Οι σκοτεινές πτυχές του πολέμου στο Αφγανιστάν, οι φήμες που ψιθυρίζονταν τα προηγούμενα χρόνια αλλά καταπνίγονταν τόσο από τα μέσα ενημέρωσης όσο και από τις δυτικές κυβερνήσεις, φαίνεται πως αρχίζουν να λαμβάνουν σάρκα και οστά όταν η ερευνητική δημοσιογραφία αποφασίζει να γίνει και πάλι ανεξάρτητη.
Σε μια φρικιαστική αποκάλυψη προέβη το BBC, έπειτα από ενδελεχή έρευνα τεσσάρων χρόνων στα υπηρεσιακά αρχεία στρατιωτικών επιχειρήσεων της Ειδικής Αεροπορικής Υπηρεσίας (SAS), τα οποία αποδεικνύουν τη δολοφονία κρατουμένων και άμαχων πληθυσμών στο Αφγανιστάν από Βρετανούς πράκτορες.
Για την ιστορία, η Ειδική Αεροπορική Υπηρεσία (SAS) είναι μια ελίτ βρετανική στρατιωτική δύναμη, η οποία είναι οργανωμένη και εκπαιδευμένη για ειδικές επιχειρήσεις, κυρίως αντιτρομοκρατικές, ενώ οι ρίζες της ιχνηλατούνται στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τότε και έπειτα, οι δυνάμεις της SAS αποτελούν μια από τις στρατιωτικές ναυαρχίδες των Ειδικών Δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου (UKSF), ενώ έχουν χτίσει μια μακρά και αιματηρή ιστορία, συμμετέχοντας σχεδόν σε όλους τους πολέμους του ΝΑΤΟ και γενικά των δυτικών κυβερνήσεων, άλλοτε επίσημα ή και ανεπίσημα.
Το BBC Panorama, σε μια πρόσφατη έκθεση, κάνει ανοιχτά λόγο για δεκάδες εγκλήματα πολέμου από μοίρες της SAS στο Αφγανιστάν, αλλά και αντίστοιχες προσπάθειες συγκάλυψής τους. Για την ακρίβεια, αναφέρει δεκάδες νυχτερινές επιδρομές που πραγματοποιήθηκαν το διάστημα 2010-2011 στο Χελμάντ του Αφγανιστάν, κάτω από την επιχειρησιακή ονομασία «Σκοτώστε ή Αιχμαλωτίστε» με σκοπό την αιχμαλωσία ηγετών των Ταλιμπάν.
Η εντατική συλλογή και μελέτη στοιχείων ξεκίνησε το 2019, όταν δημοσιογράφοι του BBC και της Sunday Times διερευνούσαν τα δικαστικά έγγραφα για μια υπόθεση επιδρομής των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων σε άμαχο πληθυσμό, η οποία είχε φέρει στο φως την «αποτυχία» του στρατού να διερευνήσει επαρκώς μια σειρά από δολοφονίες Αφγανών πολιτών.
Οι έρευνες του 2019 έξυσαν την επιφάνεια μιας πολύπλοκης εγκληματικής ιστορίας, που υπερέβαινε τις αρχικές τρεις δολοφονίες τις οποίες μελετούσαν οι δημοσιογράφοι.
Μέσα από τα αποσπάσματα της ηλεκτρονικής επικοινωνίας μεταξύ αξιωματικών των Ειδικών Δυνάμεων η οποία ήταν συνημμένη στα δικαστικά έγγραφα, έγινε σαφές στους δημοσιογράφους ότι στις στρατιωτικές αναφορές επαναλαμβανόταν ένα συγκεκριμένο μοτίβο δολοφονικών εκτελέσεων Αφγανών κρατουμένων από μοίρες της SAS στο εξάμηνο παραμονής της στην επαρχία Χελμάντ, ένα από τα πιο διαβόητα σημεία του εμπόλεμης σύρραξης στο Αφγανιστάν και διοικητικό κέντρο των Ταλιμπάν.
Πρόκειται για το μοτίβο «του κρατούμενου άνδρα μέσα σε ένα κτίριο που προσπάθησε να εμπλακεί με την φρουρά κρατώντας τουφέκι ή χειροβομβίδα», το οποίο επαναλμβάνεται σχεδόν αυτούσιο σε πάνω από 12 στρατιωτικές αναφορές.
Συγκεκριμένα, με αυτόν τον τρόπο δικαιολογούνται από ανώτερους στρατιωτικούς «οι εξαναγκασμένες εκτελέσεις» Αφγανών κρατουμένων που βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό, οι οποίοι υποτίθεται ότι επιτέθηκαν στη φρουρά με τουφέκια ή χειροβομβίδες ενώ πρωτίστως είχαν ταμπουρωθεί πίσω από έπιπλα ή κουρτίνες εντός των οικημάτων.
Από τον Φεβρουάριο του 2010 και για το επόμενο εξάμηνο, γίνονται συχνά τέτοιες επαναλαμβανόμενες αναφορές, οι οποίες οδήγησαν τους δημοσιογράφους να αναγνωρίσουν αφενός την ύπαρξη ενός δολοφονικού μοτίβου, αφετέρου να εξυφάνουν την προσπάθεια συγκάλυψης αυτής της δολοφονικής τακτικής από ανώτερους αξιωματούχους.
Καθώς οι ανησυχίες αυξάνονταν, ένας από τους υψηλότερους αξιωματικούς των Ειδικών Δυνάμεων στη χώρα προειδοποίησε σε μυστικό σημείωμα ότι θα μπορούσε να υπάρξει μια «σκόπιμη πολιτική» παράνομης δολοφονίας σε λειτουργία.
Οι υποψίες για εντεταλμένη συγκάλυψη των συμβάντων άρχισαν να εντείνονται στους δημοσιογράφους όταν η έκθεση ενός απεσταλμένου των Ειδικών Δυνάμεων στο Αφγανιστάν ο οποίος στάλθηκε ώστε να πραγματοποιήσει επιτόπια έρευνα στα σημεία των αναφερόμενων δολοφονιών, παρέδωσε μια αρκετά αμφιλεγόμενη και ελλιπή έκθεση, ενώ παρέλειψε να επισκεφτεί τα ίδια τα οικήματα όπου έλαβαν χώρα οι επιδρομές από τη μοίρα της SAS.
Παρά τις ελλείψεις στην εν λόγω έκθεση, τα δικαστικά έγγραφα αποδεικνύουν ότι αυτή υπογράφηκε από τον διοικητή της μονάδας SAS που ήταν υπεύθυνος για τις ύποπτες δολοφονίες.
Ταυτόχρονα, όχι μόνο τα στοιχεία δεν παραδόθηκαν στις αστυνομικές αρχές, αλλά οι δημοσιογράφοι που ερεύνησαν την υπόθεση ανακάλυψαν ότι τα έγγραφα που περιείχαν τις ανησυχίες των αξιωματικών τοποθετήθηκαν σε ένα διαβαθμισμένο αρχείο περιορισμένης πρόσβασης για «Ανέκδοτες πληροφορίες σχετικά με εξωδικαστικές δολοφονίες», στο οποίο έχουν πρόσβαση μόνο λίγοι ανώτεροι αξιωματικοί των Ειδικών Δυνάμεων.
Αντίθετα, παρά της ανησυχίες, η συγκεκριμένη στρατιωτική μοίρα της SAS επέστρεψε στο Αφγανιστάν για ακόμα ένα εξάμηνο στρατιωτικών επιχειρήσεων, με απόφαση του τότε διορισμένου επικεφαλής των Ειδικών Δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου, στρατηγό Κάρλτον-Σμιθ, ο οποίος ήταν ενήμερος για τα συμβάντα.
Ο συνταγματάρχης Όλιβερ Λι, ο οποίος ήταν διοικητής των Βασιλικών Πεζοναυτών στο Αφγανιστάν το 2011, δήλωσε στο BBC ότι «οι ισχυρισμοί για ανάρμοστη συμπεριφορά που προέκυψαν από την έρευνά μας ήταν απίστευτα σοκαριστικοί και άξιζαν δημόσιας έρευνας. Η προφανής αποτυχία της ηγεσίας των ειδικών δυνάμεων να αποκαλύψει στοιχεία ήταν εντελώς απαράδεκτη»
Εκείνη την περίοδο είχε αναδυθεί στην επιφάνεια και το σκάνδαλο με αντίστοιχα εγκλήματα πολέμου και δολοφονίες κρατουμένων και αμάχων από τον Αυστραλιανό στρατό, ο οποίος κατηγορήθηκε για τουλάχιστον 39 δολοφονίες τέτοιου είδους.
Η έρευνα του BBC επικεντρώθηκε στην πρώτη εξάμηνη παραμονή της μονάδα της SAS στο Αφγανιστάν και ανακάλυψε ότι οι αντίστοιχοι νεκροί από τις παράνομες εκτελέσεις αγγίζουν τριψήφιο αριθμό.
Κατά τη διάρκεια των επιδρομών, η μοίρα της SAS χρησιμοποίησε μια αναγνωρισμένη τακτική με την οποία καλούσε όλους όσους βρισκόταν μέσα σε ένα κτίριο σε έναν εξωτερικό χώρο, τους έψαχνε και τους ακινητοποιούσε με χειροπέδες, και έπειτα έπαιρνε έναν κρατούμενο άνδρα μέσα στο κτίριο υποτίθεται για περαιτέρω έρευνα, ο οποίος δεν επέστρεφε ποτέ ζωντανός.
Μέσα σε πολλές στρατιωτικές αναφορές αποκαλύφθηκε ότι σε πολλές επιδρομές σκοτώθηκαν περισσότεροι άνθρωποι από τα όπλα που ανασύρθηκαν έπειτα από το πεδίο, υποδηλώνοντας, έτσι, ότι η SAS πυροβολούσε άοπλους ανθρώπους και ότι στελέχη της ενδέχεται να παραποιούν στοιχεία ρίχνοντας όπλα σε σκηνές μετά τις δολοφονικές επιθέσεις.
Πράγματι, η έρευνα του BBC στους τόπους των εγκλημάτων υποδαύλισε την παραπάνω άποψη. Συγκεκριμένα, σε ένα μικρό χωριό στο Ναντ Αλί στο Χελμάντ υπήρχε ένας χτισμένος ξενώνας όπου εννέα Αφγανοί άνδρες, συμπεριλαμβανομένου ενός έφηβου, σκοτώθηκαν τα ξημερώματα της 7ης Φεβρουαρίου 2011. Το προηγούμενο βράδυ είχαν δεχθεί επίθεση στρατιωτών της SAS με ελικόπτερο, οι οποίοι στις αναφορές επανέλαβαν το ίδιο μοτίβο περί ανταλλαγή πυρών.
Η επιτόπια έρευνα έδειξε, όμως, ότι οι ριπές στους στοίχους και στο πάτωμα του ξενώνα είχαν γίνει από υπερυψωμένο μέτωπο, ενώ η βαλλιστική εξέταση δεν αναγνώρισε κάποια ανταλλαγή πυρών ούτε άλλα πυρομαχικά εκτός των στρατιωτικών όπλων.
Το ίδιο μοτίβο ήταν ορατό σε δύο άλλες τοποθεσίες που εξέτασε το BBC. Οι ειδικοί της βαλλιστικής που εξέτασαν τις εικόνες επιβεβαίωσαν για ακόμα μια φορά ότι οι τρύπες από τις σφαίρες υποδηλώνουν δολοφονίες εκτελέσεις και όχι ανταλλαγή πυρών.
Μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, ένας ερευνητής του Βασιλικής Στρατιωτικής Αστυνομίας επιβεβαίωσε στο BBC ότι είχαν δει φωτογραφίες από τις σκηνές και ότι τα μοτίβα των σημαδιών της σφαίρας είχαν προκαλέσει συναγερμό.
Το 2014, το η Βασιλική Στρατιωτική Αστυνομία ξεκίνησε την Επιχείρηση Northmoor, μια ευρεία έρευνα για περισσότερα από 600 φερόμενα αδικήματα από βρετανικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων δολοφονιών από τη μοίρα της SAS. Ωστόσο, οι ερευνητές της Βασιλικής Αστυνομίας δήλωσαν στο BBC ότι παρεμποδίστηκαν από τον βρετανικό στρατό στις προσπάθειές τους να συγκεντρώσουν στοιχεία.
Η επιχείρηση Northmoor καταρρίφθηκε το 2017 και τελικά έκλεισε το 2019, καθώς το Υπουργείο Άμυνας είπε ότι δεν βρέθηκαν στοιχεία εγκληματικότητας αλλά μέλη της ομάδας ερευνών είπαν στο BBC ότι αμφισβητούν αυτό το συμπέρασμα.
Πρόκειται για ένα θεμελιώδες στρατιωτικό σκάνδαλο που επαναφέρει τη συζήτηση των εγκλημάτων πολέμου στο Αφγανιστάν, ιδίως μέσα από τις εντεταλμένες προσπάθειες συγκάλυψής του από τους αξιωματούχους του Βρετανικού Στρατού. Παρά τις δηλώσεις την εκτενή έκθεση του BBC, το Βρετανικό Υπυργείο Άμυνας αρνείται σθεναρά τις παραπάνω κατηγορίες.
Η ουσία της δημοσιογραφικής έρευνας του BBC, όμως, παραμένει εξίσου σθεναρή στο να ταράσσει τα ήσυχα νερά των δυτικών ενόπλων δυνάμεων, την ώρα που οι δυτικές δυνάμεις χάνουν κατά κράτος στο Αφγανιστάν και μετά την άτακτη αποχώρησή των περισσότερων στρατευμάτων τους.
Το μέλλον θα δείξει σε τι άλλα αποτελέσματα θα οδηγήσει η πραγματικά ανεξάρτητη δημοσιογραφική έρευνα, όπως και πως θα την διαχειριστούν οι κυβερνήσεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ.
