Στη σφαίρα του εντεινόμενου γεωπολιτικού ανταγωνισμού Δύσης και Ανατολής πέφτει, όσο περνούν τα χρόνια, η αφρικανική ήπειρος καθώς θα διαθέτει μέσα στις επόμενες δεκαετίες τον πιο πολυπληθή νεανικό πληθυσμό του πλανήτη, καθώς επίσης άφθονο ορυκτό και φυσικό πλούτο που δεν μπορεί να παρακαμφθεί από καμία ισχυρή διεθνή δύναμη που διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο τον 21ο αιώνα. Αυτοί οι τρεις παράγοντες σε συνδυασμό με τις σαρωτικές αλλαγές που διακρίνουν τις διεθνείς και περιφερειακές σχέσεις εξηγούν το ενδιαφέρον ισχυρών χωρών και τα πήγαινε-έλα σημαντικών αξιωματούχων σε αφρικανικές χώρες-κλειδιά. Οι σημαντικές αλλαγές που έχουν προκαλέσει στο χάρτη της περιοχής οι τεράστιες κινεζικές επενδύσεις έχουν αλλάξει τα δεδομένα παλιών αποικιοκρατικών δυνάμεων. Οι ανταγωνισμοί γίνονται πιο περίπλοκοι και σύνθετοι με χώρες όπως η Ρωσία, η Ινδία και η Τουρκία να επιχειρούν ένα κομμάτι από μία ήπειρο με άφθονο πλούτο που δεν καταφέρνει παρόλα αυτά να θρέψει ικανοποιητικά τους λαούς της που υποφέρουν από τη μάστιγα κακής διακυβέρνησης που αναπτύχθηκε επί δεκαετίες με τις πλάτες των πιο ισχυρών χωρών της Δύσης.
Μόνον μέσα στις τελευταίες μέρες έχουμε τρεις σημαντικές περιοδείες σε αφρικανικές χώρες με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ να σέρνει πρώτος τον «χορό», να ακολουθεί ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και να παρεμβάλλεται μεταξύ των δύο ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Κέρας της Αφρικής, Μάικ Χάμερ.
Ο Λαβρόφ ξεκίνησε την Κυριακή την αφρικανική του περιοδεία από την Αίγυπτο, έχει ήδη μεταβεί στο Κονγκό-Μπραζαβίλ για συναντήσεις με τον πρόεδρο και τον ομόλογό του, σκοπεύοντας στη συνέχεια ως την ερχόμενη Πέμπτη (28 Ιουλίου) να μεταβεί στην Ουγκάντα και στην Αιθιοπία.
Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν πήρε σήμερα τη σκυτάλη της πρώτης αφρικανικής περιοδείας που κάνει στη διάρκεια της δεύτερης προεδρικής του θητείας ξεκινώντας από το Καμερούν για να μεταβεί στη συνέχεια σε Μπενίν και σε Γουϊνέα-Μπισάου.
Ενδιαμέσως ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ Μάικ Χάμερ ξεκινά επισκέψεις στην περιοχή με στόχο την προώθηση των αμερικανικών περιφερειακών συμφερόντων σε Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Αιθιοπία σε ένα ταξίδι που ξεκίνησε από την Κυριακή, 24 Ιουλίου και ολοκληρώνεται την 1η Αυγούστου.
Αυτές οι επισκέψεις μοιραία πραγματοποιούνται στο φόντο του πολέμου στην Ουκρανία και των σημαντικών (αλλά όχι και τόσο αποτελεσματικών σε ό,τι αφορά τις δυτικές επιδιώξεις έναντι της Ρωσίας), κυρώσεων ΗΠΑ και ΕΕ που έχουν εξελιχθεί σε ακριβό στοίχημα που δεν αφορά τόσο τον παρόντα όσο τον μελλοντικό συσχετισμό δυνάμεων και ισορροπιών.
Η περιοδεία Λαβρόφ
Η εμφάνιση του Λαβρόφ στην παρούσα συγκυρία στην Αφρική δεν προκαλεί έκπληξη, ιδιαίτερα εάν σκεφθεί κανείς τη στάση πολλών αφρικανικών χωρών στον πόλεμο της Ουκρανίας. Όπως τόνισε ο Ρώσος αξιωματούχος σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε λίγο πριν την περιοδεία του στις μεγαλύτερες εφημερίδες της Αιγύπτου, του Κονγκό-Μπραζαβίλ, της Ουγκάντας και της Αιθιοπίας ,«πολλές αφρικανικές χώρες αρνήθηκαν να ασκήσουν κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας» παρά τις πολύ ισχυρές δυτικές πιέσεις. Το γεγονός αυτό για τον Λαβρόφ παρουσιάστηκε ως ασφαλής ένδειξη για το γεγονός πως αφενός σήμερα «ο κόσμος δεν κυριαρχείται από τις ΗΠΑ», αφετέρου αποδεικνύει πως «η Ρωσία έχει πολλούς φίλους στην Αφρική».
Η θέση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών δεν είναι υπερβολική καθώς η Ρωσική Ομοσπονδία τις τελευταίες δεκαετίες, βλέποντας ως παράδειγμα την πολιτική και οικονομική πολιτική της Κίνας στην Αφρική και την σημαντική αύξηση της γεωπολιτικής επιρροής της, αξιοποίησε τις στενές σχέσεις που είχε αναπτύξει η πρώην ΕΣΣΔ με πολλές αφρικανικές χώρες προωθώντας τις ρωσο-αφρικανικές εμπορικές σχέσεις σε τομείς όπως τα αγροτικά προϊόντα (πράγμα που εξηγεί τη μεγάλη εξάρτηση πολλών αφρικανικών χωρών από τις εισαγωγές ρωσικών και ουκρανικών σιτηρών), όπλα και στρατιωτικοί εξοπλισμοί, βιομηχανία και μεταποίηση, εξόρυξη μεταλλευμάτων, πολύτιμων λίθων, σπάνιων γαιών κ.α.
Η προσπάθεια του Λαβρόφ κατά τις σημαντικές συναντήσεις που είχε την Κυριακή στο Κάιρο μεταξύ άλλων και με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Α.Φ. Σίσι εξηγεί την προσπάθειά του να κάνει μία συνολική τοποθέτηση σε ό,τι αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία και να εξηγήσει (με τον κίνδυνο της επανάληψης) τις ρωσικές θέσεις στο θέμα. Παρόλα αυτά αίσθηση προκάλεσε η ανοικτή δήλωσή του πως η Ρωσία θα βοηθήσει τον ουκρανικό λαό να απαλλαγεί από την κυβέρνηση Ζελένσκι, υποστηρίζοντας πως είναι εχθρική για τον λαό και την ιστορία της Ουκρανίας…
Ενδιαφέρον είχε επίσης το γεγονός ότι ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο Λαβρόφ συναντώντας σημαντικούς Αιγύπτιους και άλλους Άραβες αξιωματούχους (μεταξύ των οποίων ο Γενικός Γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου) δεν ήταν μόνον η στενότερη συνεργασία Αιγύπτου-Ρωσίας στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς αλλά και να δώσει τις διαβεβαιώσεις των Ρώσων εξαγωγέων σιτηρών για την επάρκεια των εξαγωγών προς την Αίγυπτο. Μία χώρα που κάνει το 80% των εισαγωγών σε σιτηρά από την Ρωσία και την Ουκρανία, γεγονός που την θέτει άμεσα στις πρώτες γραμμές μίας διεθνούς ή περιφερειακής επισιτιστικής κρίσης…
Φθάνοντας σήμερα στην πόλη Όγιο του Κονγκό-Μπραζαβίλ ο Λαβρόφ φρόντισε να συναντηθεί ήδη με τον Πρόεδρο της χώρας Ντενίς Σασού Νγκουέσο που βρίσκεται στην εξουσία από το 1979 με διάλειμμα μίας πενταετίας μεταθξύ 1992-1997.
Οι επόμενοι σταθμοί επίσκεψης του Λαβρόφ σε Ουγκάντα και Αιθιοπία αφορούν άμεσα τα ρωσικά οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντα. Ο Ουγκαντέζος πρόεδρος Γιοβερί Μουσεβένι εδώ και χρόνια βρίσκεται στην εξουσία επιχειρώντας να μπαλαντζάρει την ισορροπία στις σχέσεις μεταξύ Δύσης και Ανατολής διατηρώντας στενές σχέσεις με τη Ρωσία ειδικά στον τομέα της άμυνας, της ασφάλειας, της οικονομίας και της τεχνολογικής συνεργασίας. Αυτό εξηγεί και την συμφωνία ανάμεσα στην ουκρανική δημόσια τηλεόραση και το ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο Russia Today (RT) με στόχο την μετάδοση δύο δελτίων ειδήσεων το 24ωρο από το ρωσικό κανάλι…
Η Αιθιοπία είναι ο τελευταίος προορισμός της αφρικανικής περιοδείας του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών. Διόλου τυχαία ο τελευταίος σταθμός της ρωσικής επίθεσης γοητείας στην Αφρική αφορά μία εμπόλεμη χώρα, στην οποία μαίνεται ασταμάτητη η αιματοχυσία και τα δεινά πολλών χιλιάδων αμάχων στην επαρχία Τιγκράι εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια. Παράλληλα ανεπίλυτη παραμένει η κρίση που προκαλεί η λειτουργία του τεράστιου Αιθιοπικού Φράγματος Αναγέννησης στις σχέσεις της Αιθιοπίας με την Αίγυπτο και το Σουδάν. Η Ρωσία αναμένεται πως θα επιχειρήσει να παίξει ρόλο και στα δύο ανοικτά μέτωπα με βασικό γνώμονα την αύξηση της γεωπολιτικής της επιρροής σε μία χώρα που εμπίπτει εδώ και χρόνια στο πεδίο του σφοδρού ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας.
Οι περιοδείες Μακρόν και Χάμερ
Μπορεί το πρώτο 24ωρο της αφρικανικής περιοδείας του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών να έκλεψε τα φώτα της δημοσιότητας, ωστόσο, είναι βέβαιο πως δεν θα περάσει στα ψιλά η αφρικανική περιοδεία που ξεκινά σήμερα ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.
Η περιοδεία Μακρόν που θα ολοκληρωθεί στις 28 Ιουλίου είναι η πρώτη που γίνεται εκτός Ευρώπης κατά τη δεύτερη θητεία του Γάλλου προέδρου. Ξεκινά με επίσκεψη στο Καμερούν, η κυβέρνηση του 89χρονου Προέδρου Πολ Μπιγιά, αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει την εντεινόμενη επίθεση αγγλόφωνων αυτονομιστών.
Ο Μακρόν δεν αναμένεται να εκφράσει τις γνωστές «ευαισθησίες» για ανθρώπινα δικαιώματα, δημοκρατία και ελευθερίες ενώπιον του ομολόγου του Πολ Μπιγιά μολονότι ο Καμερουνέζος πρόεδρος βρίσκεται στην εξουσία από το … 1975 κυβερνώντας με σιδερένια πυγμή. Η αναγκαστική αποχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων από το Μάλι (που έγινε προς όφελος της ρωσικής στρατιωτικής επιρροής σε αυτή την πρώην γαλλική αποικία) δεν χωνεύεται εύκολα και γι’ αυτό δεν υπάρχουν κατά την τρέχουσα συγκυρία «πολυτέλειες» και περιθώρια για «δημοκρατικές ευαισθησίες». Ειδικότερα όταν η Γαλλία (όπως και άλλες δυτικές πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις) διαπιστώνει, χρόνο με το χρόνο, πως παραμερίζεται από την αφρικανική ήπειρο προς όφελος ανταγωνιστών της όπως η Κίνα, η Ρωσία, ή ακόμη και η Τουρκία…
Στο φόντο της κλιμακούμενης κινέζικης γεωπολιτικής επιρροής στην Αφρική που έχει εξελιχθεί σε κορυφαίο επενδυτή ξεκίνησε την Κυριακή, 24 Ιουλίου, την περιοδεία του και ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στο Κέρας της Αφρικής Μάικ Χάμερ.
Ο Χάμερ επισκέπτεται Αίγυπτο, ΗΑΕ και Αιθιοπία επιδιώκοντας να ανανεώσει το ενδιαφέρον χωρών της περιοχής για τον (αμφιβόλου αποτελεσματικότητας) μεσολαβητικό ρόλο των ΗΠΑ στην επίλυση κρίσεων. Μέχρι την 1η Αυγούστου ο Χάμερ θα επιδιώξει διαδοχικές συναντήσεις με Άραβες και Αφρικανούς αξιωματούχους λειτουργών επαναλαμβάνοντας επιχειρήματα για την «υπεροχή» μίας στενότερης συνεργασίας με τις ΗΠΑ σε βάρος ανταγωνιστών. Οι δυνατότητες να πείσει για κάτι τέτοιο φαντάζουν περιορισμένες καθώς το παιχνίδι εδώ και χρόνια δεν παίζεται σε «άδειο γήπεδο» αλλά σε αγωνιστικό χώρο με ικανούς και επιδέξιους παίχτες.
Πώς το έλεγε ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών την Κυριακή στο Κάιρο;
«Θα πάρει πολύ καιρό, αλλά βρισκόμαστε ήδη στην αρχή μίας νέας εποχής που κινείται προς τον πραγματικό πολύ-πολικό κόσμο. Και η Δύση προσπαθεί να επιβληθεί στη βάση του εξαιρετικού ρόλου του δυτικού πολιτισμού στον σύγχρονο κόσμο. Ένας πολυπολικός δημοκρατικός κόσμος σχηματίζεται».
