Έχουν περάσει κοντά τέσσερεις εβδομάδες από την ευρεία Σύνοδο της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΟΟΕ) που έγινε στις 27 Μαΐου 2022 στα Φεοφάνιγια του Κιέβου. Οι προθέσεις έχουν σε γενικές γραμμές ξεκαθαρίσει, κανείς όμως δεν μπορεί να πει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα.
Η Σύνοδος αποφάσισε «πλήρη ανεξαρτησία και αυτονομία» από τη Ρωσική Εκκλησία. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό θα γίνει σαφέστερο όταν γίνουν γνωστές οι ακριβείς διατάξεις του νέου Καταστατικού Χάρτη που ετοιμάζεται. Πάντως, έχει γίνει ήδη καθαρό ότι πρόκειται για ριζική αλλαγή στάτους, πέρα από το καθεστώς της «αυτοδιοίκησης» και τα δικαιώματα «ευρείας αυτονομίας» που είχε δώσει στην ΟΟΕ το 1990 ο τότε Πατριάρχης Μόσχας Αλέξιος. Ένα πρώτο δείγμα είναι η συμβολική, αλλά σαφής κίνηση στην οποία προέβη ο Μητροπολίτης Κιέβου Ονούφριος από την επομένη κι όλας ημέρα της Συνόδου παύοντας τη μνημόνευση του Πατριάρχη Μόσχας ως πρώτου προκαθημένου της ΟΟΕ.
Στο προηγούμενο άρθρο, που επιχείρησα μια πρώτη παρουσίαση της Συνόδου, ονόμασα τη νέα κατάσταση «ντε φάκτο αυτοκεφαλία». Αν και από τυπική άποψη η έκφραση είναι αδόκιμη, εικονογραφεί με ακρίβεια τη μεταβατική κατάσταση στην οποία έχει εισέλθει η ΟΟΕ πλέοντας μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης, με τις αντιφάσεις και τις ασάφειες που η δύσκολη αυτή μετάβαση συνεπάγεται. Ένα είναι βέβαιο. Ότι ο δρόμος που ήδη βαδίζει η ΟΟΕ οδηγεί στο πλήρη διαχωρισμό από τη Ρωσική Εκκλησία – διαχωρισμό διοικητικό και συμβολικό, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό.
Διαφωνούν οι υπό ρωσικό έλεγχο επαρχίες
Το βασικό μέτωπο στο οποίο θα κριθεί η τύχη των αποφάσεων της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας βρίσκεται στο εσωτερικό της. Από την εικόνα που έχουμε φαίνεται πως υπάρχει γενική συμφωνία. Διαφωνούν όμως οι περιοχές που βρίσκονται υπό ρωσικό έλεγχο.
Στο προηγούμενο άρθρο – εν μέρει από ελλιπή πληροφόρηση, εν μέρει από υπερβολική εμπιστοσύνη στην ομοψυχία της ΟΟΕ – είχα υποτιμήσει την έκταση αυτών των διαφωνιών. Σύμφωνα με νεώτερες και πιο σαφείς πληροφορίες φαίνεται πως από το σύνολο των 53 Μητροπόλεων και Επισκοπών της χώρας έχουν ήδη διαχωρίσει τη θέση τους οι 10 συνολικά εκκλησιαστικές επαρχίες της Κριμαίας, της Ζαπορίζια, του Νονέτσκ και του Λουγκάνσκ, ενώ δεν έχουμε εικόνα για τις 8 Μητροπόλεις του Χάρκοβου, της Χερσώνας, της Οδησσού και του Μικολάγιεβ που η στρατιωτική και πολιτική κατάσταση είναι αμφίβολη (βλ. χάρτη).
Άλλες από τις Μητροπόλεις που διαχωρίστηκαν το έκαναν με πιο απόλυτο και άλλες με πιο διαλλακτικό τρόπο. Πιο ακραίος είναι ο διαχωρισμός των εκκλησιαστικών επαρχιών της Κριμαίας, που μετά από δικό τους αίτημα ετέθησαν υπό την πλήρη «κανονική και διοικητική εξάρτηση» του Πατριαρχείου Μόσχας. Το ποια θα είναι στο εξής η σχέση των τριών αυτών Μητροπόλεων με τον Μητροπολίτη Κιέβου και την υπόλοιπη ΟΟΕ δεν είναι σαφές. Θα είναι μια προσωρινή έκτακτη κατάσταση για όσο διαρκεί ο πόλεμος; Ή έχουμε να κάνουμε με μόνιμη αποκοπή από την ΟΟΕ; Δεν διευκρινίζεται. Αλλά έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι θα ισχύσει και εδώ το ουδέν μονιμότερον του προσωρινού.
Ακολουθούν οι Μητροπόλεις της περιοχής του Λουγκάνσκ. Οι δύο από τις τρεις – η Μητρόπολη Ρόβενκυ και η Μητρόπολη Λουγκάνσκ και Αλτσέφσκ – έπαψαν να μνημονεύουν τον Μητροπολίτη Κιέβου στις ιερές ακολουθίες· μνημονεύουν αποκλειστικά τον Πατριάρχη Μόσχας. Κάνουν δηλαδή το ακριβώς αντίθετο από τις λοιπές Μητροπόλεις που, όπως είπαμε στην αρχή του άρθρου, μνημονεύουν μόνον τον Κιέβου και όχι τον Μόσχας. Είναι μια σαφής δήλωση για το πού υπάγονται στο εξής οι Μητροπόλεις αυτές – και μάλιστα όχι απλώς διοικητικά, αλλά και πνευματικά. Η τρίτη Μητρόπολη του Λουγκάνσκ είναι στο Σεβεροντονέσκ. Είναι εκεί που διεξάγονται σφοδρές μάχες και, όπως είναι ίσως φυσικό, δεν υπάρχει καμία είδηση για τα εκκλησιαστικά.
Υπάρχουν τέλος οι Μητροπόλεις του Ντονιέτσκ και της Ζαπορίζια, τέσσερεις τον αριθμό. Αυτές έχουν επιλέξει να παραμείνουν στο προ της Συνόδου καθεστώς. Συνεχίζουν δηλαδή να μνημονεύουν και τους δύο προκαθήμενους, τον Πατριάρχη Μόσχας και τον Μητροπολίτη Κιέβου, όπως έκαναν μέχρι τώρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μητροπολίτης της Ζαπορίζια, Λουκάς, που ήταν απ’ αυτούς που στη διάρκεια της Συνόδου αντέδρασαν με τον πιο δυναμικό τρόπο στον διαχωρισμό από τη Μόσχα, στις μέρες που ακολούθησαν τόνισε την ανάγκη να διατηρηθεί η ενότητα της ΟΟΕ και εξέφρασε την εμπιστοσύνη του στον Ονούφριο, παρά τη διαφωνία τους. Ανάλογες δηλώσεις έχει κάνει και ο Μητροπολίτης Γκορλόβκα και Σλαβιάνσκ του Ντονιέτσκ, Μητροφάνης.
Υπάρχει μια λεπτομέρεια. Όλες οι Μητροπόλεις που διαφοροποιήθηκαν το έκαναν επικαλούμενες ένα δικαίωμα που το αντλούν από τις ίδιες τις αποφάσεις της Συνόδου. Πρόκειται για το εδάφιο 7 (βλ. παράρτημα του προηγούμενου άρθρου) σύμφωνα με το οποίο, όσο διαρκεί ο στρατιωτικός νόμος και «οι σχέσεις μεταξύ των μητροπόλεων και του εκκλησιαστικού κέντρου είναι περίπλοκες ή απουσιάζουν εντελώς», δίνεται το δικαίωμα στους Επαρχιακούς επισκόπους «να αποφασίζουν για ορισμένα θέματα της Επαρχιακής ζωής, που βρίσκεται στην αρμοδιότητα της Ιεράς Συνόδου ή του Προκαθήμενου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας», υπό την προϋπόθεση να υπάρξει «μεταγενέστερη ενημέρωση της ιεραρχίας όταν αποκατασταθούν οι δυνατότητες».
Βέβαια, όταν η Σύνοδος κάνει λόγο για «θέματα της Επαρχιακής ζωής» δεν εννοεί τη συμφωνία ή διαφωνία με την «πλήρη ανεξαρτησία»» από τη Ρωσική Εκκλησία, τη μνημόνευση προκαθημένου κλπ. Άρα η επίκληση του συγκεκριμένου εδαφίου είναι σαφώς καταχρηστική. Το ερώτημα είναι αν, έστω και έτσι, η αναφορά αυτή υποκρύπτει κάποιου είδους επιφύλαξη για πιθανή υπαναχώρηση και επανεξέταση της κατάστασης μετά το τέλος του πολέμου. Είναι ακόμα πολύ νωρίς για να απαντήσουμε.
Αντιδρά το Πατριαρχείο Μόσχας
Το άλλο κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα δεχθεί τις αποφάσεις της ΟΟΕ η Ρωσική Εκκλησία. Στις αρχικές δηλώσεις (του εκπροσώπου τύπου του Πατριαρχείου Μόσχας Βλαδίμηρου Λεγκόιντα, του Μητροπολίτη Ιλαρίωνα Αλφέγιεφ, ακόμα και του ίδιου του Πατριάρχη Κυρίλλου) είχε δοθεί η εντύπωση ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να γίνει αποδεκτή μια διασταλτική ερμηνεία του πλαισίου του 1990 ώστε να περιλάβει και την έννοια της «πλήρους ανεξαρτησίας και αυτονομίας», ιδίως αν λαμβανόταν υπ’ όψη η δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ΟΟΕ εξ αιτίας του πολέμου. Πολύ γρήγορα όμως το ενδεχόμενο αυτό αποκλείστηκε. Η θέση της Ρωσικής Εκκλησίας εκφράστηκε με δύο ανακοινώσεις της Ιεράς Συνόδου (η μία στις 29 Μαΐου και η δεύτερη στις 7 Ιουνίου). Και στις δύο υπογραμμίζεται η «κατανόηση» της ρωσικής Ι. Συνόδου για τις δυσκολίες και τις πιέσεις που υφίσταται η ΟΟΕ εξ αιτίας του πολέμου, επισημαίνεται όμως ότι οι επιλογές της Συνόδου εγκυμονούν τον κίνδυνο νέου σχίσματος.
Στην πρώτη ανακοίνωση, που εκδόθηκε δύο μόλις μέρες μετά τη Σύνοδο της ΟΕΕ, υπενθυμίζεται ότι οποιαδήποτε αλλαγή στον Καταστατικό Χάρτη της ΟΟΕ θα πρέπει να επικυρωθεί από τον Πατριάρχη Μόσχας και σημειώνεται ότι κριτήριο θα είναι αν οι νέες ρυθμίσεις εντάσσονται στο πλαίσιο του 1990. Σημειώνεται επίσης ότι η παράλειψη της μνημόνευσης του Ρώσου προκαθημένου αποτελεί ένα πρώτο κακό προηγούμενο που παραπέμπει σε «σχίσμα». Προσθέτει μάλιστα η ανακοίνωση ότι σύμφωνα με τον 15ο Κανόνα της Πρωτοδευτέρας Συνόδου (Κωνσταντινούπολη, 861), ο Μητροπολίτης που δεν μνημονεύει τον Πατριάρχη του θεωρείται σχισματικός. Στη δεύτερη ανακοίνωση, της 7ης Ιουνίου, επαναλαμβάνεται με ακόμα μεγαλύτερη σαφήνεια ότι «οι αυθαίρετες ενέργειες για την αλλαγή του καθεστώτος της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας δύναται να οδηγήσουν στην εμφάνιση νέου σχίσματος εντός αυτής».
Η παράπλευρη απώλεια του Μητροπολίτη Ιλαρίωνα
Χαρακτηριστική της έντασης που υπάρχει στους κόλπους της ρωσική ιεραρχίας είναι η αναπάντεχη και χωρίς εξηγήσεις καθαίρεση του μέχρι πρότινος Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ, Ιλαρίωνα Αλφέγιεφ. Ο Ρώσος ιεράρχης που θεωρείτο δεύτερος τη τάξει μετά τον Πατριάρχη Κύριλλο και εφέρετο από πολλούς ως ο πιθανότερος να τον διαδεχθεί, έχασε τη Μητρόπολή του, έχασε και τη θέση του στην Ιερά Σύνοδο, παύθηκε από επικεφαλής του Τμήματος Διεθνών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας και από ό,τι άλλο πόστο διέθετε, και τοποθετήθηκε εκτός Ρωσίας, Μητροπολίτης Βουδαπέστης και Ουγγαρίας. Διατυπώθηκαν διάφορες εικασίες. Κατά τη γνώμη μου ο υποβιβασμός αυτός ήταν η αντίδραση του Κύριλλου στις ηγετικές κινήσεις διαφοροποίησής του πρώην Βολοκολάμσκ απέναντί του. Μεταξύ άλλων ο Ιλαρίων πίεζε όπως φαίνεται την Ι. Σύνοδο της Ρωσικής Εκκλησίας να γίνουν αποδεκτές, έστω και κατ’ οικονομίαν, οι αποφάσεις της Συνόδου της ΟΟΕ.
Υπάρχουν τρεις δημόσιες δηλώσεις του Ιλαρίωνα για το θέμα. Ανέφερα παραπάνω την αρχική δήλωσή του στις 28 Μαΐου (αμέσως μετά τη Σύνοδο της ΟΟΕ και πριν την πρώτη συνεδρίαση της Ι. Συνόδου της Ρωσικής Εκκλησίας). Στη δήλωση αυτή ο Ιλαρίων αποφαίνεται (α) ότι οι αποφάσεις της ΟΟΕ είναι μέσα στο πλαίσιο του 1990, και (β) ότι αποτελούν μια εύλογη κίνηση αμυντικού χαρακτήρα απέναντι στις εναντίον της κατηγορίες πως είναι παράρτημα της Ρωσικής Εκκλησίας ή ότι εξαρτάται και καθοδηγείται από αυτήν.
Μία μέρα αργότερα, στις 29 Μαΐου (αμέσως μετά την ανακοίνωση της Ι. Συνόδου της Ρωσικής Εκκλησίας), ο Ιλαρίων έκανε δεύτερη προσωπική δήλωση, με την οποία φαίνεται να υπερασπίζεται την ΟΟΕ απέναντι σε όσα της καταλογίζει στην ανακοίνωσή της η ρωσική Ι. Σύνοδος. Γράφει: «Σχολιάζοντας αυτές τις αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου, θα ήθελα να πω όχι για όσα συνέβησαν στο Κίεβο, αλλά για όσα δεν συνέβησαν εκεί. Υπάρχει η γνώμη ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία διαχωρίστηκε από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Δεν ισχύει αυτό. Καμία δήλωση σχετικά με τον διαχωρισμό από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν υπήρξε. Δεν υπήρξε δήλωση ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία απέκτησε κάποιο νέο καθεστώς, τουναντίον, για άλλη μια φορά επιβεβαίωσε ότι απολαμβάνει καθεστώς ανεξαρτησίας και αυτοτέλειας, που της δόθηκε ήδη από το 1990.» Ο Ιλαρίων καταλήγει επαναλαμβάνοντας αυτό που είχε πει και στην αρχική δήλωση: ότι οι αποφάσεις της ΟΟΕ πρέπει να εκλαμβάνονται «στο πλαίσιο όλων όσων συμβαίνουν σήμερα στην Ουκρανία, στο πλαίσιο της άνευ προηγουμένου πιέσεως, που δέχεται η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία».
Υπήρξε και τρίτη σχετική δήλωση σε τηλεοπτική συνέντευξη του Ιλαρίωνα στις 5 Ιουνίου στο κανάλι Russia 24. Εκεί επανέλαβε τις ίδιες σκέψεις, υπογραμμίζοντας ότι η ΟΟΕ είχε να υπερασπιστεί την περιουσία της, ειδικά δε τα δικαιώματά της σε σχέση με τη Λαύρα Κιέβου-Πετσέρσκ, και όφειλε ως εκ τούτου να τονίσει την ανεξαρτησία της. Φαίνεται λοιπόν ότι συνέβη αυτό που είπα και παραπάνω. Ο πρώην Βολοκολάμσκ και πρώην επικεφαλής του Τμήματος Διεθνών Εκκλησιαστικών Σχέσεων υποστήριζε, με ιδιαίτερο μάλιστα δυναμισμό και επιμονή, την ανάγκη για μια διασταλτική ερμηνεία του πλαισίου του 1990. Προφανώς η άποψή του δεν έγινε δεκτή. Όχι για την ώρα, τουλάχιστον.
Τι λέει η άλλη Ορθόδοξη Εκκλησία
Επιφυλακτική έως απολύτως αρνητική εμφανίζεται απέναντι στη Σύνοδο της ΟΟΕ η άλλη εκκλησιαστική δομή της Ουκρανικής Ορθοδοξίας, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (ΟΕΟ). Πρόκειται για την «αυτοκέφαλη» Ορθόδοξη Εκκλησία, που ιδρύθηκε το 2018-19 με πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως σε πλήρη αντίθεση προς τη Ρωσική Εκκλησία.
Στα τέσσερα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από τότε οι σχέσεις των δύο εκκλησιαστικών δομών, της ΟΟΕ και της ΟΕΟ, είναι πολεμική. Η ΟΟΕ θεωρεί την ΟΕΟ «σχισματική». Παρ’ όλα αυτά, όπως λέγαμε στο προηγούμενο άρθρο, η Σύνοδος έδειξε μια διάθεση επαναπροσέγγισης. Χαρακτήρισε το «σχίσμα» σαν «μια βαθιά οδυνηρή πληγή στο εκκλησιαστικό σώμα» της Ουκρανικής Ορθοδοξίας και εισηγήθηκε έναν «υπό προϋποθέσεις» διάλογο μεταξύ των δύο αντίπαλων εκκλησιαστικών δομών (βλ. αναλυτικά στο προηγούμενο άρθρο). Οι προϋποθέσεις ήταν: (α) Να σταματήσουν οι καταλήψεις ναών και τις αναγκαστικές μεταφορές ενοριών από την ΟΟΕ στην ΟΕΟ. (β) Να αναγνωρίσει η ΟΕΟ ότι το στάτους της «είναι στην πραγματικότητα μη αυτοκέφαλο και σημαντικά κατώτερο από τις ελευθερίες» που ήδη διέθετε η ΟΟΕ από το 1990. Και (γ) «Να επιλυθεί το ζήτημα της κανονικότητας της ιεραρχίας της ΟΕΟ»· το ότι δηλαδή πολλοί από τους σημερινούς ιεράρχες της ΟΕΟ έχουν χειροτονηθεί από μη αναγνωρισμένες εκκλησιαστικές δομές, που δεν είχαν ‘κοινωνία’ με καμία άλλη Ορθόδοξη Εκκλησία, ούτε με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Προφανώς η δεύτερη και η τρίτη προϋπόθεση δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή από την ΟΕΟ. Θα ήταν σαν να ακυρώνει τον εαυτό της. Και απ’ ό,τι φαίνεται ούτε η πρώτη προϋπόθεση γίνεται αποδεκτή. Στις τρεις εβδομάδες που μεσολάβησαν οι προσπάθειες για καταλήψεις ναών και κρατικά επιβεβλημένες μεταφορές ενοριών από την ΟΟΕ στην ΟΕΟ, όχι μόνο δεν περιορίστηκαν, αλλά αντιθέτως εντάθηκαν.
Κάποιες πρώτες αντιδράσεις από πλευράς ΟΕΟ αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο. Άλλες ήταν επιφυλακτικές, άλλες τελείως αρνητικές. Η θέση της ΟΕΟ έγινε σαφέστερη στη συνέντευξη που έδωσε την Κυριακή 12 Ιουνίου ο επικεφαλής της ΟΕΟ, Μητροπολίτης Κιέβου Επιφάνιος, στην ουκρανική Novoe Vremia (Νέα Φωνή). Είπε ότι χαιρετίζει τις δηλώσεις για διάλογο, χαρακτήρισε όμως τους όρους της ΟΟΕ «τελεσίγραφο» και ξεκαθάρισε ότι αποκλείεται να γίνουν αποδεκτοί. «Εμείς οι ίδιοι την παραμονή της Συνόδου τους πήραμε την πρωτοβουλία να ξεκινήσουμε έναν διάλογο, αλλά χωρίς καμία προϋπόθεση, πόσο μάλλον τελεσίγραφα», είπε ο προκαθήμενος της ΟΕΟ.
Ο Επιφάνιος αμφισβήτησε γενικότερα την ειλικρίνεια των αποφάσεων της ΟΟΕ, που όπως είπε, «παραμένει αναπόσπαστο τμήμα της Ρωσικής Εκκλησίας». «Λένε τώρα ότι είναι μια ανεξάρτητη και αυτόνομη Εκκλησία. Εμείς όμως δεν βλέπουμε κανέναν πραγματικό χωρισμό. Ακούμε μόνο δηλώσεις. Ίσως όλα αυτά είναι για να ανασταλεί η διαδικασία μετάβασης των ενοριών της ΟΟΕ-ΠΜ στην ΟΕΟ.» Το τελευταίο σημείο της δήλωσης του Επιφάνιου είναι αποκαλυπτικό των προθέσεων της ΟΕΟ έναντι της ΟΟΕ.
Τι λέει το Οικουμενικό Πατριαρχείο
Σιωπή τηρεί μέχρι στιγμής το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Μοναδική σχετική πληροφορία είναι τα όσα μετέφερε στη σελίδα του στο facebookο Πρέσβης της Ουκρανίας στο Βατικανό, Αντρέι Γιούρας, από συνομιλία που είχε στις 7 Ιουνίου με τον Μητροπολίτη Χαλκηδόνας (πρώην Γαλλίας) Εμμανουήλ.
Σύμφωνα λοιπόν με τον Ουκρανό Πρέσβη ο Έλληνας Ιεράρχης του ξεκαθάρισε (α) πως καμία άλλη Εκκλησία, εκτός από το Οικουμενικό Πατριαρχείο «δεν μπορεί να παράσχει νόμιμο τόμο αυτοκεφαλίας για οποιαδήποτε άλλη δικαιοδοσία στην Ουκρανία». Μόνο αυτό «έχει το δικαίωμα να παραχωρήσει τέτοια αυτοκεφαλία» και κανείς άλλος. Επομένως (β) «τυχόν αυτοαποκαλούμενη αυτοκεφαλία (εκτός της κανονικής τοπικής παράδοσης που ήδη υπάρχει στην Ουκρανία εκπροσωπούμενη από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας) δεν θα αναγνωρίζεται». (γ) Απέκλεισε κατ’ ουσίαν κάθε δυνατότητα θεσμικού διαλόγου μεταξύ των δύο εκκλησιαστικών δομών της Ουκρανίας, λέγοντας ότι οι επισκοπές ή οι κληρικοί που «επιθυμούν να βρίσκονται σε μια αναγνωρισμένη και κανονική αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία» θα πρέπει να απευθυνθούν στην ΟΕΟ και να αιτηθούν την ένταξή τους σε αυτήν.
Αν και είναι εύλογη τούτη την ώρα η αφ’ υψηλού και από θέση ισχύος αντιμετώπιση της κατάστασης στην Ουκρανία από το Οικ. Πατριαρχείο, εν τούτοις θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Εμμανουήλ είναι απ’ αυτούς που πρωταγωνίστησαν στη διαμόρφωση της σκληρής πολιτικής του Φαναρίου στο Ουκρανικό τα τελευταία χρόνια, και θα πρέπει ίσως να περιμένει κανείς να δει μήπως υπάρχουν και άλλες πιο διαλλακτικές τάσεις.
Αντιφατικό το πολιτικό κλίμα
Τέλος, αντιφατική είναι η αντιμετώπιση της Συνόδου από την Ουκρανική κυβέρνηση και το ουκρανικό κράτος γενικότερα. Ενώ εκπρόσωποι της Κυβέρνησης Ζελένσκι σχολίασαν θετικά τις αποφάσεις της Συνόδου, μιλώντας με πολύ καλά λόγια για την ΟΟΕ, από την άλλη μερικά οι διώξεις εναντίον της εντείνονται, με πρωτοβουλία είτε της ΟΕΟ, είτε διαφόρων περιφερειακών κρατικών δομών.
Ήδη στο προηγούμενο άρθρο είχα αναφέρει τις θετικές δηλώσεις του συμβούλου του Ζελένσκι, Αλεξέι Αρεστόβιτς, ο οποίος σε τηλεοπτική συνέντευξή του χαρακτήρισε τη Σύνοδο «γεγονός τεράστιας σημασίας» και έκανε λόγο για «μεταϊστορικές αποφάσεις» που προοιωνίζουν «τεκτονικές αλλαγές στη θρησκευτική κατάσταση στην Ουκρανία». Λιγότερο ενθουσιώδης, αλλά με θετική διάθεση προς την ΟΟΕ ήταν ο Ουκρανός Υπουργός Πολιτισμού Αλεξάντρ Τκατσένκο, ο οποίος, σε μια δική του συνέντευξη σχετικά με το καθεστώς της Λαύρας του Κιέβου είπε μεταξύ άλλων πως τόσο η ΟΕΟ όσο και η ΟΟΕ «είναι και οι δύο δικές μας εκκλησίες». Μίλησε για την ανάγκη «διαλόγου». Εμείς, είπε, «προσπαθούμε να μεσολαβήσουμε».
Υπάρχει βέβαια και το άλλο πρόσωπο του ουκρανικού καθεστώτος, που συνεχίζει και κλιμακώνει τις διώξεις, τις απειλές και κάθε είδους βία εναντίον της ΟΟΕ, ιδίως στις κεντρικές και δυτικές περιφέρειες της χώρας. Οι επιθέσεις σε ναούς είναι διαρκείς. Οι πιστοί και οι ιερείς της ΟΟΕ κατηγορούνται για «προδοσία» και «συνεργασία με τον εχθρό».
Δεν επεκτείνομαι περισσότερο. Απλώς παραθέτω ενδεικτικά το παραπάνω βίντεο, μόνο για να έχει κανείς μια αίσθηση για τι πράγμα μιλάμε. Είναι τέλη Μαρτίου στο χωριό Σμίλα της Περιφέρειας Τσερκάσι (Κεντρική Ουκρανία) και δείχνει τη βίαια απαγωγή ιερέα της ΟΟΕ από ενόπλους την ώρα της θείας λειτουργίας με την κατηγορία της προδοσίας και της συνεργασίας με τους Ρώσους.
Επιφυλάσσομαι να επανέλθω σε επόμενο άρθρο, αφιερωμένο ειδικά στις διώξεις του Ουκρανικού καθεστώτος και των φανατικών εναντίον της ΟΟΕ (βλ. και προηγούμενα άρθρα από 31/03/2022 και 08/05/2022).
* * *
Κατά τα άλλα μένει να δούμε σε μεγαλύτερο βάθος την ουσία των επιχειρούμενων αλλαγών: τη μετάβαση από την «αυτοδιοίκηση» και «ευρεία αυτονομία» στην «πλήρη ανεξαρτησία και αυτονομία»· να δούμε τι θα λέει επ’ αυτού ο νέος Καταστατικός Χάρτης που ετοιμάζεται· και να δούμε ποια θα είναι γενικότερα η δυναμική των πραγμάτων από εδώ και πέρα. (Πρώτα ο Θεός) θα επανέλθουμε.
