Η προεκλογική εκστρατεία για τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Βραζιλία έχει μπει σε μία κρίσιμη καμπή, που εμπεριέχει και την όξυνση των πνευμάτων. Με προδιαγραμμένη ήδη την κατάληξη του πρώτου γύρου στις εκλογές, με τον πρώην πρόεδρο και υποψήφιο του Κόμματος των Εργατών (ΡΤ) Λούλα σταθερά μπροστά (44%) από τον απερχόμενο ακροδεξιό πρόεδρο Ζαΐχ Μπολσονάρου (37%) στις τελευταίες δημοσκοπήσεις, οι υπόλοιποι υποψήφιοι πασχίζουν για ένα καλό αποτέλεσμα, που θα τους εξασφαλίσει πλούσια ανταλλάγματα στην επόμενη κυβέρνηση, για να προσφέρουν τις ψήφους στον β’ γύρο και την κοινοβουλευτική δύναμη που θα αποσπάσουν. Αυτό αφήνει το παιχνίδι των εντυπώσεων αποκλειστικά στα έργα και τις ημέρες των δύο κύριων αντιπάλων.

Ήδη η προεκλογική περίοδος και η ένταση που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα στους δύο κύριους υποψήφιους και τους ηλεκτρισμένους υποστηρικτές τους μετρά έναν νεκρό στο Μάτου Γκρόσου, από το στρατόπεδο του Λούλα, συνέπεια του «μίσους» που διασπείρει σε κάθε περίσταση ο Μπολσονάρου, όπως διατείνεται ο πρώην πρόεδρος. Αυτός ο θάνατος – και ιδίως οι συνθήκες του με τον «μπολσοναριστή» να έχει βιντεοσκοπήσει τη σορό του θύματός του – έχουν θορυβήσει τους πάντες: σύσσωμη η αντιπολίτευση και οι άλλοι υποψήφιοι για την προεδρία προσάπτουν το κλίμα μίσους και διχόνοιας στον Μπολσονάρου και τον καλούν να κηρύξει την καταλλαγή, συμφιλίωση. H εκτράχυνση της έντασης και οι υποψίες ότι ο Μπολσονάρου μπορεί να μην εγκαταλείψει εύκολα την υποψία, έπειτα από το μινι-διπλωματικό επεισόδιο με τον πρόεδρο της Χιλής Γκαμπριέλ Μπόριτς, που κατέληξε στην έκκληση του τελευταίου σε όλη τη λατινοαμερικανική ήπειρο να είναι έτοιμη για ένα «πιθανό πραξικόπημα», ανησυχούν τους υποψηφίους για ένα δύσκολο διάστημα μετά τον α΄γύρο. Σύμφωνα με τον Τύπο μάλιστα ακόμη και Αμερικανοί γερουσιαστές έχουν αναλάβει πρωτοβουλία στον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν για να αποφευχθεί τυχόν επέμβαση του Μπολσονάρου στην εκλογική διαδικασία.

Οι αψιμαχίες ανάμεσα στους δύο υποψηφίους πολλαπλασιάζονται: ο Λούλα με αφορμή τις δηλώσεις του Μπολσονάρου για τα 200 χρόνια της Ανεξαρτησίας της χώρας στις 7 Σεπτεμβρίου κάλεσε το Ανώτατο Δικαστήριο να παρέμβει για τη (φασίζουσα μάλιστα ) εργαλειοποίηση της εθνικής γιορτής και της στρατιωτικής παρέλασης από τον αντίπαλό του. Από την πλευρά του, ο απερχόμενος πρόεδρος ονείδισε με δριμύτητα την κριτική του Λούλα για τις συγκεντρώσεις του στις 7  Σεπτεμβρίου ως «εκδηλώσεις της Κου Κλουξ Κλαν», «καθώς δεν υπήρχαν μαύροι ή ιθαγενείς στο ακροατήριο». Απαντώντας, ο Λούλα τόνισε πως η κριτική του αφορούσε τη σύνθεση των συγκεντρώσεων, και δεν αποτελούσε «τη μεγαλύτερη και πιο θρασύδειλη προσβολή στον βραζιλιάνικο λαό», όπως θέλησε να τη διαστρεβλώσει ο Μπολσονάρου. Οι ad hominem επιθέσεις έχουν εδώ και καιρό αντικαταστήσει τα επιχειρήματα για τη διακυβέρνηση της χώρας.

Στο κλίμα πόλωσης, ακόμη και οι σύζυγοι των δύο υποψηφίων αναλαμβάνουν βαρύνοντα ρόλο. Η προσωπικότητά τους και η δημοσιότητά τους αναδεικνύονται επιπλέον άσσοι στο μανίκι του καθενός. Προβάδισμα βέβαια έχει η σύζυγος του Μπολσονάρου, Μισέλ, η οποία είναι κατά πολύ πιο αναγνωρίσιμη (67%) από τη Ζάνζα (28%)  τη σύζυγο του Λούλα. Ιδίως η δράση της στην προσέγγιση των θρησκευτικών ομάδων και οι διαρκείς επικλήσεις της για προσευχή στον α’ γύρο υπέρ της νίκης του Μπολσονάρου, έχουν δημιουργήσει μία μεγάλη συσπείρωση στο φανατισμένο στρατόπεδο του απερχόμενου προέδρου. Το γεγονός ότι ο Μπολσονάρου κατά πολύ μεγαλύτερο ποσοστό (67%) διατηρεί τους ψηφοφόρους του από τις εκλογές του 2018 εν σχέσει με τον «Πετίστα» αντίπαλό του, όπως και το δημοσκοπικό εύρημα πως είναι πολύ περισσότεροι (49% έναντι 22%) εκείνοι που δεν θα πάνε να ψηφίσουν αν και υποστηρίζουν τον Λούλα, η προσπάθεια του αριστερού υποψηφίου για να μη χαθεί ούτε μία ψήφος έχει διπλασιαστεί.

Εάν προστεθεί στην αποκαρδίωση του εκλογικού σώματος και το ποιοτικό ποσοστό της θρησκείας, η εικόνα που πρέπει να δείξει ένας υποψήφιος είναι πολύ σημαντική και σε τούτο το πεδίο το προβάδισμα το έχει σαφώς ο Μπολσονάρου. Οι έρευνες είναι σαφείς: το 54% των Βραζιλιάνων δεν θα ψήφιζε έναν υποψήφιο που δεν θα πίστευε στον Θεό. Από αυτούς που πιστεύουν φανατικά στα θεία , το 55% τάσσεται υπέρ του Μπολσονάρου. Μπορεί το ίδιο ποσοστό όσων Βραζιλιάνων δεν πιστεύει να δηλώνει ότι προτιμά τον Λούλα, εντούτοις θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τη συντριπτική πλειονότητα των θρησκόληπτων στον πληθυσμό της χώρας.

Αυτή η πρωτοκαθεδρία του Μπολσονάρου στις θρησκευτικές ομάδες, ιδιαίτερα στους Ευαγγελιστές, έχει παρασύρει και τον Λούλα στο παιχνίδι της προσέλκυσης πιστών. Πρόσφατα, μολονότι βρισκόταν σε συνάντηση με ιθαγενείς και πιστούς νεο-αφρικανικών δογμάτων υπενθύμισε πως ήταν η κυβέρνησή του, το 2003, που θέσπισε τον Νόμο για τη θρησκευτική ελευθερία, που τόσο έχει ευνοήσει τους Ευαγγελιστές να καταστούν μία κοινότητα με βαρύνουσα επιρροή ακόμη και στα θρησκευτικά πράγματα. «Επί της κυβερνήσεώς μου θεσπίσαμε τον νόμο της θρησκευτικής ελευθερίας, δώσαμε την ελευθερία να δημιουργηθεί εκκλησία. Η κυβέρνησή μου θέσπισε την Πορεία για τον Ιησού. Ήταν στην κυβέρνησή μου που δώσαμε τον μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας για να δηλώνει ο καθένας τη θρησκεία που επιθυμεί»,  τόνισε ο Λούλα με αποδέκτη την Ευαγγελική Εκκλησία. Γιατί χάρις στον νόμο αυτό, οι Ευαγγελιστές θέσπισαν την Πορεία για τον Ιησού, ένα τεράστιο θρησκευτικό γεγονός με μεγάλη επίδραση όχι μόνο στους δικούς τους πιστούς, αλλά και σε Καθολικούς, Προτεστάντες κλπ.

Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι ο Μπολσονάρου, καθολικός ο ίδιος, έχει εστιάσει την πολιτική του και την εκστρατεία του στο κοινό των Ευαγγελιστών. Μάλιστα, η πρώτη κυρία Μισέλ -Ευαγγελική η ίδια –συμμετέχει ανελλιπώς στην Πορεία της 9ης Ιουλίου, που φέτος έγινε κομβική στιγμή στην προεκλογική εκστρατεία του συζύγου της.

Μολονότι ο Λούλα στην εκστρατεία του θέλει να επικεντρώσει κυρίως στις ομιλίες του σε θέματα που σχετίζονται με την οικονομία και την κοινωνική βοήθεια, το ζήτημα της θρησκείας έχει αποσπάσει μεγάλο τμήμα στις αναφορές του και τις προσπάθειές του να προσεγγίσει το ακροατήριο των πιστών. Ιδίως αφότου στην αρχή της εκστρατείας ο Μπολσονάρου και η προπαγάνδά του, πλημμύρισαν τα μέσα ενημέρωσης με την είδηση πως ο Λούλα και η σύζυγός του Ζάνζα έχουν προσηλυτισθεί σε αφρικανικής προέλευσης θρησκείες και συμμετέχουν σε τελετές μαγγανείας. Μάλιστα στις κακολογίες αυτές επιστρατεύθηκε η Μισέλ Μπολοσονάρου, η οποία με αναρτήσεις της στηλίτευσε ως αντιχριστιανικές τις προθέσεις του Λούλα να θέσει σε πλήρη ισχύ τον Νόμο του 2003 για την Ελευθερία Πίστης, συμμεριζόμενη τις ακραίες απόψεις που θέλουν τον Λούλα «να έχει πουλήσει την ψυχή του» για να κερδίσει τις εκλογές.

Ο Λούλα βρίσκεται πλέον αναγκασμένος να αντιμετωπίσει μία συνιστώσα στην προεκλογική εκστρατεία που ενδεχομένως να αποβεί αποφασιστική: στις 9 Σεπτεμβρίου μάλιστα συναντήθηκε με την ιεραρχία των Ευαγγελιστών για να τους εκθέσει τις θέσεις του και να τους καθησυχάσει για την ανεμπόδιστη επιρροή τους υπό τη διακυβέρνησή του. Ενδεικτικό για τη σημασία που έχει αναγκασθεί να δώσει στον θρησκευτικό παράγοντα ο Λούλα είναι πως έχει ξοδέψει  227,500 ρεάις για να προβάλλει 23 εκατ. φορές σε 3 εβδομάδες μηνύματα προς τις θρησκευτικές ομάδες. Αριθμός που υπερβαίνει κατά πολύ τα μηνύματα και τις μεταδώσεις τους που αφορούν άλλα ζωτικά θέματα της προεκλογικής εκστρατείας .

Και όσο πλησιάζει η ημερομηνία της κάλπης είναι προφανές πως η αντιπαράθεση θα λάβει οξυνθεί περαιτέρω και όλες οι ομάδες με τα πολιτικά όπλα τους (με την ευχή πως δεν θα βγουν και τα πραγματικά φονικά εργαλεία) θα συμμετέχουν με τρόπο ενεργό. Η θρησκεία, σε μία χώρα με πολύ φανατικά πιστό πληθυσμό παρά τις στερεότυπες εικόνες (Καρναβάλι, Κοπακαμπάνα, σάμπα, μουλάτες κλπ), αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα στη ζωή και την πολιτική στάση όσων ζουν στα περιθώρια των αστικών κέντρων και υπαίθριων περιοχών.  Τόσο ο Μπολσονάρου, όσο κι ο Λούλα και τα επιτελεία τους το γνωρίζουν και επικεντρώνουν μεγάλη ενέργεια και μηνύματα για να προσελκύσουν αυτά τα ακροατήρια. Μία προσπάθεια τιτάνια, που… ο Θεός να βάλει το χέρι του.