Στις 2 Οκτωβρίου ο Ζαΐχ Μπολσονάρου τίθεται αντιμέτωπος με τον Λουίζ Ινάσιο Λούλα Ντα Σίλβα στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της Βραζιλίας. Πάνω από 156 εκατομμύρια πολίτες έχουν δικαίωμα να ψηφίσουν για Πρόεδρο, πολιτειακούς κυβερνήτες, 27 γερουσιαστές και 513 ομοσπονδιακούς, πολιτειακούς και τοπικούς αντιπροσώπους. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν προβάδισμα που αγγίζει το 10% στον πρώην πρόεδρο Λούλα με ένα ποσοστό της τάξεως του 45%, απέναντι στο 35% που συγκεντρώνει ο απερχόμενος Μπολσονάρου.
Η εκλογική αναμέτρηση στην πολυπληθέστερη χώρα της Νότιας Αμερικής συγκεντρώνει εύλογα το ενδιαφέρον όλης της υποηπείρου. Το πολιτικό και οικονομικό εκτόπισμα της Βραζιλίας την καθιστά χώρα κλειδί για την περιοχή και η κατεύθυνση που ακολουθεί δημιουργεί αντίστοιχες δυναμικές στη «γειτονιά» της. Η προηγούμενη θητεία του Λούλα (2003-2010) άφησε την σφραγίδα της στο εσωτερικό και το εξωτερικό, σε μία εποχή που η «ροζ παλίρροια» σάρωνε την περιοχή γκρεμίζοντας συντηρητικές, φιλοαμερικανικές κυβερνήσεις αντικαθιστώντας τις με κεντροαριστερές και προοδευτικές που είχαν ως σημαία τους την περιφερειακή ολοκλήρωση και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των λαών τους.
Η εξωτερική πολιτική της Μπραζίλια εισήλθε σε μία θεμελιώδη διαδικασία μετασχηματισμού από τη δεκαετία τους 1990 και ύστερα. Ενταγμένη σε ένα γεωγραφικό περιβάλλον ισπανόφωνων κρατών η Βραζιλία αισθανόταν εν πολλοίς ξένη. Οι κυβερνήσεις Φράνκο και Καρντόσο (1992-2003), αξιοποιώντας τη δημιουργία υπερεθνικών σχηματισμών όπως η Mercosur στις αρχές του 1990 χάραξαν τον δρόμο μίας πιο ενεργούς ανάμειξης στα διεθνή τεκταινόμενα. Ο Λούλα αξιοποίησε αυτήν τη δυναμική και την εξέλιξε προσαρμόζοντας την στις τάσεις της εποχής του. Ενέταξε την εξωτερική πολιτική στις αρμοδιότητες του Προέδρου σπάζοντας το μονοπώλιο του Υπουργείου Εξωτερικών και ανακατεύθυνε την δραστηριότητα της προς τον παγκόσμιο Νότο – τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική – ενθαρρύνοντας τη συνεργασία με αναπτυσσόμενες χώρες που μόλις γνώριζαν την εκβιομηχάνιση. Το αφήγημα που περιέβαλε πλέον τις διεθνείς πρωτοβουλίες της Βραζιλίας απέκτησε έναν επικριτικό τόνο προς το status quo και την άνιση κατανομή υλικών και άυλων πόρων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ενεργητική – και ορισμένες φορές ηγετική – εμπλοκή της χώρας σε οργανισμούς όπως οι BRICS και το IBSA (Ινδία – Βραζιλία – Νότια Αμερική) εξυπηρέτησε με όρους πολιτικής πρακτικής την νέα προσέγγιση της Βραζιλίας στον κόσμο. Οι εντατικές προσπάθειες του Λούλα το 2010 για την επίτευξη συμφωνίας αναφορικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι μάρτυρας της φιλοδοξίας της Μπραζίλια για αναβαθμισμένο ρόλο στη διεθνή σκακιέρα.
Στην άμεση γειτονιά τους, οι Βραζιλιάνοι επιτελείς προχώρησαν στην ίδρυση της UNASUR (2008), της Ένωσης των Κρατών της Νότιας Αμερικής με στόχο την περιφερειακή συνεργασία και ολοκλήρωση. Ο υπουργός Εξωτερικών του Λούλα δήλωνε με κάθε ευκαιρία ότι η Νότια Αμερική δεν είναι «η πίσω αυλή κανενός», και ότι η υποήπειρος αποτελεί μία ξεχωριστή και ανεξάρτητη γεωπολιτική οντότητα με τις δικές της ανάγκες και συμφέροντα. Η υποχώρηση της επιρροής της Ουάσινγκτον τη δεκαετία του 2000 στην περιοχή ήταν ευνοϊκή συγκυρία αλλά και αποτέλεσμα της διπλωματικής προσπάθειας χωρών όπως η Βραζιλία, η Βενεζουέλα, το Εκουαδόρ και η Βολιβία. Οι προεκλογικές εξαγγελίες του Λούλα λίγο πριν τις εκλογικές μάχες του Οκτωβρίου δείχνουν ότι η εξωτερική πολιτική θα ακολουθήσει την ίδια γραμμή που χάραξε κατά την πρώτη του θητεία. Ενδεχόμενη νίκη του στις εκλογές θα τον φέρει στην προεδρία σε μία εποχή που οι γεωπολιτικές αντιθέσεις βρίσκονται σε φάση κορύφωσης, ο πόλεμος στην Ουκρανία αναδιατάσσει τις παγκόσμιες συμμαχίες και εισάγει την αμφισβήτηση της κυριαρχίας του δολαρίου στις διεθνείς αγορές.
Τον Ιούνιο του 2022, στην παρουσίαση του προγράμματος της συμμαχίας που ηγείται για την εξωτερική πολιτική ο Λούλα δήλωνε: «Η υπεράσπιση της εθνικής μας κυριαρχίας συνεπάγεται την υπεράσπιση της ολοκλήρωσης της Νότιας και Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, με στόχο την διατήρηση της περιφερειακής ασφάλειας και την προώθηση της ανάπτυξης που βασίζεται στην παραγωγική εξισορρόπηση». Κομβικό τμήμα του προγράμματος του αποτελεί και η ισχυροποίηση της Mercosur, της Ένωσης Νότιων Αμερικανικών Κρατών και της Κοινότητας Κρατών της Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής. Το πρόγραμμα καταλήγει, λέγοντας: «Θα εργαστούμε για την οικοδόμηση μιας νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων βασισμένης στην πολυπολικότητα, τον σεβασμό της εθνικής κυριαρχίας, την ειρήνη, την κοινωνική συμπερίληψη και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα που ιεραρχεί τις ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών».
Ένα μήνα πριν, στην επίσημη ανακοίνωση της υποψηφιότητας του ο Λούλα έθετε στο τραπέζι και τη δημιουργία κοινού νομίσματος για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής που θα εντείνει την περιφερειακή ολοκλήρωση της περιοχής και θα μειώσει την εξάρτησή της από το δολάριο. Η νομισματική κυριαρχία και η ενδυνάμωση των εθνικών νομισμάτων απέναντι στις απρόβλεπτες διεθνείς πιέσεις είναι οργανικό τμήμα ενός σχεδίου που αποβλέπει στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Λατινικής Αμερικής.
Η βραζιλιάνικη πολιτική τάξη που εκπροσωπείται από τον Λούλα θεωρεί ότι έχει συλλογική ευθύνη για την ευμάρεια και την ανεξαρτησία της υποηπείρου. Μια σειρά εκλογικών θριάμβων της κεντροαριστεράς και της αριστεράς στην Ονδούρα, τη Χιλή, την Κολομβία, την Αργεντινή και οι ήδη υπάρχουσες κυβερνήσεις της Βολιβίας, της Βενεζουέλας, της Νικαράγουας και της Κούβας συγκροτούν ένα διπλωματικό υπόβαθρο στο οποίο ο Λούλα εκτιμά ότι το ειδικό βάρος της Βραζιλίας μπορεί να παίξει ηγετικό ρόλο. Παράλληλα, είναι εξίσου σημαντικό ότι η διεθνής παρουσία της Κίνας είναι ακόμα πιο σθεναρή από την πρώτη του θητεία. Ήδη από τη δεκαετία του 2010 η μεγάλη χώρα της Ανατολής είχε ξεπεράσει τις ΗΠΑ ως ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βραζιλίας και άλλων χωρών της Νότιας Αμερικής. Μέχρι τώρα, οι ευεργετικές οικονομικές σχέσεις με το Πεκίνο αναπτύσσονται στη βάση αμοιβαία επωφελών συμφωνιών που δεν συνοδεύονται από πολιτικά προαπαιτούμενα στην εσωτερική ή εξωτερική πολιτική των εκάστοτε εταίρων της Κίνας. Οι πολύ υψηλότερες απαιτήσεις της Ουάσινγκτον προκαλούν δυσφορία στις κυβερνήσεις που πασχίζουν να βελτιώσουν το συμπιεσμένο βιοτικό επίπεδο των λαών τους, διευκολύνοντας έτσι την στροφή προς την ανατολή.
Η πιθανή επιστροφή του Λούλα στην ηγεσία της Βραζιλίας αντιμετωπίζεται ως μάννα εξ ουρανού για τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που οραματίζονται μία ανεξάρτητη και ενοποιημένη Νότια Αμερική. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η υποήπειρος και όλος ο κόσμος είναι οι σημαντικότερες των τελευταίων δεκαετιών, όμως για τους ηγέτες της Κολομβίας, της Βενεζουέλας, της Κούβας, της Βολιβίας, της Αργεντινής, της Ονδούρας κ.ά. ορθώνεται μπροστά τους η ευκαιρία να οικοδομήσουν μία ανεξάρτητη και ευημερούσα υποήπειρο που θα απολαμβάνει τη θέση και τον σεβασμό που της αξίζει στην παγκόσμια σκηνή.
