Η 7η Αυγούστου 2022, ημέρα που ο πρώην αριστερός αντάρτης Γουστάβο Πέτρο ανέλαβε την προεδρία στην Κολομβία, θα μείνει για πάντα χαραγμένη ανεξίτηλα στην ιστορία της χώρας. Γιατί με τον Πέτρο, για πρώτη φορά η Αριστερά καταφέρνει να βρεθεί στην εξουσία σε μία χώρα με ισχυρή παράδοση κομματικού και οικονομικού νεποτισμού, σε ένα κράτος που η διαφθορά ανεβοκατεβάζει προέδρους και κυβερνήσεις, σε μία περιοχή που τα καρτέλ και οι φεουδάρχες λειτουργούν ανεξέλεγκτα και ως κράτος εν κράτει. Όμως για πρώτη φορά η νίκη του Πέτρο και της μαύρης αντιπροέδρου του, Φράνσια Μάρκες, δίνει ελπίδα σε εκατομμύρια περιθωριοποιημένα, αγνοημένα, καταπιεσμένα και κυνηγημένα στρώματα της κοινωνίας πως η φωνή τους θα μπορέσει να ακουσθεί, τα προβλήματά τους να βρουν ανταπόκριση και η ζωή τους να βελτιωθεί.
«Σήμερα ξεκινά η Κολομβία του δυνατού» έδωσε το μήνυμα ο Πέτρο στην εναρκτήρια ομιλία του. «Τούτη είναι η κυβέρνηση της ζωής, της ειρήνης, και έτσι θα τη θυμούνται. Η ζωή πρέπει να είναι η βάση της ειρήνης. Μια δίκαιη και ασφαλής ζωή. Μια ζωή για να ζούμε ευχάριστα, να ζούμε ευτυχισμένα, ώστε η ευτυχία και η πρόοδος να είναι η ταυτότητά μας» επεσήμανε ο ίδιος.
Και έτσι ακριβώς, με μία παλλαϊκή γιορτή σε καθαρά παραδοσιακό χρώμα, που θύμιζε τις πηγαίες στιγμές του λαϊκού πανηγυριού, όπου η κοινότητα συσπειρώνεται γύρω από την πραγματική ταυτότητα και τα ιδανικά που την καθορίζουν, η τελετή ανάληψης της προεδρίας από τον Πέτρο έβαλε το στίγμα της πλάι στις σημαντικές ημερομηνίες-ορόσημα για το λαϊκό κίνημα της χώρας. Πλάι στη 10η Μαΐου, τον εορτασμό για την πτώση της δικτατορίας του Γουστάβο Ρόχας Πινίγια το 1957.΄Η την 26η Σεπτεμβρίου, ημερομηνία που υπογράφηκε η ειρηνευτική συμφωνία το 2016 ή ακόμη και την πιο πρόσφατη, αυτή της 28η Απριλίου, ήτοι την έναρξη της εθνικής απεργίας που οδήγησε στις πάνδημες και ογκώδεις διαδηλώσεις του 2021, οι οποίες σφράγισαν την τύχη της κυβέρνησης του Ιβάν Ντούκε.
Για να τιμήσουν αυτήν την ιστορική ημέρα, οι Πέτρο και Μάρκες δεν παρέμειναν στο ψυχρό, τυπικό και επίσημο πρωτόκολλο, με την απλή παράδοση της εξουσίας μπροστά στους υψηλούς προσκεκλημένους από άλλες χώρες και κυβερνήσεις. Οι δύο νέοι οιακοστρόφοι της Κολομβίας θέλησαν με τη σειρά από πολιτιστικές εκδηλώσεις στις πλατείες και τους δρόμους γύρω από την Plaza de Bolívar, στο ιστορικό κέντρο της Μπογκοτά, να προσδώσουν έναν καίριο συμβολισμό που θα προμηνύει την αλλαγή νοοτροπίας στη διακυβέρνηση. Οι πάνω από 100.000 καλλιτέχνες, πολιτιστικές ομάδες και απλοί άνθρωποι που συμμετείχαν προέρχονταν από όλα τα κοινωνικά, εθνοτικά και περιφερειακά στρώματα της χώρας και ισότιμα χαίρονταν αυτή τη μέρα, που είναι και μέρα της δικής τους νίκης. Μέσα από την τελετή παρέλασε όλη η εποποιΐα της Κολομβίας, όχι μόνον ως επίσημη Ιστορία, αλλά και ως πολιτιστικό κεφάλαιο και παράδοση. Οι ρυθμοί και χοροί από κάθε τόπο, οι χιλιάδες άνθρωποι με αφροκολομβιανές, αγροτικές, ή ιθαγενείς φορεσιές, οι χιλιάδες πεταλούδες που παρέπεμπαν εμβληματικά στο έργο του Γκαμπριέλ Γκαρθία Μάρκες, πρώτου Κολομβιανό νομπελίστα, προσέδωσαν έναν θαραλλέο συμβολισμό. Ήταν η μέρα όλων όσων ψήφισαν τον Πέτρο και τη Μάρκες ή απλώς τρέφουν μεγάλες προσδοκίες για την κυβέρνησή τους και τις αλλαγές που ευαγγελίζεται. Όλοι στην Κολομβία και τη Λατινική Αμερική έχουν επίγνωση πως η 7η Αυγούστου αποτελεί την απαρχή μιας νέας πολιτικής εποχής στη χώρα. Και σαν κάθε νέο λυκαυγές, από τη μέρα τούτη ξεκινούν τα ερωτήματα και οι αβεβαιότητες.
Αβεβαιότητες που θα κληθεί η νέα κυβέρνηση να τις επιλύσει με λύσεις πρακτικές και όχι με τη σπάθα του Σιμόν Μπολίβαρ, του ελευθερωτή της Κολομβίας. Τη σπάθα που ο Πέτρο θέλησε να ενσωματώσει στους εορτασμούς για την τελετή παράδοσης της εξουσίας. Το ιστορικό τούτο κειμήλιο μάλιστα είχε κλαπεί το 1974 σε μία από τις επιχειρήσεις της M-19, της αντάρτικης ομάδας της οποίας μέλος ήταν και ο ίδιος ο Πέτρο. Η ομάδα αυτή, πιστή στα ιδανικά του Μπολιβαρισμού, επέστρεψε στο κράτος τη σπάθα του ελευθερωτή όταν τα μέλη της αφοπλίσθηκαν και επανάκαμψαν στον πολιτικό βίο. Ωστόσο, λίγες ώρες πριν την επίσημη τελετή (στην οποία παρευρέθηκαν ο βασιλιάς της Ισπανίας Φελίπε, οι πρόεδροι της Αργεντινής Αλβέρτο Φερνάντες, της Χιλής Γκαμπριέλ Μπόριτς και της Βολιβίας Λουίς Άρσε) ο απερχόμενος πρόεδρος και πολιτικός αντίπαλος του Πέτρο, Ιβάν Ντούκε, αρνήθηκε να δώσει άδεια να μεταφερθεί το σπαθί από το μέρος όπου φυλάσσεται.
Η φύλαξη εφεξής της σπάθας στην Στρατιωτική Λέσχη ήταν μία από τις πρώτες αποφάσεις του Πέτρο, μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του.
Η επόμενη, συμβολική πράξη του ήταν να φορέσει την τιμητική ταινία του αξιώματός της στη Γερουσιαστή Μαρία Χοσέ Πισάρο, κόρη του διοικητή που αποφάσισε την κατάθεση των όπλων της M-19 και αργότερα δολοφονήθηκε, όταν ήταν υποψήφιος για την προεδρία. Σε μία χώρα με μακρύ ιστορικό πολιτικών δολοφονιών (τέσσερις αριστεροί υποψήφιοι για την προεδρία δολοφονήθηκαν: οι Μπερνάρδο Χαραμίγιο και Χάιμε Παστόρ Λεάλ της Πατριωτικής Ένωσης, ο Κάρλος Πισάρο και ο Λουΐς Κάρλος Γαλάν του Φιλελεύθερου Κόμματος), το να φθάσεις αλώβητος στις εκλογές και να τις κερδίσεις ήδη σου έχει εξασφαλίσει μία ιδιαίτερη σελίδα στην ιστορία. Επιπλέον ήταν μία πράξη ιδιαίτερου συμβολισμού όσον αφορά την αποφασιστικότητά του να δώσει ένα τέλος στον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο που για πολλές δεκαετίες, ακόμη και μετά το θεωρητικό τέλος του, εξακολουθεί να διχάζει τη χώρα και να κοστίζει πολλές ανθρώπινες ζωές.
Άλλωστε και η αντιπρόεδρος Φράνσια Μάρκες, μια ακτιβίστρια για το περιβάλλον, που μεγάλωσε στη φτώχεια και, όπως λέει, εκπροσωπεί τους αποκλεισμένους «χωρίς όνομα» πολίτες, προέρχεται από την απομακρυσμένη περιοχή Κάουκα, που εξακολουθεί να πλήττεται από τη βία. Έπειτα από σχεδόν έξι δεκαετίες ένοπλων συγκρούσεων και με εξαφανισμένο πλέον ένα από τα παλαιότερα αντάρτικα στην ήπειρο, τους FARC, η κατάκτηση της εξουσίας από την Αριστερά με δημοκρατικά μέσα αποτελεί ένα πλεονέκτημα για τον Πέτρο να σιγάσουν τα όπλα επιτέλους και να επιτύχει αυτό που ονομάζει «απόλυτη ειρήνη». Δηλαδή να σταματήσει η οποιαδήποτε αυθαίρετη ενέργεια από τα υπολείμματα των αντιπάλων ομάδων και να έλθει σε διάλογο και συμφωνία και με τον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό (ELN), την τελευταία ενεργή ομάδα ανταρτών – ιδίως όταν οι ωμότητες κατά των άοπλων ανταρτών και του πληθυσμού συνεχίσθηκαν από τον στρατό και το παρακράτος κι έπειτα τη συμφωνία του Χουάν Μανουέλ Σάντος με τους FARC.
Το επόμενο βήμα για την ασφάλεια και την καταπολέμηση της βίας, ο Πέτρο σκοπεύει να το τολμήσει εναντίον των πολυπληθών εγκληματικών ομάδων, όπως η λεγόμενη Clan del Golfo και να πατάξει τη de facto ασυλία των καρτέλ και της παραοικονομίας των ναρκωτικών. Μία δύσκολη αποστολή, καθώς η καλλιέργεια της κόκας συνεχίζει να αποφέρει τεράστια κέρδη και είναι η μόνη κερδοφόρα σε πολλές περιοχές της χώρας. Γι’ αυτό ο Πέτρο πρωτοπορεί στην πρόταση για μια διεθνή αλλαγή στην αντιμετώπιση του προβλήματος με γνώμονα την προσέγγιση της απαγόρευσης απλά: «ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών ενίσχυσε τις μαφίες και αποδυνάμωσε τα κράτη (…), οδήγησε τα κράτη να διαπράξουν εγκλήματα και συρρίκνωσε τον ορίζοντα της δημοκρατίας» διέγνωσε στις δηλώσεις του.
Πράγματι, μπροστά του ο Πέτρο έχει μία έτοιμη «Ρόδο» για να προσπαθήσει το μεγάλο άλμα και τις πολλαπλές αλλαγές που έχει υποσχεθεί και χρειάζεται η χώρα. Τη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας και των συντάξεων, ενισχύοντας τον ρόλο του κράτους. Επίσης να τηρήσει κατά γράμμα τη συμφωνία με το FARC για συνολική αγροτική μεταρρύθμιση, η οποία περιλαμβάνει βαθιές αλλαγές στο αγροτικό σύστημα, διανομή γης σε ακτήμονες, στήριξη της υπαίθρου από το κράτος για την ανάπτυξη της. Με την φτώχεια στην Κολομβία να φθάνει το 40% του πληθυσμού (το 19% ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας), με το 50% του πληθυσμού να δουλεύει «μαύρη εργασία» και 19 εκατ. πολιτών να μην έχουν δυνατότητα για δύο γεύματα την ημέρα και με 300 θανάτους παιδιών τα δύο τελευταία χρόνια, η αναδιανομή πλούτου και ευκαιριών είναι παραπάνω από απαραίτητη. Επίσης επείγει η μεταρρύθμιση της πολιτικής ζωής και της δικαιοσύνης, ώστε να επιτευχθεί ο εκσυγχρονισμός του κράτους. Αναγκαίο είναι για τη χώρα επιπλέον να επιτευχθεί επίσης μια ενεργειακή μετάβαση για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με καθαρές πηγές και την εξάλειψη της εξάρτησης της οικονομίας από τις εξαγωγές άνθρακα και πετρελαίου.
Μονόδρομος για να επιτευχθούν αυτά είναι να αντληθούν πόροι και η φορολογική μεταρρύθμιση, το πρώτο μέτρο που κατέθεσε στο Κογκρέσο την επομένη της ορκωμοσίας του, θα είναι η πιο άμεση πρόκληση του Πέτρο σε ένα Κογκρέσο στο οποίο δεν διαθέτει κομματική πλειοψηφία. Στην ομιλία του κατέστησε σαφές ότι αυτή η μεταρρύθμιση θα έχει γνώμονα τη δίκαιη κατανομή των φόρων και θα έχει κεντρικό χαρακτήρα, ενώ θα εκπορεύεται από την ιδέα πως θα πρέπει να αναγνωρισθεί «ως παρέκκλιση η τεράστια κοινωνική ανισότητα στην οποία ζούμε».
Προκειμένου να αποσπάσει μεγαλύτερη πολιτική στήριξη ενόψει των δύσκολων νομοθετικών μεταρρυθμίσεων, ο Πέτρο άνοιξε την κυβέρνηση και σε πρόσωπα που δεν ανήκουν αναγκαστικά στον αριστερό χώρο. Όπως τον Ρόι Μπαρέρας, έναν οξυδερκή πολιτικό που από τη δεξιά πέρασε στο κέντρο και τώρα στην αριστερά και ο οποίος είναι πρόεδρος του Κογκρέσου μέχρι τον Ιούλιο του 2023. Ως υπουργός Εσωτερικών δε, υπεύθυνος για τις πολιτικές σχέσεις, διορίσθηκε ο Αλφόνσο Πράδα, που χρημάτισε στους Φιλελευθέρους και τους Πράσινους. Αμφότεροι έχουν σημαντική κοινοβουλευτική εμπειρία και μπορούν να συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων, ιδίως στην οικονομία.
Μέσα στην παγκόσμια πληθωριστική συγκυρία, ο Πέτρο θα πρέπει πρωτίστως να δώσει μία λύση στο δίλημμα εάν θα διατηρήσει ή μη, την επιδότηση πολλών εκατομμυρίων που αποφάσισε για τα καύσιμα η κυβέρνηση Ντούκε. Με ετήσιο πληθωρισμό να ξεπερνά το 10% (ο μεγαλύτερος σε 22 χρόνια), την ισοτιμία με το δολάριο να φθάνει τα 4.300 πέσος και με τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα, η νέα κυβέρνηση βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος: ή θα διατηρήσει την επιδότηση, με κίνδυνο να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη πίεση στον πληθωρισμό και να προκαλέσει δυσαρέσκεια ή να διατηρήσει την επιδότηση, αυξάνοντας όμως το δημοσιονομικό χάσμα. Και σε τούτο θα πρέπει να προστεθεί η καχυποψία των επιχειρηματικών κύκλων απέναντι σε μία αριστερή κυβέρνηση, η οποία ενδέχεται να αυξηθεί περισσότερο τη στιγμή που ο Πέτρο έχει υποσχεθεί να σταματήσουν οι περαιτέρω έρευνες για πετρέλαιο και να πραγματοποιήσει την ενεργειακή μετάβαση, αλλάζοντας την οικονομική δομή, όταν το 2021 το 48% του εισοδήματος σε δολάρια προερχόταν από εξαγωγές σε καύσιμα και προϊόντα της βιομηχανίας εξορύξεων.
Για την επιτυχία του εγχειρήματός του, πρωτίστως ο Πέτρο στηρίζεται στην ενσωμάτωση της μεγάλης μάζας του πληθυσμού στους στόχους του. Για τούτο, όπως έδειξε και το λαϊκό χρώμα στην τελετή ανάληψης των καθηκόντων του η αφήγηση του Πέτρο στηρίζεται στις
«ταυτότητες» της Κολομβίας και τη διαφορετικότητα που επιδιώκει να αναγορεύσει σε κύριο συστατικό της νέας μορφής της ενότητας του έθνους. Ο Πέτρο συμβολικά στην τελετή ξεκίνησε την ομιλία του χαιρετίζοντας ονομαστικά έναν προς έναν τους παριστάμενους ξένους αρχηγούς και τις αρχές της χώρας, αλλά και έναν ψαρά, έναν αγρότη, έναν απλό πολίτη. Δείχνοντας ποιο θα είναι το αριστερό όραμα για την συμπερίληψη κάθε διαφορετικότητας και δίνοντας «μία δεύτερη ευκαιρία» στους πολίτες και τη χώρα για την ανάκαμψή της, τόνισε : «Θα ενώσουμε, μεταξύ μας, την αγαπημένη μας Κολομβία. Πρέπει να πούμε ‘φθάνει ως εδώ’ στον διχασμό που αντιμετωπίζουμε ως λαός. Δεν θέλω δύο χώρες, όπως δεν θέλω δύο κοινωνίες. Θέλω μια δυνατή, δίκαιη και ενωμένη Κολομβία».
Ο Πέτρο πέρα από το νέο όραμα που θέλει να εμπνεύσει στη χώρα του έχει, θέλοντας και μη, επωμισθεί και άλλη μία αποστολή, που ξεπερνά τα σύνορα της Κολομβίας. Και αυτή είναι η ανάγκη να δώσει νέα λάμψη και όραμα στο νέο αριστερό κύμα που ξανά πλημμυρίζει τη Λατινική Αμερική, αλλά και να αναπτερώσει και τα αριστερά κινήματα στην Ευρώπη, όπου το φάσμα του πολεμοχαρούς νεοφασισμού και συντηρητισμού (με αιχμή του δόρατος τον πόλεμο στην Ουκρανία και την οικονομικο-ενεργειακή κρίση) αρχίζει να ανατέλλει ξανά. Για τον λόγο αυτό, παρόντες ήταν στην τελετή οι πρόεδροι της Χιλής και της Αργεντινής: δύο χώρες, όπου η αριστερά επανάκαμψε στην εξουσία με τις ελπίδες των πολιτών για ένα νέο ξεκίνημα. Νέο ξεκίνημα που όμως τροχοπέδησε απότομα, κινδυνεύοντας να συνθλιβεί στις Συμπληγάδες των εσωτερικών και διεθνών αντιξοοτήτων. Ο Μπόριτς στη Χιλή που αναφέρθηκε με τα πιο εγκάρδια λόγια «για τη νέα καρδιά που πάλλεται στη Λ. Αμερική» χάρις στον Πέτρο, αντιμετωπίζει άμεσα το φάσμα της ήττας στο δημοψήφισμα για το νέο Σύνταγμα. Από την πλευρά του, ο Φερνάντες πελαγοδρομεί εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης, με το χρέος στο ΔΝΤ και τον πληθωρισμό να γονατίζουν τη χώρα του. Αμφότεροι προσβλέπουν στην ορμή που προξενεί η ηγεσία του Πέτρο και στην πιθανή ανασύσταση του τόξου συνεργασίας στην ήπειρο, ενόψει και μία πιθανής νίκης του Λουίζ Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα στη Βραζιλία, για να αναστηλώσουν την πληττόμενη εικόνα τους και να ανατάξουν τις εμπορικές σχέσεις. Αλλά και από την Ευρώπη, παρούσα ήταν η επικεφαλής των Podemos Γιολάνδα Ντίαθ, της οποίας η παράταξη αντιμετωπίζει μία υπαρξιακή κρίση όντας στην κυβέρνηση. Όπως παλιότερα, κινήματα και κόμματα όπως οι Podemos αντλούσαν κύρος από ηγέτες της περιφέρειας, όπως οι Ούγο Τσάβες, Λούλα κλπ. κάτι ανάλογο ελπίζουν και τώρα με τη νίκη του Πέτρο.
Αναμφισβήτητα, η νέα πολιτική εποχή που ανατέλλει στην Κολομβία γεννά και τροφοδοτεί ελπίδες για απαρχή μιας αλλαγής στη χώρα και σε παγκόσμια κλίμακα, που τόσο είναι αναγκαία ως έννοια υπό το βάρος των μεγάλων ερωτηματικών στο σημερινό παγκόσμιο γίγνεσθαι. Μια αλλαγή που αυτο-διακηρύσσεται ως αριστερή, οικολογική, φεμινιστική, εθνοτική και δίνει μία υπόσχεση για την κρηπίδωση μίας νέας λατινοαμερικανικής αριστεράς, που στην ορκωμοσία του Πέτρο έδειξε δείγματα για τη ζωτικότητά της και της αποφασιστικότητάς της να αποτελέσει ένα πλατύ λαϊκό κίνημα, που θα αλλάξει τα δεδομένα στη χώρα και ίσως στην ήπειρο.
