Βλέποντας τα αποτελέσματα των γαλλικών βουλευτικών εκλογών, το μυαλό μου γύρισε πριν από δέκα χρόνια όταν παρουσιάζαμε, μαζί με τον Μανώλη Γλέζο και τον Αλέξη Τσίπρα, ένα βιβλίο για την ΕΔΑ στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων (βλ. εδώ)
Δεν ξέρω και μένα τι με έπιασε τότε, μια ξαφνική και ισχυρή εκ βαθέων παρόρμηση και τελείωσα την ομιλία μου κάνοντας μια πρόβλεψη-προειδοποίηση. Η ίδια η κατάσταση, το βάθος δηλαδή και η οξύτητα της κρίσης, είναι που σπρώχνει αναπόφευκτα την Αριστερά στο κέντρο της σκηνής, αλλά είναι τέτοια που δεν της επιτρέπει μισαδάκια. Ή θα ανταποκριθεί στις προκλήσεις που την προωθούν ή θα χαθεί.
Ο Τσίπρας δεν φάνηκε να συγκινείται από την παρατήρηση. Αντίθετα, φάνηκε ότι βρήκε μια χορδή στον Μανώλη. Όλη του τη ζωή άλλωστε την είχε περάσει κάτω από τη σκιά της άλλης μεγάλης ήττας της Αριστεράς, το 1944-45 και το 1949. Μια ολόκληρη νύχτα έλεγε στον Χρουστσόφ και την υπόλοιπη σοβιετική ηγεσία πως έχασαν (με την αποφασιστική συνδρομή της Μόσχας) όταν ήταν αδύνατο να χάσουν -και οι Σοβιετικοί ηγέτες τον άκουγαν σιωπηλοί (βλ. εδώ)
Συγκινημένος, ο Μανώλης πήρε ξανά τον λόγο μετά τη δική μου παρέμβαση, διαβεβαιώνοντας ότι αυτή η φορά θα είναι διαφορετικά και ότι η Αριστερά θα ανταποκριθεί στις ελπίδες και τις προσδοκίες των οπαδών της και του ελληνικού λαού.
Τρεις μήνες μετά από αυτή τη συζήτηση, ο ελληνικός λαός εκτόξευε ένα μικρό κόμμα του 3% στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Του έκανε κι ένα μεγάλο δώρο συνάμα, που όμως ούτε καν το κατάλαβε. Του έδωσε χρόνο να ετοιμαστεί για αυτό που η Ιστορία (και οι διακηρύξεις του) το υποχρέωναν να κάνει. Δυστυχώς, φαντασμένη η ηγεσία του από την απρόσμενη και για την ίδια επιτυχία της, το μόνο που δεν έκανε ήταν να προσπαθήσει να γίνει αυτό που χρειαζόταν να είναι. Ίσως και να μη το μπορούσε, το σίγουρο είναι πάντως ότι δεν το θέλησε. Προτίμησε να τροποποιήσει – στο μυαλό της – την πραγματικότητα, ώστε να την κάνει πιο εύκολα αντιμετωπίσιμη και πιο συμβατή με το όνειρό της, να γίνει «βεζίρης στη θέση του βεζίρη».
Ο Μανώλης θα μας άφηνε μερικά χρόνια αργότερα αφού ζητούσε συγγνώμη από τον ελληνικό λαό και αφού θα είχε ζήσει μια δεύτερη ιστορική ήττα της ελληνικής Αριστεράς και της Ελλάδας. Μια ήττα τόσο βαθειά που ακόμα και σήμερα, επτά χρόνια αργότερα, ο ελληνικός λαός και ο κόσμος της Αριστεράς, δεν μπορεί να τη «μεταβολίσει» ψυχικά και διανοητικά.
Το «δώρο» των Γάλλων στην Αριστερά τους
Τηρουμένων των αναλογιών, ο γαλλικός λαός έκανε, σοφά ποιών, την περασμένη Κυριακή, στον Ζαν – Λυκ Μελανσόν και στη Νέα Οικολογική και Κοινωνική Λαϊκή Ενότητα (NUPES) το ίδιο δώρο που είχε κάνει το 2012 στον Αλέξη Τσίπρα και στον ΣΥΡΙΖΑ. Κάνοντάς τους αξιωματική αντιπολίτευση (θα δούμε αν θα είναι και τυπικά, πάντως είναι ουσιαστικά), αλλά μη δίνοντάς τους την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, τους έβαλε σε θέση υποψηφιότητας για την εξουσία χωρίς ακόμα να τους εμπιστευθεί ευθύνες και τους έδωσε συνάμα χρόνο να ετοιμαστούν.
Μπορεί ίσως ο Μελανσόν να λυπήθηκε που δεν πήρε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία που είχε ζητήσει ή και γιατί δεν εξελέγη Πρόεδρος στις προεδρικές του ’17 και του ’22, στην πραγματικότητα όμως δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι έχει ακόμα η παράταξή του τη δυνατότητα να κυβερνήσει και να τα βγάλει πέρα στη σκληρότατη σύγκρουση και με το γαλλικό κατεστημένο και με τη γαλλική άκρα Δεξιά, που θα συμβεί αν δοκιμάσει να εφαρμόσει ακόμα και μέρος του προγράμματός της.
Τώρα έχει κάποιο χρόνο να εξελιχθεί προγραμματικά, αν και η κατάσταση από την άποψη αυτή είναι ασφαλώς πολύ καλύτερη από ό,τι ποτέ υπήρξε στην Ελλάδα, αλλά η NUPES εξακολουθεί να πάσχει από μια υπερτίμηση των δυνατοτήτων του γαλλικού και του ευρωπαϊκού συστήματος να κάνει ακόμα και σχετικά μικρές παραχωρήσεις στις λαϊκές τάξεις. Χρειάζεται ασφαλώς να επεξεργαστεί εκτός των άλλων και ένα plan Β, αν η σύγκρουση προχωρήσει πιο πέρα από όσο υπολογίζει, αυτό δηλαδή που δεν είχε ο ΣΥΡΙΖΑ. Να σημειώσουμε πάντως στο σημείο αυτό ότι ο Μελανσόν ο ίδιος είναι αναμφισβήτητα ο μακράν πιο καλλιεργημένος και μορφωμένος πολιτικός ηγέτης στην Ευρώπη σήμερα και μια σειρά νέων στελεχών έχει αναδυθεί τα τελευταία χρόνια, έστω κι αν ακόμα είναι κάπως «άψητα».
Οργανωτικά, η νέα Αριστερά του Μελανσόν πρέπει να παλέψει να γίνει πραγματικό κόμμα και κίνημα, να αποκτήσει ρίζες στη «βαθειά» Γαλλία των περιφερειών, στα προάστια και στα πιο λαϊκά στρώματα, να κερδίσει σιγά-σιγά την εμπιστοσύνη των στρωμάτων αυτών που δεν εμπιστεύονται κανένα πολιτικό και αν εμπιστευτούν, συχνά προτιμούν την άκρα Aεξιά. Δεν μπορείς να πας σε σύγκρουση χωρίς σοβαρό κόμμα και χωρίς οργανωμένο κίνημα και δεν υπάρχει περίπτωση να μην πάει σε σύγκρουση ο Μελανσόν αν δοκιμάσει να εφαρμόσει έστω και το 20% του προγράμματός του.
Η ευρωπαϊκή και διεθνής διάσταση
Διεθνώς, πρέπει στον χρόνο που έχει να προσπαθήσει να φτιάξει, όσο αυτό είναι δυνατό, ευρωπαϊκές και διεθνείς συμμαχίες χωρίς τις οποίες είναι πια τρομερά δύσκολο να κάνει κανείς πολιτική, ακόμα και στο επίπεδο μιας από τις μεγαλύτερες και ισχυρότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Σήμερα είναι πολύ περιορισμένες οι δυνατότητες ακόμα και για μια μεσαία χώρα να ασκήσει μια εναλλακτική οικονομική πολιτική. Πολύ περισσότερο στο περιβάλλον του ασφυκτικού κορσέ της Ευρώπης του Μάαστριχτ. Δυστυχώς όμως ενώ ζούμε όλοι στο περιβάλλον ενός ιδιότυπου «υπέρ-κράτους», εξακολουθούμε να σκεφτόμαστε, να νοιώθουμε και να κάνουμε πολιτική σε εθνικό πλαίσιο.
Πόσο χρόνο έχει μπροστά της η γαλλική NUPES δεν το ξέρουμε. Δεν φαίνεται πάντως πολύς. Από τις εκλογές προέκυψε μια μια σχεδόν μη κυβερνήσιμη Γαλλία – κανείς δεν θα σπεύσει να δώσει χείρα βοηθείας στον καταποντισμένο Μακρονισμό και κανένας δεν έχει λόγο να το κάνει. Ούτε η ριζοσπαστική Αριστερά και η άκρα Δεξιά, ούτε και η παραδοσιακή Δεξιά.
Ταυτόχρονα μια βεντάλια όλο και πιο απειλητικών κρίσεων ανοίγει τώρα πάνω από την Ευρώπη. Οικονομική και κοινωνική, με πολύ μεγάλη την πιθανότητα μεγάλων κοινωνικών εκρήξεων. Η οικολογική και η ουκρανική κρίση είναι εδώ, εξόχως επικίνδυνες και απειλητικές, όπως και ο κορονοϊός που μας άφησε μόνο στη φαντασία μας. Η πιθανότητα να σκάσουν σύντομα όλα αυτά, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, είναι πολύ μεγάλη. Και η πιθανότητα να καταφέρει να κυβερνήσει ο Μακρόν μάλλον πολύ μικρή.
