Τα έθιμα του Πάσχα που τα τελευταία δύο χρόνια «σίγησαν» λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού επιστρέφουν και πάλι δυναμικά σε πόλεις και χωριά της Κεντρικής Μακεδονίας.

Οι Αυγομαχίες, οι Αλογοδρομίες, ο «Κούτσμανος», «το Μαύρο Αλώνι» κι ένα σωρό ακόμη έθιμα υπόσχονται να δώσουν ξεχωριστό εορταστικό «χρώμα» σε κατοίκους και επισκέπτες.

Τη δεύτερη μέρα μετά την Ανάσταση αναβιώνει στην Αρναία της Χαλκιδικής το έθιμο «Κούτσμανος». Άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι συγκεντρώνονται έφιπποι στην πλατεία του χωριού και τραγουδώντας φτάνουν μέχρι τον προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό. Στη συνέχεια, οι έφιπποι μαζί με τον κόσμο κατευθύνονται στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής όπου στήνεται ο χορός «Κούτσμανος» προς τιμή του οπλαρχηγού Κούτσμανου. Κατόπιν όλοι μαζί πηγαίνουν σε ένα πεδίο βολής, όπου γίνεται διαγωνισμός σκοποβολής.

Ακολουθεί ένα παιχνίδι για μικρά παιδιά, η «Σουσαρίτσα». Τα παιδιά πετούν τα κόκκινα αβγά τους σε μια αυτοσχέδια πίστα πάνω στο χορτάρι, στο άλσος της Αγίας Παρασκευής και όποιο από αυτά στείλει πιο μακριά το αβγό του χωρίς να σπάσει, είναι νικητής.

Στην Αρναία αναβιώνει ένα ακόμη έθιμο, την ημέρα εορτής του Αγίου Γεωργίου, με τους κατοίκους να ζυγίζονται και μάλιστα δημοσίως! Το έθιμο προβλέπει ότι στον ψηλό πλάτανο στην κεντρική πλατεία στήνεται ένα παραδοσιακό καντάρι. Ο πιο λεπτός παίρνει ως έπαθλο τη μεγαλύτερη κατσαρόλα και ο πιο εύσωμος την μικρότερη για να είναι πιο προσεκτικός ενόψει της επόμενης χρονιάς!

Το «Μαύρο Αλώνι» και το έθιμο της «Κούνιας»

Το «Μαύρο Αλώνι», το έθιμο του καγκελευτού χορού, «ξεπαγώνει» και πάλι φέτος στην Ιερισσό της Χαλκιδικής. Πρόκειται για μεικτό κυκλικό ιστορικό και αργόσυρτο χορό που χορεύεται τις ημέρες του Πάσχα, ιδιαίτερα την Τρίτη μέρα.

Οι χορευτές, σε κοινό κύκλο με τους άντρες μπροστά και τις γυναίκες να ακολουθούν, πιασμένοι αγκαζέ θηλυκωτά, με εξαίρεση τους δύο πρώτους που πιάνονται με μαντήλι από τα χέρια, κινούνται σύμφωνα με τις επιταγές του τραγουδιού. «Μαύρο Αλώνι» ονομάζεται η τοποθεσία στην Ιερισσό όπου το 1821 και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης της Χαλκιδικής οι Τούρκοι έσφαξαν 400 Ιερισσιώτες.

Στο Παλαιοχώρι, από την άλλη, την Τρίτη μέρα του Πάσχα εξελίσσεται το έθιμο «Τ΄ χαλκού τ΄αλώνι», αναβιώνοντας τη διαχρονική μάχη των διψασμένων για ελευθερία κατοίκων του Παλαιοχωρίου, ενώ στο Στανό τη δεύτερη μέρα μετά την Ανάσταση γίνεται το έθιμο της «Κούνιας».

Παλαιότερα στον Στανό, οι νέοι ερωτευμένοι άνδρες έστηναν μια μεγάλη κούνια και ζητούσαν από την κοπέλα που τους άρεσε να καθίσουν και να κουνηθούν μαζί. Αυτή ήταν η ένδειξη ότι είχαν αισθήματα για εκείνη κι εφόσον εκείνη δεχόταν την πρόσκλησή τους γινόταν μια άτυπη δέσμευση μεταξύ τους, με σκοπό το γάμο. Αμέσως μετά έλεγαν και το ανάλογο τραγούδι, τελειώνοντας πάντα με την αναστάσιμη προσευχή.

Αυγομαχίες σε Κιλκίς και Πιερία

Οι Αυγομαχίες επιστρέφουν και πάλι στην Καστανούσσα Κιλκίς και στον Άνω Άγιο Ιωάννη Πιερίας, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, έθιμο που έλκει την καταγωγή του από τις πατρίδες του ποντιακού ελληνισμού και συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών. Οι αυγομάχοι λαμβάνουν θέσεις και έχουν στη «φαρέτρα» τους τον ίδιο αριθμό αυγών ο καθένας. Η μάχη ξεκινά στην εξέδρα, όπου κάθονται αντικριστά δύο αυγομάχοι. Όποιος μείνει τελευταίος με ένα αυγό είναι νικητής.

Σύμφωνα με το έθιμο, στην ιστορική πατρίδα των Ποντίωντο τσούγκρισμα ξεκινούσε συνήθως από την αυλή των εκκλησιών, μετά την πρώτη Ανάσταση, και συνεχιζόταν όλες τις ημέρες του Πάσχα. Αν ακολουθούσε κάποιος την… ιεροτελεστία, έπρεπε το πρώτο τσούγκρισμα να είναι με το «μυτίν», το δεύτερο με τον «κώλον» και το τρίτο με την «κοιλίαν».

Οι πιο μερακλήδες έβαφαν αυγά φραγκόκοτας (ταϊγάνας ωβά) ή έφτιαχναν τσιχτσιράνα ωβά (ή τζιχτζιράνα ωβά ή τσιχτλιρένα ωβά). Πρόκειται για τα «ειδικά» αυγά της Λαμπρής τα οποία έμπαιναν μέσα στη χόβολη για τουλάχιστον μία μέρα.

Η μύτη ήταν η μοναδική που εξείχε· τα αυγά σιγοψήνονταν και το περιεχόμενό τους (ασπράδι και κρόκος) συγκεντρωνόταν στη μύτη και γίνονταν μαύρο και σκληρό σαν πίσσα.

Ο Γ. Κ. Χατζόπουλος, επίσης στην Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού, γράφει ότι τα συγκεκριμένα αυγά (που ονομάζονται και «μπογμάδες») αποκτούσαν τόση στερεότητα που ήταν αδύνατο να σπάσουν σε μια αυγομαχία με «κανονικά» αυγά.

Η λέξη μπογμάς χρησιμοποιείται και με μεταφορική σημασία, για τον κοντόχοντρο άντρα. Χαρακτηριστική ήταν η φράση «αμόν μπογμάς έν’ ατός», η οποία συνήθως αποτελούσε μια μορφή κατηγορίας για τους υποψήφιους γαμπρούς.

Αλογοδρομίες στη Χαλκιδική – Κάψιμο της Ρόκας στην Πιερία

Στην παραλία της Συκιάς, στο δεύτερο πόδι της Χαλκιδικής, διοργανώνονται οι «Αλογοδρομίες». Μετά την καθιερωμένη λειτουργία στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παραδίδεται η εικόνα μαζί με ευχές από τον ιερέα στους ιππείς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ένα είδος λιτανείας, μεταφέροντας την εικόνα από το παρεκκλήσι στο χώρο διεξαγωγής των Αλογοδρομιών.

Στο Μοσχοπόταμο Πιερίας αναβιώνει το κάψιμο της Ρόκας. Ορχήστρες παίζουν διάφορους σκοπούς, ενώ οι νέοι χορεύουν. Αφού χορέψουν αρκετή ώρα μόνοι τους οι νέοι και οι κοπέλες του χωριού, μια γιαγιά που έγνεθε ήρεμα αρχίζει με την αναμμένη ρόκα να τρέχει προς κάθε κατεύθυνση και να χτυπάει με αυτήν τους αρσενικούς που βρίσκονται μπροστά της χωρίς καμία διάκριση.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ – ΜΠΕ, Pontos News