στη διάρκεια της οποίας συζήτησαν και για το παλαιστινιακό αλλά και για την απαίτηση της Άγκυρας να ενισχύσει την δράση της στα παλαιστινιακά εδάφη με «εμπροσθοφυλακή» την οργάνωση αρωγής ΤΙΚΑ και να παίξει ρόλο μεσάζοντα στο παλαιστινιακό).
Ο Μάλκι εξέφρασε την ικανοποίηση της Παλαιστινιακής Αρχής για την βελτίωση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας εκτιμώντας πως η Άγκυρα θα μπορούσε να ασκήσει το επόμενο διάστημα
«πίεση» σε διπλωματικό επίπεδο για αναβίωση της ισραηλινο-παλαιστινιακής διαπραγμάτευσης. Πρόσθεσε δε με νόημα: «Εάν η Τουρκία μας προτείνει να καθίσουμε στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης με το Ισραήλ εμείς θα το αποδεχθούμε».
Στο μεταξύ, σήμερα, 15 Μαρτίου, ο Ιορδανός βασιλιάς Αμπντάλα Β’ βρέθηκε στο Βερολίνο συναντώντας τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς περίπου ένα μήνα αφότου είχε επισκεφθεί το Αμάν η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ.
Ο Ιορδανός μονάρχης έθεσε για μία ακόμη φορά το ζήτημα της επανέναρξης των ισραηλινο-παλαιστινιακών διαπραγματεύσεων δηλώνοντας πως δεν αναμένει ο πόλεμος στην Ουκρανία να επηρεάσει τις προσπάθειες για επίλυση της κρίσης στο παλαιστινιακό. «Ό,τι και να συμβαίνει στην Ουκρανία δεν νομίζω να επηρεάσει το όραμα της ηγεσίας στη δική μας πλευρά του κόσμου να προσπαθήσουμε να προωθήσουμε τις προσπάθειες για λύση» είπε χαρακτηριστικά στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον καγκελάριο Σολτς.
Ο ρόλος των παλαιστινιακών δημοτικών εκλογών
Σε κάθε περίπτωση είναι μάλλον βέβαιο πως πριν καταβληθούν και επίσημα οποιεσδήποτε προσπάθειες για εκκίνηση της ισραηλινο-παλαιστινιακής διαπραγμάτευσης θα προηγηθούν οι δημοτικές παλαιστινιακές εκλογές της 26ης Μαρτίου ώστε να καταγραφεί και επίσημα προς τα πού γέρνει η ζυγαριά του ενδοπαλαιστινιακού συσχετισμού πολιτικών δυνάμεων στο φόντο της εντεινόμενης κόντρας Φατάχ (του Παλαιστίνιου προέδρου Μαχμούτ Αμπάς) και της ισλαμικής Χαμάς που έχει αυξήσει σημαντικά την επιρροή της στην Ανατολική Ιερουσαλήμ σε αραβικές πόλεις του Ισραήλ και στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη της Δυτικής Όχθης.
Σε περίπτωση αύξησης της εκλογικής δύναμης της Χαμάς έστω και σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, η Τουρκία είναι βέβαιο πως θα αξιοποιήσει την αφορμή και τις καλές της σχέσεις με την ηγεσία της παλαιστινιακής ισλαμκής οργάνωσης ώστε να παίξει δυνητικά και μελλοντικά το ρόλο του καλοθελητή μεσολαβητή μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων ενισχύοντας περαιτέρω την γεωπολιτική της επιρροή. Σε αντίθεση με την Ελλάδα που συνηθίζει να ασκεί εξωτερική πολιτική στυλ «λευκού-μαύρου» αντί να αξιοποιεί π.χ. και τις στενές σχέσεις με το Ισραήλ, όσο και τις παλιότερες στενές σχέσεις με τους Παλαιστίνιους και τον αραβικό κόσμο για να αυξήσει το γεωπολιτικό γόητρο και την διπλωματική της επιρροή ως μεσολαβητής…
Σε περίπτωση που η δήθεν «απομονωμένη» Τουρκία καταφέρει να παίξει και αυτόν τον ρόλο στην παρούσα φάση, τότε είναι σίγουρο πως το κάνει αφενός βολεύοντας και τις ΗΠΑ (που έχουν επικεντρώσει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον τους στη σκληρή γεωπολιτική κόντρα με τη Ρωσία και την Κίνα) και το Ισραήλ που ουδέποτε σταμάτησε τις ανθηρές εμπορικές και οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία. Το άθροισμα μίας τέτοιας πιθανής πράξης αναμένεται υπέρ της Άγκυρας.
Το ταξίδι του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου τον Απρίλιο στην Ιερουσαλήμ πιθανότατα να αποκαλύψει σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι μακροχρόνιες ισραηλινο-παλαιστινιακές «ζυμώσεις» ώστε να δούμε πότε ακριβώς θα ξεκινήσει η πολυαναμενόμενη αναβίωση της ισραηλινο-παλαιστινιακής διαπραγμάτευσης.
Ας μην ξεχνάμε, πως διανύουμε μία ιδιαίτερα ρευστή περίοδο κατά την οποία ισχυρές διεθνείς και περιφερειακές δυνάμεις έχουν συμφέρον και ζωηρό ενδιαφέρον για ξεκαθάρισμα ή και επίλυση παλιών λογαριασμών στο φόντο του νέου διεθνούς γεωπολιτικού σκηνικού που «ξημερώνει» αντικειμενικά μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και την σχεδόν βέβαιη κλιμάκωση της αντιπαράθεσης διαρκείας της Δύσης με τη Ρωσία και σε επόμενο στάδιο με την Κίνα.
