Ρωσία και ΗΠΑ μπορεί να διαφωνούν σε πολλά ζητήματα, λόγω αντιτιθέμενων μεσοπρόθεσμων γεωπολιτικών συμφερόντων, ωστόσο υπάρχει τουλάχιστον ένα ζήτημα στο οποίο συγκλίνουν οι θέσεις τους, αυτή την ιδιαίτερα ταραγμένη περίοδο: Διαφωνούν με τα σχέδια της κυβέρνησης του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για νέα κλιμάκωση των χερσαίων επεμβάσεων που πραγματοποιεί ο τουρκικός στρατός στη Βόρεια Συρία.

Οι ΗΠΑ το έχουν πράξει με διάφορους τρόπους. Οι πιο χαρακτηριστικοί ήταν δύο. Πρώτος προειδοποίησε ο εκπρόσωπος Τύπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Νεντ Πράις, ο οποίος αφού εξέφρασε τη «βαθιά ανησυχία» των ΗΠΑ για τα τουρκικά σχέδια και καταδίκασε «κάθε κλιμάκωση», εξήγησε πως «οποιαδήποτε νέα επίθεση θα υπονόμευε περαιτέρω την περιφερειακή σταθερότητα και θα έθετε σε κίνδυνο τις αμερικανικές δυνάμεις που συμμετέχουν στον συνασπισμό εναντίον του ΙΚ».

Ακολούθησε στις 15 Ιουνίου η κοινή ανακοίνωση των μελών της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας και της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων στην οποία εξέφραζαν «εξαιρετική ανησυχία» για τα τουρκικά σχέδια κλιμάκωσης επέμβασης στη βόρεια Συρία κάνοντας λόγο για… «τις συνεχιζόμενες απειλές από την Τουρκία για την έναρξη μιας νέας στρατιωτικής εισβολής στη βόρεια Συρία». Και πρόσθεσαν με νόημα: «Προηγούμενες τουρκικές εισβολές έχουν διακόψει τις επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους από τις δυνάμεις των ΗΠΑ και των συνεργατών τους και επιδείνωσαν την τρομερή ανθρωπιστική κρίση της Συρίας. Μια επιπλέον τουρκική εισβολή θα είχε τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένου του εκτοπισμού αμέτρητων ευάλωτων Σύριων. Προτρέπουμε σθεναρά την τουρκική κυβέρνηση και τις δυνάμεις που συνδέονται μαζί της να απέχουν από οποιαδήποτε στρατιωτική επιχείρηση, ώστε η εστίαση στη βόρεια Συρία να παραμείνει στη διασφάλιση της διαρκούς ήττας του Ισλαμικού Κράτους και στην αποφυγή περαιτέρω ανθρωπιστικής καταστροφής».

Σε ανάλογο μήκος κύματος κινήθηκαν οι δηλώσεις Ρώσων αρμόδιων διπλωματών αφού λίγες μέρες μετά τις «διακριτικές» ενστάσεις του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στα τουρκικά σχέδια πως στη Ρωσία υπολογίζουν «τις ευαισθησίες των Τούρκων φίλων», ακολούθησαν οι σαφέστερες και αιχμηρότερες δηλώσεις του Αλεξάντερ Λαβρεντίεφ που είναι ο ειδικός απεσταλμένος του Προέδρου Πούτιν στη Συρία.

Στις 15/6 ο εκπρόσωπος Τύπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε χωρίς περιστροφές: «Δεν πιστεύουμε ότι αυτή η ειδική επιχείρηση θα συνεισφέρει στη σταθερότητα και στην ασφάλεια της Συριακής Αραβικής Δημοκρατίας». Ακολούθησε ο Αλεξάντερ Λαβρεντίεφ, ο οποίος την ίδια μέρα στο περιθώριο της συνόδου με Ιρανούς και Τούρκους διπλωμάτες στο πλαίσιο της διαδικασίας Αστάνα, στο Καζακστάν, τόνισε ότι για τη Ρωσία η διαδικασία διευθέτησης της σύγκρουσης στη Συρία παραμένει «ύψιστη προτεραιότητα», παρά τη «συνεχιζόμενη ειδική στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία». Πρόσθεσε επίσης πως η κατάσταση στη Συρία παραμένει «δύσκολη» και ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να βοηθά τη χώρα.

Κοντολογίς ΗΠΑ και Ρωσία δεν δίνουν (επί του παρόντος τουλάχιστον) το πράσινο φως στην Τουρκία για κλιμάκωση της χερσαίας επέμβασης. Το είχαν κάνει βεβαίως στο παρελθόν και στις έξι χερσαίες επεμβάσεις μεγάλης και μικρότερης κλίμακας που πρωτοξεκίνησαν με δειλά βήματα το Φεβρουάριο του 2015 με την επιχείρηση «Shah» και συνεχίστηκε με την πρώτη σημαντική στρατιωτική επίθεση που έφερε την ονομασία «Ασπίδα του Ευφράτη» (24 Αυγούστου 2016-29 Μαρτίου 2017). Έκτοτε ακολούθησαν οι επεμβάσεις για την λεγόμενη «αποκλιμάκωση συγκρούσεων» στο προπύργιο τζιχαντιστών και αντικαθεστωτικών στο Ιντλίμπ (7/10/2017 ως σήμερα με αποτέλεσμα κοντά στις 80 τουρκικές στρατιωτικές βάσεις και φυλάκια ελέγχου), η επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» (20 Ιανουαρίου 2018 ως 24 Μαρτίου 2018 με βασικό στόχο το Αφρίν), η επιχείρηση «Πηγή Ειρήνης» (6 Οκτωβρίου 2019 ως 25 Νοεμβρίου 2019 με την Άγκυρα να κλείνει συμφωνία εκεχειρίας παράλληλα και με ΗΠΑ και με Ρωσία) και τελευταία την επιχείρηση «Ασπίδα Ειρήνης» (27/2/2020 ως 5/3/2020) που επιδίωξε την ανάσχεση προσφυγικών ροών από το Ιντλίμπ στην Τουρκία και οδήγησε στις κοινές περιπολίες Τούρκων και Ρώσων στρατιωτικών με συμφωνία Πούτιν-Ερντογάν στο Σότσι.

Σήμερα οι συνθήκες είναι διαφορετικές.

Η Ρωσία έχει επικεντρώσει την προσοχή της στην «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» της Ουκρανίας δίχως αυτό να σημαίνει πως παραμελεί τα «θεμελιωμένα» γεωπολιτικά της συμφέροντα στη Συρία και άλλες περιοχές αυξημένου συμφέροντος.

Είναι, δε, ενδεικτικό πρόσφατο ρεπορτάζ της εφημερίδας Wall Street Journal που ανέφερε πως η Ρωσία βομβάρδισε θέσεις συμμάχων του αμερικανικού στρατού κοντά στη βάση αλ Τανφ της νοτιοανατολικής Συρίας (κοντά στα σύνορα με την Ιορδανία) επειδή θεώρησε πως ήταν υπεύθυνες για επίθεση σε εκεί δυνάμεις του συριακού στρατού. Οι Αμερικανοί στρατιωτικοί, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ανησύχησαν γιατί ειδοποιήθηκαν την τελευταία στιγμή ενώ οι συντάκτες του άρθρου εκτίμησαν πως η επιχείρηση των Ρώσων θα μπορούσε να προκαλέσει ένα «ατύχημα» σε βάρος των Αμερικανών στρατιωτικών με διακύβευμα την κλιμάκωση της ρωσο-αμερικανικής έντασης στη Συρία.

Από την άλλη, οι ΗΠΑ έχουν επίσης επικεντρώσει το ενδιαφέρον τους στη γεωπολιτική αναμέτρηση με τη Ρωσία, στο φόντο του πολέμου στην Ουκρανία, με βασικό σκοπό την αποδυνάμωση ή και την στρατηγική και στρατιωτική ήττα της Μόσχας πριν ξεδιπλώσουν την κλιμάκωση της πίεσης έναντι του Πεκίνου. Ούτε και εκείνες φαίνεται να συναινούν για την ώρα σε κλιμάκωση της τουρκικής επέμβασης στη Συρία εκτός και εάν εκτιμήσουν πως επείγει η ένταξη Σουηδίας και Φιλανδίας και ανάψουν «πράσινο φως» στην Άγκυρα με αντάλλαγμα την διεύρυνση του ΝΑΤΟ.

Ιράν, ΜΙΤ και Μοσάντ

Αντίθετο με την προοπτική κλιμάκωσης των επιχειρήσεων του τουρκικού στρατού στη βόρεια Συρία είναι και το Ιράν. Η Τεχεράνη σύμφωνα με πληροφορίες της ιστοσελίδας για θέματα Μέσης Ανατολής, Al Monitor, έχει ήδη διαμηνύσει την αντίθεσή της για κλιμάκωση των τουρκικών επιχειρήσεων στη Βόρεια Συρία μέσω των υπηρεσιών του ιρανικού στρατού κάτι που φάνηκε και με την αναβολή της προγραμματισμένης στις 6 Ιουνίου επίσκεψης του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών Χοσείν Αμίρ Αμπντολαχιάν στην Τουρκία. Η δυσαρέσκεια των Ιρανών σχετίζεται με μία σειρά εξελίξεις. Μεταξύ άλλων αφορά τις σιιτικές κοινότητες των περιοχών Ζάχρα, Νούμπλ και περιχώρων της πόλης Χαλέπι της βόρειας Συρίας που εμπίπτουν στον «κάδρο» των νέων περιοχών που έχουν μπει στο στόχαστρο του τουρκικού στρατού και στα σχέδια κλιμάκωσης της χερσαίας επέμβασης που καταστρώνει για τη δημιουργία νέας «ζώνης ασφαλείας» βάθους 30 χλμ.

Αφετέρου φαίνεται πως «κοστίζει» στο Ιράν η πρόσφατη αύξηση της (στενής παλαιόθεν) συνεργασίας των τουρκικών και ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών ΜΙΤ και ΜΟΣΑΝΤ στην Κωνσταντινούπολη στο φόντο των αποτρεπτικών ταξιδιωτικών οδηγιών που εξέδωσε τις τελευταίες βδομάδες η κυβέρνηση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Ναφτάλι Μπένετ ώστε να διασφαλίσει την ακεραιότητα Ισραηλινών τουριστών στην Κωνσταντινούπολη.

Από τις 30 Μαΐου, σχεδόν καθημερινά ο Ισραηλινός  υπουργός Εξωτερικών Γιαίρ Λαπίντ είτε καλεί τους Ισραηλινούς να μην επισκέπτονται την Τουρκία, είτε εξηγεί πως χάρη στη στενή συνεργασία με τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες αποφεύχθηκαν «επιθέσεις» αντιποίνων από τους Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης σε βάρος Ισραηλινών τουριστών στην Τουρκία… Η συνεργασία ισραηλινών και τουρκικών μυστικών υπηρεσιών έναντι του Ιράν (με το οποίο η Τουρκία και η Ρωσία συνεργάζονται στη Συρία με την ιδιότητα των τριών «εγγυητριών» δυνάμεων) είναι τέτοια που δεν αποκλείεται σύντομα μέσα στις επόμενες βδομάδες ή μήνες να οδηγήσει στην πλήρη αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας. Για το λόγο αυτό έχει προγραμματίσει να μεταβεί στην Άγκυρα στις 23 Ιουνίου ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Γιαίρ Λαπίντ.

Ο Κεραυνός του Βορρά

Στο κουβάρι των μπερδεμένων συμμαχικών σχέσεων και ευκαιριακών συνεργασιών της Βόρειας Συρίας εμπλέκονται και οι Κούρδοι των «Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων» (SDF)  οι οποίοι ανακοίνωσαν πως είναι έτοιμοι για συνεργασία με το συριακό στρατό ώστε να αποτραπούν τα σχέδια κλιμάκωσης της τουρκικής επέμβασης.

Το σχήμα αυτής της συνεργασίας (που έχει επαναληφθεί στο παρελθόν) είναι διευρυμένο καθώς φαίνεται (σύμφωνα με δημοσίευμα της ιστοσελίδας Al Monitor στις 17 Ιουνίου) πως Κούρδοι μαχητές (που συνεργάζονται με τον αμερικανικό στρατό στη Βόρεια Συρία) έχουν συγκροτήσει κοινή αίθουσα επιχειρήσεων με το όνομα «Κεραυνός του Βορρά» σε ρωσική βάση του χωριού Χαρντάτνιν (βόρεια περίχωρα Χαλεπίου) και συνεργάζονται με τρεις Ιρανούς ανώτερους στρατιωτικούς των «Φρουρών της Επανάστασης», δύο Ρώσους αξιωματούχους, τρεις αξιωματούχους του ΡΚΚ, και δύο Σύρους ανώτερους στρατιωτικούς αξιωματούχους. Πρόσβαση στην ίδια αίθουσα επιχειρήσεων φέρεται πως έχουν και στελέχη της σιτικής ταξιαρχίας Φατεμιγιούν, της (επίσης σιιτικής) ταξιαρχίας της λιβανέζικης Χεζμπολάχ και μικρότερες πολιτοφυλακές Σιιτών της Συρίας από τις περιοχές Νουμπλ και Ζάχρα.

Αν μην τι άλλο οι εξελίξεις στην περιοχή έχουν έντονο γεωπολιτκό ενδιαφέρον καθώς οι σχεδιασμοί και οι κινήσεις της Τουρκίας επηρεάζουν ευρύτερα την περιφερειακή σκακιέρα των ανταγωνισμών.