«Περεστρόικα» του εκπαιδευτικού συστήματος εξετάζει η Ρωσική Ομοσπονδία, με αφορμή την αποπομπή της από το «Σύστημα Μπολόνια»
«Διαζύγιο» και στον τομέα της εκπαίδευσης (ενδεχομένως οριστικό) προδιαγράφεται μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, καθώς η Ρωσική Ομοσπονδία ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εγκαταλείψει τον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ), που ιδρύθηκε βάσει της Συνθήκης της Μπολόνια. Η διακοπή των εκπαιδευτικών σχέσεων εντάσσεται στο πλαίσιο εμβάθυνσης του γεωπολιτικού, οικονομικού και πολιτιστικού «χάσματος» που ξεκίνησε με την εισβολή ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου.
Αρχικά, στο πλαίσιο της δέκατης όγδοης συνδιάσκεψης των κρατών-μελών του οργανισμού, η οποία διεξήχθη τον Απρίλιο στο Στρασβούργο, αποφασίστηκε η αναστολή της ιδιότητας του μέλους για τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Στη σχετική ανακοίνωση, υπενθυμίζεται πως η ιδρυτική διακήρυξη του οργανισμού «υπογραμμίζει τη σημασία της εκπαίδευσης και των σχέσεων εκπαιδευτικής συνεργασίας στην ανάπτυξη και στην ενίσχυση σταθερών, ειρηνικών και δημοκρατικών κοινωνιών». Ως εκ τούτου, εκτιμάται πως η ρωσική εισβολή «περιφρονεί τις αξίες και τους στόχους του ΕΧΑΕ και θεμελιωδώς παραβιάζει όλες τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η Ρωσική Ομοσπονδία κατά την ένταξή της το 2003. Σε κάθε περίπτωση, στην απόφαση που εξέδωσε ο οργανισμός αναφέρεται πως «προσβλέπουμε στην ημέρα όπου θα καλωσορίσουμε ξανά τη Ρωσική Ομοσπονδία και όποιο άλλο μέλος του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, στο οποίο επιβλήθηκε αναστολή ιδιότητας κράτους-μέλους».
Η αντίδραση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ωστόσο, μάλλον προμηνύει εμβάθυνση του σχίσματος, παρά εκφράζει την επιθυμία επανένωσης με τον ευρωπαϊκό ακαδημαϊκό χάρτη. Ο υπουργός Παιδείας Βαλέρι Φαλκόφ δήλωσε τον Ιούνιο από το βήμα της ρωσικής Δούμας πως σε μια σειρά από ειδικότητες «η τυπική τετραετής φοίτηση αποδείχθηκε ανεπαρκής ως προς την αποτελεσματική προετοιμασία των αποφοίτων για την επαγγελματική αποκατάσταση», ενώ επέκρινε το καθεστώς ελεύθερης επιλογής των μεταπτυχιακών, ακόμη και χωρίς συνάφεια με τον τίτλο σπουδών στο προπτυχιακό επίπεδο, ως μια συνθήκη με συχνά αρνητικά αποτελέσματα για το επίπεδο σπουδών. Πρόθεση του ρωσικού υπουργείου Παιδείας, σύμφωνα με το πρακτορείο TASS είναι η καθιέρωση πενταετών προγραμμάτων σπουδών (συγχώνευση Bachelor και Master), αν και η μεταρρυθμιστική διαδικασία βρίσκεται προς το παρόν στο στάδιο του σχεδιασμού.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο υφυπουργός Παιδείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Ντιμίτρι Αφανάσιεφ, δήλωσε πως «η τετραετής φοίτηση σε επίπεδο Bachelor φάνηκε ανεπαρκής για την απόκτηση απαραίτητων γνώσεων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων». Ο δε αντιπρόσωπος της Δούμας, Πιοτρ Τολστόι, υποστήριξε πως «το σημερινό σύστημα εκπαίδευσης δεν απαντάει στις προκλήσεις των καιρών: πολλοί ειδικοί και συνάδελφοί μας κάνουν λόγο για την αναγκαιότητα εγκατάλειψης του Συστήματος Μπολόνια και την επιστροφή στο παραδοσιακό ρωσικό εκπαιδευτικό σύστημα». Σύμφωνα με τον ίδιο, «η ειδική στρατιωτική επιχείρηση αποτελεί αφορμή για να επαναπροσδιορίσουμε την αναπτυξιακή πορεία της κοινωνίας, θέτοντας ως προτεραιότητα την προστασία της οικογένειας, του πολιτισμού και της εκπαίδευσης». Προσέθεσε πως «όλο και περισσότερα παιδιά παρατάνε το σχολείο στην 10η ή στην 11η τάξη εξαιτίας των Εθνικών Κρατικών Εξετάσεων. Ωστόσο οι γονείς τους, έχοντας ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους με το παλαιό σύστημα, αναγνωρίζουν, πως οι γνώσεις που λαμβάνουν τα παιδιά αποδεικνύονται αρκετά επιφανειακές, ενώ οι ηθικές αξίες στην πραγματικότητα απουσιάζουν».
Η αποχώρηση, ωστόσο, από το Σύστημα της Μπολόνια δημιουργεί υπαρκτές και απολύτως πρακτικές προκλήσεις για τους φορείς της εκπαίδευσης, ακόμη και υπό το πρίσμα της απόσχισης από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, στον βαθμό που το ίδιο μοντέλο (Bachelor-Master-PhD) ακολουθούν σε γενικές γραμμές και οι υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Το οποίο σημαίνει, πως αν η αποχώρηση από το Σύστημα Μπολόνια συνοδευτεί με τη συγχώνευση προγραμμάτων Bachelor και Master, τα ρωσικά πανεπιστήμια θα βρεθούν σε καθεστώς εθνικής ιδιαιτερότητας – ενδεχομένως και απομόνωσης. Άλλωστε, επί δύο σχεδόν δεκαετίες, τα ρωσικά ΑΕΙ ακολουθούν τις διεθνώς διαδεδομένες πρακτικές και ο επανασχεδιασμός του ακαδημαϊκού χάρτη θα αποτελέσει, αναμφίβολα, μια εξαιρετικά χρονοβόρα και γραφειοκρατικά σύνθετη διαδικασία.
Υπενθυμίζεται, άλλωστε, πως τα ρωσικά πανεπιστήμια βρίσκονται στη «μαύρη λίστα» των ευρωπαϊκών πανεπιστημιακών αρχών και των υπεύθυνων για τις πολιτικές εκπαίδευσης, καθώς η Ένωση των Πρυτάνεων της χώρας εξέφρασε μέσω ανακοίνωσης τη στήριξη της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», όπως αποκαλεί η Ρωσική Ομοσπονδία την υπό διεξαγωγή σύγκρουση στην Ουκρανία.
