Δύο κλεμμένα σημειωματάρια γραμμένα από τον Κάρολο Δαρβίνο επιστράφηκαν μυστηριωδώς στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, 22 χρόνια μετά την τελευταία φορά που εθεάθησαν στη βιβλιοθήκη.
Τα μικρά δερματόδετα βιβλία αξίζουν πολλά εκατομμύρια λίρες και περιλαμβάνουν το περίφημο σκίτσο του «δέντρου της ζωής» από τον μεγάλο επιστήμονα.
Η επιστροφή τους έρχεται 15 μήνες αφότου το BBC ανέφερε για πρώτη φορά ότι είχαν εξαφανιστεί και η βιβλιοθήκη ξεκίνησε μια παγκόσμια έκκληση για την εύρεση τους.
«Αισθάνομαι χαρά», λέει η βιβλιοθηκάριος του πανεπιστημίου Δρ Τζέσικα Γκάρντνερ. Χαμογελάει πλατιά καθώς ανακοινώνει τα νέα. Μάλιστα, δεν μπορεί να σταματήσει να χαμογελά. «Είναι ασφαλείς, είναι σε καλή κατάσταση, είναι σπίτι».
Αλλά το ποιος επέστρεψε τα δύο σημειωματάρια είναι ένας πραγματικός γρίφος. Τα άφησαν ανώνυμα σε μια φωτεινή ροζ τσάντα δώρου που περιείχε το αρχικό μπλε κουτί μέσα στο οποίο βρίσκονταν τα σημειωματάρια και έναν απλό καφέ φάκελο. Πάνω του ήταν τυπωμένο ένα σύντομο μήνυμα: «Βιβλιοθηκονόμε, Καλό Πάσχα, Χ».
Μέσα ήταν τα δύο τετράδια, τυλιγμένα σφιχτά σε πλαστική μεμβράνη. Το πακέτο είχε αφεθεί στο πάτωμα, σε ένα δημόσιο μέρος της βιβλιοθήκης χωρίς κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης, έξω από το γραφείο της Δρ Γκάρντνερ.
«Έτρεμα», λέει η Δρ Γκάρντνερ για την αντίδρασή της όταν είδε την τσάντα και το περιεχόμενό της για πρώτη φορά στις 9 Μαρτίου. «Αλλά ήμουν επίσης προσεκτική γιατί μέχρι να μπορέσουμε να τα ξετυλίξουμε, δεν μπορείς να είσαι 100% σίγουρος».
Ακολούθησε ένα αγωνιώδες διάστημα πέντε ημερών μεταξύ της εύρεσης του πακέτου και της χορήγησης άδειας από την αστυνομία να ανοίξει τη μεμβράνη, να εξετάσει τα σημειωματάρια και να επιβεβαιώσει ότι είναι γνήσια.
«Υπήρξαν δάκρυα», λέει η Δρ Γκάρντνερ με θλίψη. «Και νομίζω ότι υπάρχουν ακόμα, γιατί δεν έχουμε ξεπεράσει τη συναισθηματική ένταση. Σημαίνει τόσα πολλά για εμάς να τα έχουμε εδώ».
Παραδέχεται ότι φοβόταν ότι τα σημειωματάρια δεν θα επέστρεφαν ποτέ όσο ζούσε. «Σκέφτηκα ότι μπορεί να χρειαστούν χρόνια. Η αίσθηση ανακούφισής μου για την ασφαλή επιστροφή των σημειωματάριων είναι βαθιά και σχεδόν αδύνατο να εκφραστεί επαρκώς.»
Τα σημειωματάρια χρονολογούνται από τα τέλη της δεκαετίας του 1830 μετά την επιστροφή του Κάρολου Δαρβίνου από τα νησιά Γκαλαπάγκος. Σε μια σελίδα, σχεδίασε ένα σκίτσο ενός δέντρου, το οποίο τον βοήθησε να εμπνευστεί τη θεωρία του για την εξέλιξη και το οποίο, περισσότερα από 20 χρόνια αργότερα θα γίνει κεντρικό σημείο της θεωρίας του στο πρωτοποριακό έργο του «On the Origin of Species».
«Η θεωρία της φυσικής επιλογής και της εξέλιξης είναι ίσως η πιο σημαντική θεωρία στις περιβαλλοντικές επιστήμες της ζωής και της γης και αυτά είναι τα σημειωματάρια στα οποία συντάχθηκε αυτή η θεωρία», λέει ο Τζιμ Σέκορντ, ομότιμος καθηγητής ιστορίας και φιλοσοφίας της επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Καίμπριτζ. «Είναι μερικά από τα πιο αξιοσημείωτα έγγραφα σε ολόκληρη την ιστορία της επιστήμης».
Τα χειρόγραφα εθεάθησαν για τελευταία φορά τον Νοέμβριο του 2000 μετά από «εσωτερικό αίτημα» να αφαιρεθούν από την ειδική αίθουσα συλλογών της βιβλιοθήκης για να φωτογραφηθούν. Μόνο κατά τη διάρκεια ενός συνήθους ελέγχου δύο μήνες αργότερα διαπιστώθηκε ότι αγνοούνταν. Αρχικά, οι βιβλιοθηκονόμοι νόμιζαν ότι είχαν τοποθετηθεί ξανά σε λάθος μέρος στην τεράστια πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη, η οποία περιέχει περισσότερα από 10 εκατομμύρια βιβλία, χάρτες και χειρόγραφα.
Όμως, παρά τις διάφορες αναζητήσεις, τα σημειωματάρια δεν βρέθηκαν ποτέ και το 2020 η Δρ Γκάρντνερ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πιθανότατα είχαν κλαπεί. Κάλεσε την αστυνομία και ενημέρωσε την Ιντερπόλ.
Ο καθηγητής Σέκορντ ήταν ένας από τους πολλούς ακαδημαϊκούς και ειδικούς που εξέτασαν τα επιστρεφόμενα χειρόγραφα και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν αυθεντικά. «Ο Δαρβίνος χρησιμοποιεί διαφορετικούς τύπους μελανιού στα σημειωματάρια. Για παράδειγμα, στη διάσημη σελίδα του δέντρου της ζωής, υπάρχει και ένα καφέ μελάνι και επίσης ένα γκρι μελάνι. Αυτού του είδους οι αλλαγές είναι αρκετά δύσκολο να πλαστογραφηθούν με πειστικό τρόπο.»«Μπορείτε να δείτε τα μικροσκοπικά κομμάτια χαλκού που ξεκολλούν εκεί που βρίσκονται οι μεντεσέδες. Ο τύπος χαρτιού είναι το σωστό είδος χαρτιού.» «Αυτά είναι τα μικροσκοπικά ενδεικτικά σημάδια που μπορεί να χρησιμοποιήσει ολόκληρη η ομάδα ερευνητών στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου για να πει ότι είναι γνήσια».
Τα σημειωματάρια, προσθέτει η Δρ Γκάρντνερ, είναι «σε εντυπωσιακά καλή κατάσταση». Η ίδια επιβεβαιώνει: «Κάθε σελίδα που πρέπει να υπάρχει, υπάρχει εκεί», και προσθέτει: «Αναρωτιέμαι πού να ήταν. Δεν έχουν χρησιμοποιηθεί πολύ, τα φρόντισαν, όπου κι αν ήταν. Είναι στεγνά, δεν έχουν υγρασία. Άρα τι μπορούμε να υποθέσουμε, εκτός από το ότι όποιος τα είχε, τα είχε βάλει σε ασφαλές μέρος;»
Τα σημειωματάρια φυλάσσονται τώρα σε μια ασφαλή αίθουσα στη βιβλιοθήκη, αν και θα εκτεθούν δημόσια τον Ιούλιο ως μέρος μιας δωρεάν έκθεσης με τίτλο «Darwin in Conversation.»
Όμως παραμένουν τόσα πολλά ενδιαφέροντα ερωτήματα. Ποιος πήρε τα τετράδια; Και ποιος τα επέστρεψε;
Οι κάμερες ασφαλείας μπορεί τελικά να παρέχουν κάποιες ενδείξεις. Παρόλο που δεν υπήρχε κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης στο έδαφος όπου αφέθηκε η τσάντα δώρου τον περασμένο μήνα, υπάρχουν κάμερες έξω από το κτίριο που παρακολουθούν το μπροστινό και το πίσω μέρος της βιβλιοθήκης, καθώς και τα εξειδικευμένα αναγνωστήρια .
«Παραδώσαμε τα βίντεο των καμερών που έχουμε στη διάθεση της αστυνομίας», λέει η Δρ Γκάρντνερ. «Αυτό είναι θέμα της ζωντανής τους έρευνας». Εν τω μεταξύ, η αστυνομία του Καίμπριτζ δήλωσε: «Η έρευνά μας παραμένει ανοιχτή και αναλύουμε τα στοιχεία. Ανανεώνουμε επίσης την έκκλησή μας για όποιον έχει πληροφορίες σχετικά με την υπόθεση να επικοινωνήσει μαζί μας.»
ΠΗΓΗ: BBC
