Όταν ο Τζο Μπάιντεν ρωτήθηκε τον Ιούλιο του 2021 αν υπήρχε περίπτωση η Καμπούλ να καταληφθεί από τους Ταλιμπάν, απάντησε αρνητικά, επιχειρηματολογώντας για εξοπλισμούς, μοντέρνο αφγανικό στρατό, χρηματοδότηση, εργαλεία, ποσότητες και αριθμούς, προηγμένα όπλα κλπ. Ένα μήνα μετά η Καμπούλ έπεσε στα χέρια των Ταλιμπάν.
Εάν ζούσε ο Võ Nguyên Giáp, αφού τόνιζε πως οι Η.Π.Α υπερεκτίμησαν παρερμηνεύοντας τα όρια της ισχύος τους, θα θύμιζε στον Τζο Μπάιντεν ότι στον πόλεμο υπάρχουν δύο παράγοντες τα όπλα και οι άνθρωποι. Και στο τέλος-τέλος, ο άνθρωπος και όχι τα όπλα είναι ο καθοριστικός παράγοντας.
Όπως έχουμε επισημάνει σε παλαιότερο κείμενο, το ηθικό συνδέει τη βούληση και το τίμημα, και εάν εξεταστεί στενά, δηλαδή στο πλαίσιο της νίκης και της ήττας, είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την έκβαση του πολέμου. Τα πάσης φύσεως όπλα απλώς ανεβάζουν τον πήχη και τα επίπεδα του τιμήματος που καταβάλλεται.
Τόσο στην περίπτωση των Αμερικανών στο Αφγανιστάν παλαιότερα όσο και στην περίπτωση των Ρώσων στην Ουκρανία σήμερα δεν υπάρχει η απαραίτητη βούληση, καθώς και η διάθεση να καταβληθεί ο φόρος αίματος και να πληρωθεί το τίμημα που απαιτείται, δηλαδή να γίνει η θυσία που είναι απαραίτητη.
Εάν υπάρχει ένα δίδαγμα από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας γενικά και το Αφγανιστάν ειδικότερα, είναι ότι η πίστη στην τεχνολογία, σε συνδυασμό με την υποτίμηση του ανθρώπου, συνέβαλε στην αποτυχία και την ήττα. Επιπλέον, είχαμε μια εμπειρική διάψευση του τεχνολογικού ντετερμινισμού από την ανθρώπινη βούληση στο πεδίο του πολέμου.
Τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στη Ρωσική Ομοσπονδία κυριαρχεί μια θετική προκατάληψη και μια μεροληψία υπέρ της τεχνολογίας, η οποία προϋποθέτει σιωπηρά την υποβάθμιση και υποτίμηση του ανθρώπινου παράγοντα, καθώς πιστεύεται πως τα όπλα, δηλαδή η τεχνολογία, είναι ο καθοριστικός παράγοντας και όχι ο άνθρωπος. Όμως δεν είναι όλοι οι πόλεμοι ολοκληρωτικοί φυσικοί κινητικοί πόλεμοι, που αγγίζουν το όριο ή κινούνται πέρα από το όριο της χρήσης όπλων μαζικής καταστροφής υψηλής τεχνολογίας.
Δεν χρειάζεται ούτε υψηλή φιλοσοφία ούτε σοβαρή ανάλυση για να αντιληφθεί κανείς πως όταν έχεις στη διάθεσή σου τεχνολογικά μέσα και στρατιωτική ισχύ που μπορεί, αυτοστιγμής, να εξαφανίσει ολόκληρες πόλεις, και εντός λίγων ωρών να γονατίσει μικρά και μεσαία κράτη, τότε το πρόβλημα που έχεις βρίσκεται στο άλλο μισό της εξίσωσης: δηλαδή στον άνθρωπο.
Υπό αυτή την έννοια, οι διαμορφωτές πολιτικής και τα κέντρα λήψης αποφάσεων τόσο στην Ουάσινγκτον όσο και στο Κρεμλίνο, έχουν το πρόβλημα στο μυαλό τους: είτε λόγω νοοτροπίας, είτε λόγω στρατηγικής ανεπάρκειας, είτε λόγω υπερεκτίμησης των δυνατοτήτων τους και μη κατανόησης των ορίων της ισχύος τους, είτε τέλος λόγω αδυναμίας ορισμού του εχθρού και κυρίως των σκοπών που θέλουν να επιτύχουν: αοριστολογούν και συνθηματολογούν προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν ό,τι γουστάρουν και να δικαιολογούν τα πάντα κατά περίπτωση. Όμως όταν οι σκοποί και οι στόχοι δεν ορίζονται εξ αρχής με σαφήνεια, παρά με συνθήματα, το αποτέλεσμα είναι η σπατάλη πόρων και δυνάμεων, ενώ οι θυσίες των ανθρώπων καταλήγουν να είναι εξ ορισμού άσκοπες και άνευ νοήματος.
Η ταπεινωτική ήττα των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ, μετά από την ενεργοποίηση για πρώτη φορά μάλιστα του άρθρου 5 της ιδρυτικής συνθήκης του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου, συνέβη μεταξύ άλλων και διότι υπήρξε αλλοίωση και στρέβλωση των δεδομένων και των πραγμάτων της υπάρχουσας κατάστασης (επί αφγανικού, αλλά και επί ιρακινού εδάφους), καθώς έπρεπε τα πράγματα να συμμορφώνονται και να συμβαδίζουν με πολιτικές πεποιθήσεις, ιστορικές αφηγήσεις και ιδεολογικές επιδιώξεις, ώστε να δικαιολογούνται αποφάσεις και να δικαιώνονται πράξεις, που έχουν το ηθικό τους θεμέλιο σε ένα ηρωικό παρελθόν.
Όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έτσι και η Ρωσική Ομοσπονδία συνεχίζει να πολεμά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: με παρόμοιο τρόπο που οι Ταλιμπάν για τους Αμερικανούς έπρεπε να είναι «Ισλαμοφασίστες» (Islamofascists) και στο Ιράκ έπρεπε να γίνει «απομπααθοποίηση» (De-Ba’athification), στην Ουκρανία πρέπει να γίνει «αποναζιστικοποίηση» (De-nazification) και οι Ρώσοι πρέπει να πολεμούν «Ουκρανοναζιστές» (Ukronazi). Για τους Αμερικανούς αυτό το ηρωικό παρελθόν εκτός από βολικό και θριαμβευτικό προσφέρει στο παρόν ιδεολογική νομιμοποίηση, ενώ για τους Ρώσους, πέραν όλων των προηγούμενων, επιπλέον στοιχειώνει το παρόν. Όπως η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να βλέπει το Ιράν μέσα από το πρίσμα του Δευτέρου Παγκοσμίου, κάτι που παλαιότερα είχε κάνει με την παρομοίωση του μπααθικού Ιράκ με τη ναζιστική Γερμανία και με το βάφτισμα του Σαντάμ ως Χίτλερ των Αράβων, έτσι και η Μόσχα βλέπει την Ουκρανία μέσα από το ίδιο πρίσμα.
Βεβαίως τα προβλήματα προκύπτουν όταν ο εχθρός δεν ακολουθεί τους κανόνες που έχεις μέσα στο μυαλό σου προκειμένου να υπάρξει αυτοδικαίωση.
Τέλος, η γλώσσα του παρελθόντος που χρησιμοποιούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, και κυριαρχεί από την περίοδο του Τραμπ και ύστερα σε ό,τι αφορά την Κίνα, είναι η γλώσσα του παλαιού ψυχρού πολέμου και της σχέσης με τη Σοβιετική Ένωση: ένας λόγος και μια γλώσσα που εκφράζει την πλήρη αδυναμία όχι απλώς συμβιβασμού, αλλά και κατανόησης της υπάρχουσας κατάστασης της Κίνας στο παρόν.
Βεβαίως, οι Αμερικανοί είναι ασυναγώνιστοι στα επίπεδα γραφικότητας: πάντοτε έχουν απέναντί τους τέρατα, εγκληματίες πολέμου, εχθρούς της ανθρωπότητας και σφαγείς (έναν αντίπαλο που να μην είναι εντελώς απάνθρωπος δεν έχουν καταφέρει ακόμα να βρουν) που διεξάγουν παράνομους πολέμους, απρόκλητες εισβολές, γενοκτονίες, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, βασανιστήρια κ.λπ, ενώ οι ίδιοι διεξάγουν μόνο επιχειρήσεις απελευθέρωσης, ανθρωπιστικές παρεμβάσεις και αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, διατηρώντας το αποκλειστικό δικαίωμα να είναι οι μόνοι που διεξάγουν νόμιμους πολέμους αλλά επιπλέον, ας μην ξεχνάμε, και το μόνο κράτος στην ιστορία που έχει κάνει χρήση πυρηνικών όπλων, όχι απλώς εναντίον αντίπαλου κράτους, αλλά και εναντίον αμάχων.
Ας ελπίσουμε ότι η Ρωσική Ομοσπονδία δεν θα ανταγωνιστεί σε τέτοιο επίπεδο τις Ηνωμένες Πολιτείες, οδηγώντας το Κρεμλίνο να αντιγράψει σε τόσο μεγάλο βαθμό, καθρεφτίζοντας ουσιαστικά, τις αποφάσεις και τις πράξεις της Ουάσινγκτον.
