«Είμαι ένας υποδειγματικός Αμερικανός πολίτης. Δεν έχω κάνει τίποτα κακό. Πολέμησα τους κομμουνιστές. Υπηρέτησα την πατρίδα μου, ήμουν πιστός σ’ εσένα – και στη CIA». Με αυτά τα λόγια είχε απευθυνθεί ο Τομ Σομπζόκοφ στον παλιόφιλό του από την CIA, Τζον Γκρουντζ, έπειτα από ένα αποκαλυπτικό δημοσίευμα των New York Times, το οποίο τον τοποθετούσε στη λίστα με πάνω από τριάντα ύποπτους ναζί που κατά τα φαινόμενα ζούσαν ήσυχα και ωραία στην Αμερική.
Ο Τομ Σομπζόκοφ δεν ήταν κάποιος τυχαίος άνθρωπος. Παλιότερα, όταν ακόμη φορούσε τη στολή των Waffen-SS, συνήθιζαν να τον αποκαλούν «Φύρερ του Βόρειου Καυκάσου». Και όμως, σύμφωνα με τα επίσημα έγγραφα, όχι μόνο εμφανίστηκε ως αιχμάλωτος πολέμου «χρήζοντας οικονομικής υποστήριξης», αλλά αποτέλεσε και προσωπική επιλογή του επικεφαλής του FBI, Τζέι Έντγκαρ Χούβερ, ως πληροφοριοδότης της υπηρεσίας στο Νιου Τζέρσεϊ, με αποστολή να εντοπίζει τους συμπαθούντες το σοβιετικό καθεστώς.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση στην οποία ένα δωδεκάχρονο αγόρι, βρέθηκε στο στόχαστρό του. Ποιο ήταν το έγκλημά του; Είχε εκφράσει μια αόριστη επιθυμία να επισκεφθεί κάποτε τη Ρωσία και να αναζητήσει τις ρίζες της οικογένειάς του στον Καύκασο. Ο Σομπζόκοφ, τότε, ενημέρωσε άμεσα το FBI, καλώντας τους υπεύθυνους να έχουν το παιδί στον νου τους, γιατί κάτι μέσα βαθιά στην αντικομμουνιστική καρδούλα του, του έλεγε πως ο νεαρός ήταν επιρρεπής στα διαβολικά μυθεύματα του μαρξισμού.
Ένα παιδί φακελωμένο. Ένας ναζί στην υπηρεσία του κράτους. Και όλα αυτά στη «γη της ελευθερίας». Πώς σας φαίνεται;
Δεν ήταν, όμως, μόνο ο Σομπζόκοφ που έθεσε εαυτόν στην υπηρεσία της ατλαντικής αυτοκρατορίας. Μετά την ήττα των χιτλερικών, περίπου 10.000 «μετανάστες» που είχαν σχέσεις με το ναζιστικό καθεστώς, μετακόμισαν στις ΗΠΑ. Πολλοί εξ αυτών χρησιμοποιήθηκαν ευρέως και παντοιοτρόπως από τους νέους κλειδοκράτορες του κόσμου.
Μόνο οι επίσημα εγγεγραμμένοι ναζιστές που στρατολογήθηκαν μετά βαΐων και κλάδων από το αμερικανικό Πεντάγωνο ξεπέρασαν τους 1.600. Οι επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ ήθελαν με κάθε τρόπο την επιστημονική-ιατρική κατάρτιση και τεχνογνωσία όσων λάδωναν τα γρανάζια της δολοφονικής μηχανής του Χίτλερ, όπως του Βέρνερ φον Μπράουν, του πιστού στον Χίτλερ επιστήμονα, ο οποίος είχε σχεδιάσει τους πυραύλους V-2 που βομβάρδισαν το Λονδίνο, ώστε να προηγηθούν των Σοβιετικών στην πρόσβαση στην πληροφορία. Για αυτό το λόγο τούς παρασχέθηκε βίζα, στέγαση και επιστημονική αρωγή.
Υπήρχαν βέβαια και οι ανεπίσημοι ναζιστές «πρόσφυγες», οι οποίοι λίγο καιρό μετά τον πόλεμο, έχοντας αναβαπτισθεί στην αμερικανική κολυμβήθρα του Σιλωάμ, αποκαλούνταν Αμερικανοί πολίτες. Οι θηριωδίες τους είχαν εξαφανιστεί. Ο λόγος; Ότι η αμερικανική γραφειοκρατία τούς ήθελε να επανδρώνουν προγράμματα όπως το απόρρητο Πρόγραμμα Συνδετήρας (Project Paperclip).
Ήταν αναγκαίοι στην νέα ιστορική περίοδο που άνοιγε. Για αυτό και όποιος απειλούσε να ξεθάψει αυτό το ένοχο μυστικό, καθίστατο αυτόματα στόχος του FBI και της CIA. Μιλάμε, άλλωστε, για το ξεκίνημα της Pax Americana.
Άνθρωποι όπως ο παρασημοφορημένος αξιωματικός του Τρίτου Ράιχ, Γιάκομπ Ράιμερ, ο οποίος οργάνωνε επιδρομές στα εβραϊκά χωριά, βρίσκονται στους μισθολογικούς καταλόγους των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ. Εκεί, συναντά κανείς και τo ονοματάκι τού Ότο φον Μπόλσβινγκ, ενός ακόμη ναζί, ο οποίος, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της CIA να εξαφανίσει ό, τι τον συνέδεε με το ναζιστικό παρελθόν του, ενώ είχε σημαντική προϋπηρεσία στην Υπηρεσία Ασφαλείας του ναζιστικού Γραφείου Εβραϊκών Υποθέσεων, μετά το τέλος του πολέμου, εκτός τού ότι έφτασε στο σημείο να ισχυριστεί ότι αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Χίτλερ (!), προσέφερε, αρχικά σε εθελοντική βάση, τις υπηρεσίες του ως πληροφοριοδότη στους Αμερικανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους στη Γερμανία, για να «αναβαθμιστεί» λίγα χρόνια αργότερα σε κατάσκοπο της CIA.
Η Ιστορία κατέγραψε στα αδιάσειστα κιτάπια της, τους ναζί που διέφυγαν εν γνώσει των Αμερικανών από την Ιταλία κυρίως για την Λατινική Αμερική, μέσω της βοήθειας του Κροάτη καθολικού ιερέα και φασίστα Κρούνοσλαβ Ντραγκάνοβιτς, τον οποίο απόρρητη έκθεση του αμερικανικού στρατού χαρακτήριζε «εγκληματία πολέμου». Ήταν τόσο απροκάλυπτη η στήριξη της νέας, τότε, αναδυόμενης αυτοκρατορίας προς τους ναζί, που η αμερικανική στρατιωτική εφημερίδα «Stars and Stripes» αναρωτιόταν σε ένα από τα άρθρα της: «Κερδίσαμε ή όχι;», Το γιατί δεν έκαναν κάτι οι παροικούντες την Ουάσινγκτον για να το αποτρέψουν, από τη στιγμή μάλιστα που χαρακτήριζαν τις πρακτικές του Ντραγκάνοβιτς και των ομοίων του ως «μη αποδεκτές» από τους αξιωματούχους του αμερικανικού Υπ. Εξωτερικών», μας το εξηγεί ο Έρικ Λίχτμπλαου στο καταπληκτικό βιβλίο του «Οι Ναζί της διπλανής πόρτας» (Ποταμός, 2016): «Η διαδικασία της διαφυγής ήταν ένα χρήσιμο εργαλείο για τους Αμερικανούς αξιωματούχους στο νέο τους αγώνα που ήταν ο Ψυχρός Πόλεμος, αλλά δεν μπορούσαν να το παραδεχθούν δημόσια», έγραφε καταρρίπτοντας μεμιάς τα γελοία κηρύγματα των νεοφιλελεύθερων ποντικών της Ιστορίας περί ταύτισης του κομμουνισμού με τον ναζισμό.
Έκφανση αυτού του νέου αγώνα των Αμερικανών ήταν και η συνεργασία τους με την ναζιστική οργάνωση Ουκρανών εθνικιστών OUN, όταν το 1947 συμφώνησαν, μέσω της CIA να οργανώσουν μια σειρά ενεργειών υπονόμευσης, διχασμού και αποσταθεροποίησης της ΕΣΣΔ.
Για την OUN, του Ουκρανού μακελάρη φασίστα Στεπάν Μπαντέρα και του υπ’ αριθμόν 2 της οργάνωσης Γιαροσλάβ Στέτσκο, τα πράγματα είναι λίγο πολύ γνωστά: Βίαιη αντισημιτική οργάνωση, συνεργάτης των ναζιστών που συμμετείχε ενεργά στη σφαγή των Εβραίων, των κομμουνιστών και των αντιστασιακών που εναντιώθηκαν στη ναζιστική εισβολή.
Με την ευλογία του Θεού
Η σύμπραξη της OUN είχε την… ευλογία της Ορθόδοξης και Καθολικής Ουκρανικής Εκκλησίας. Με τα λόγια του Αρχιεπισκόπου της τελευταίας, Αντρέι Σεπτίσκι: «Χαιρετίζουμε τον νικηφόρο γερμανικό στρατό ως απελευθερωτή, ενώ αναγνωρίζουμε τον Σέτσκο ως αρχηγό του ουκρανικού κράτους», Μετά από αυτό, πώς η Ουάσινγκτον Πόστ να μην χαρακτηρίζει τον Σέτσκο ως έναν «μοναχικό πατριώτη»;
Θυμίζουμε ότι ο Σέτσκο ήταν αυτός που δήλωνε ότι:
Ο μαρξισμός είναι προϊόν του εβραϊκού νου (…) Η Μόσχα και ο Εβραίος είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί της Ουκρανίας και φορείς διεφθαρμένων διεθνών μπολσεβίκικων ιδεών. Ως εκ τούτου, υποστηρίζω τον αφανισμό των Εβραίων και την υιοθέτηση των γερμανικών μεθόδων εξόντωσης τους στην Ουκρανία.
Αγνοί πατριώτες στην αγκαλιά του Πεντάγωνου
Παρόλα αυτά, σήμερα το κυρίαρχο προπαγανδιστικό αφήγημα στην Ουκρανία θέλει τα πρωτοπαλίκαρατης OUN ως αγνούς πατριώτες που πολέμησαν τόσο εναντίων των Σοβιετικών, όσο και κατά των Ναζί.
«Αγνοί πατριώτες» που βρήκαν φιλόξενη αγκαλιά στο αμερικανικό Πεντάγωνο και τον Λευκό Οίκο. Θυμηθείτε τι δήλωνε ο Χάρι Τρούμαν, ως απάντηση στην επιχείρηση κατάληψης της ΕΕΣΔ από τους Ναζί: «Αν δούμε ότι η Γερμανία κερδίζει, (θα) πρέπει να βοηθήσουμε τη Ρωσία και αν κερδίζει η δεύτερη, πρέπει να βοηθήσουμε τη Γερμανία. Έτσι, αφήστε τους να σκοτωθούν μεταξύ τους όσο γίνεται περισσότερο».
Θα πείτε, αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Δεν θα το έλεγα. Τουλάχιστον όχι, όταν η Ουκρανία και οι ΗΠΑ είναι οι δυο χώρες που καταψήφισαν το σχέδιο ψηφίσματος της 16ης Δεκεμβρίου 2021 του ΟΗΕ για την «καταπολέμηση της εξύμνησης του ναζισμού, του νεοναζισμού και άλλων πρακτικών που συμβάλλουν στην τροφοδότηση σύγχρονων μορφών ρατσισμού, φυλετικών διακρίσεων, ξενοφοβίας και μισαλλοδοξίας». Βέβαια, αυτή η υπόγεια σύμπλευση των Αμερικανών με ουκρανικές (αντιδραστικές, στην καλύτερη) οργανώσεις κρατά χρόνια. Όπως προείπαμε από τότε που η CIA, η αμερικανική Γκεστάπο κατά τον Τρούμαν, οργάνωσε υπερεθνικιστικές επιχειρήσεις σαμποτάζ στην ΕΣΣΔ. Όπως διαβάζουμε σε άρθρο του Covert Action Magazine: «Στα πλαίσια της αντικομμουνιστικής στρατηγικής των Αμερικανών που έφερε τον τίτλο ‘Stay Behind’ η CIA συνεργάστηκε με πρώην συνεργάτες των ναζί (επιχείρηση PBCRUET-AERODYNAMIC) και γιa αυτό, όταν οι Σοβιετικοί αιτήθηκαν την έκδοση του εγκληματία πολέμου Μπαντέρα, οι ΗΠΑ αρνήθηκαν το αίτημα προκειμένου να διατηρήσουν ανεμπόδιστη τη δράση αυτής της υπόγειας ομάδας και των προσπαθειών της να αποσταθεροποιήσει την Ουκρανία», καθώς πρόσφεραν «ασυνήθιστες ευκαιρίες για διείσδυση στην ΕΣΣΔ και την ανάπτυξη υπόγειων κινημάτων πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα».
Από το βρώμικο παρελθόν στον πόλεμο της γεωγραφίας
Η επιχείρηση μπορεί να απέτυχε παταγωδώς, μα αυτό δεν πτόησε τη CIA. Μια δεκαετία αργότερα, ακολούθησε η επιχείρηση στον Κόλπο των Χοίρων, στην Κούβα με τα ίδια τραγελαφικά αποτελέσματα.
Μολοταύτα, το σημείωμα δεν θα επιμείνει στο παρελθόν, παρά μόνο σε ό,τι αφορά την ιστορική του σύνδεση με το παρόν. Δηλαδή, πώς φτάσαμε από τις επιχειρήσεις της CIA στον Γκορμπατσόφ, τον Γιέλτσιν και από κει στον Γιανουκόβιτς, τον Ποροσένκο, την απόσχιση της Κριμαίας, το τάγμα Αζόφ και την «απρόκλητη επίθεση» της πουτινικής Ρωσίας στην Ουκρανία του Ζελένσκι;
Αφού θυμίσουμε την υπόσχεση της κυβέρνησης Μπους πατρός ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί ούτε μια ίντσα προς Ανατολάς, ως υπόσχεση για την συγκατάθεση των Σοβιετικών στην επανένωση της Γερμανίας, πρέπει να πούμε ότι έκτοτε ξεκινά μια περίοδος σταθερής διεύρυνσης των νατοϊκών δυνάμεων στην περιοχή, περιλαμβάνοντας μάλιστα την Ουκρανία ως μελλοντικό μέλος και de facto συνδεδεμένο με την Ατλαντική Συμμαχία.
Γνωστά πράγματα, όπως γνωστός είναι και ο ρόλος διάφορων οργανώσεων σαν το αμερικανικό National Endowment for Democracy, το USAID, το Freedom House και το George Soros’s Open Society Institute (τώρα Foundations) που από κοινού με τη CIA επιχείρησαν να εμποδίσουν την εκλογή του Γιαννουκόβιτς το 2004 και προώθησαν την αντικατάστασή του από το δικό τους «αγαπημένο παιδί», Βίκτορ Γιούσενκο. Ό,τι δεν κατάφεραν το 2004 οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους, επετεύχθη το 2014 με τη σφαγή στο Μεϊντάν και την άνοδο στην εξουσία του Ποροσένκο. Όσα ακολούθησαν, από τη συμφωνία του Μίνσκ με τη Ρωσία μέχρι την κρίση στα σύνορα των δύο χωρών πριν την εισβολή των Ρώσων, ίσως ήταν προπέτασμα καπνού για να κερδηθεί χρόνος. Όπως φέρεται να είπε τον περασμένο Ιούνιο ο Ποροσένκο: «Στόχος μας ήταν να σταματήσουμε την απειλή ή τουλάχιστον να εξασφαλίσουμε οκτώ χρόνια για να αποκαταστήσουμε την οικονομική ανάπτυξη και να δημιουργήσουμε ισχυρές ένοπλες δυνάμεις».
Αν αυτές, οι φερόμενες ως δηλώσεις Ποροσένκο είναι θεμιτές, τότε ως τέτοια πρέπει να εκληφθεί και η (αντι)δραση της άλλης πλευράς. Όχι, αντίδραση; Ο Νόαμ Τσόμσκι φαίνεται να έχει διαφορετική οπτική επί του θέματος. «Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι στον αμερικανικό λόγο είναι σχεδόν υποχρεωτικό να χαρακτηρίζεται η εισβολή της Ρωσίας ως απρόκλητη», έλεγε τον Ιούλιο του 2022 ο σπουδαίος Αμερικανός διανοούμενος, ενώ παρόμοια στάση υιοθέτησε και ο σίγουρα όχι ρωσόφιλος Πάπας Φραγκίσκος: «Δεν μπορώ να πω αν προκλήθηκε η Ρωσία, αλλά είναι πιθανό», δήλωνε χαρακτηριστικά.
Ποιος τελικά λέει την αλήθεια; Πώς μπορούμε να φτάσουμε σε αυτήν, έπειτα απ’ αυτόν τον πολύμηνο «ρουκετοπόλεμο» προπαγάνδας και των δύο πλευρών;
Η απάντηση βρίσκεται στην γεωγραφία. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει ο διπλωματικός συντάκτης του Sky News, Τιμ Μάρσαλ στο βιβλίο του: «Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας» (εκδ. Διόπτρα, 2018).
Αναλύοντας τη στάση της Ρωσίας από το 2013 και μετά σχετικά με την Ουκρανία, ο έμπειρος δημοσιογράφος δείχνει να κατανοεί την απόλυτα συγκεντρωμένη στάση της Μόσχας στο θέμα.
Επτά δεκαετίες και κάτι μετά το σφιχταγκάλιασμα των Ουκρανών Ναζί με τις ΗΠΑ, στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου το Κρεμλίνο παρέμεινε ήσυχο ότι όσο βρίσκονται στο τιμόνι της Ουκρανίας φιλορωσικές κυβερνήσεις, η ζώνη ανάσχεσης και επιτήρησης της βορειοευρωπαϊκής πεδιάδας θα παρέμενε ακέραιη. Ίσως να δέχονταν ακόμη και μια στάση ουδετερότητας εκ μέρους των Ουκρανών, αν αυτή η τόσο κοντά στη Ρωσία περιοχή, παρέμενε έξω από τους εχθρικούς προς την Ρωσία σχηματισμούς: την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Επιπλέον, αν διατηρούνταν ως είχε η ρωσική μίσθωση του λιμανιού της Σεβαστούπολης στα θερμά ύδατα της Κριμαίας. Ναι, τότε και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το Κίεβο εξαρτιόταν ενεργειακά από τη Ρωσία, καθιστούσε ανεκτή την όλο και πιο ενεργά επιδιωκόμενη ουδέτερη στάση των Ουκρανών.
Από αυτό όμως, μέχρι την μετατροπή της Ουκρανίας σε μια χώρα με φιλοδυτικό προσανατολισμό που φιλοδοξεί να εισχωρήσει στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, θέτοντας εν αμφιβόλω την πρόσβαση της Ρωσίας στους λιμένες της Μαύρης Θάλασσας, υπάρχει μεγάλη απόσταση, γράφει ο Μάρσαλ. Ο Πούτιν και η πολιτική ελίτ της χώρας του το είχαν καταστήσει σαφές, όταν ο Γιανουκόβιτς έφτασε κοντά στην υπογραφή μιας συμφωνίας σύνδεσης με την Ε.Ε., η οποία θα μπορούσε να του δώσει την ταυτότητα του κράτους-μέλους της Ένωσης. Ήταν η κόκκινη γραμμή του Κρεμλίνου, καθώς θεωρούσε την Ε.Ε. ως προθάλαμο του ΝΑΤΟ. Ο Γιανουκόβιτς υποχώρησε, για να έρθει το Μαϊντάν και έπειτα η Κριμαία, με το σημαντικό όπως ήδη αναφέραμε λιμάνι της Σεβαστούπολης, το μοναδικό λιμάνι της Ρωσίας σε θερμά νερά.
Πιθανότατα αυτήν την αδήριτη γεωγραφική ανάγκη είχε κατά νου ο Ρώσος πρόεδρος όταν σε μια ομιλία του με αντικείμενο της προσάρτηση της Κριμαίας, δήλωνε πως «η Ρωσία βρέθηκε σε μια θέση από την οποία δεν μπορούσε να κάνει πίσω. Εάν πιέσεις ένα ελατήριο μέχρι τα όρια του, αυτό θα επανέλθει πίσω με ορμή».
Όπως σημειώνει ο Μάρσαλ:
Η Κριμαία ήταν μέρος της Ρωσίας για δύο αιώνες πριν παραδοθεί στην Σοβιετική Δημοκρατία της Ουκρανίας το 1954. (…) Τώρα που η Ουκρανία δεν ήταν πια Σοβιετική, ούτε καν φιλορωσική, ο Πούτιν ήξερε πολύ καλά ότι αυτή η κατάσταση έπρεπε να αλλάξει.
Ωστόσο αυτό δικαιολογεί την προσάρτηση της το 2014 και όσα ακολούθησαν οκτώ χρόνια μετά; Η άποψη της στήλης, ειδικά σε ό,τι αφορά την εισβολή του Φεβρουαρίου 2022 είναι ξεκάθαρη: Όχι. Παρόλα αυτά, οι βασικοί κανόνες της διπλωματίας εκφράζουν διαφορετική άποψη, καθώς ο κανόνας νούμερο 1 αναφέρει ότι, όταν μια μεγάλη δύναμη έρχεται αντιμέτωπη με μια θεωρούμενη από την πλευρά της υπαρξιακή απειλή, είναι, σχεδόν βέβαιο, ότι θα καταφύγει στη χρήση ισχύος.
Τι σημαίνει αυτό: δεν μπορεί η Ουκρανία να επιλέξει μόνη της αν θα συμμετέχει στο μπλοκ δυνάμεων των ΗΠΑ και της Ε,Ε,; Σύμφωνα με την κοινή λογική, η απάντηση είναι προφανώς θετική. Για την γεωπολιτική όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Με τα λόγια και πάλι του σπουδαίου διπλωματικού συντάκτη: «Παρασυρμένη από την επιτυχία, η νέα μεταβατική κυβέρνηση της Ουκρανίας βιάστηκε να προβεί σε κάποιες απερίσκεπτες δηλώσεις, ανάμεσα στις οποίες ήταν η πρόθεσή της να καταργήσει τα ρωσικά από δεύτερη επίσημη γλώσσα σε διάφορες περιοχές της χώρας. Δεδομένου ότι αυτές ήταν οι περιοχές με τους περισσότερους ρωσόφωνους, περιλαμβανομένης πράγματι και της Κριμαίας, καθώς και με τα μεγαλύτερα φιλορωσικά αισθήματα, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλούσε αντιδράσεις». Όπως και έγινε, δίνοντας έτσι το πάτημα στη Μόσχα να καταστήσει σαφές ότι εθνικά Ρώσοι πολίτες εντός της Ουκρανίας έχρηζαν προστασίας.
Έχοντας ως πολιορκητικό κριό έναν νόμο που υποχρεώνει την κυβέρνηση να προστατεύει τους «εθνικά Ρώσους», το Κρεμλίνο είχε μπροστά του ανοιχτό τον δρόμο «προστασίας» του πληθυσμού της Κριμαίας, ο οποίος στο 60% του αποτελούνταν από «εθνικά Ρώσους». Έτσι, η Κριμαία έγινε και πάλι de facto τμήμα της Ρωσίας.
Αυτό δικαιολογεί το γεγονός ότι η Μόσχα δεν σεβάστηκε την εδαφική ακεραιότητα της γειτονικής της χώρας; Όχι, σε καμία περίπτωση. Όμως, με δεδομένο ότι ο Πούτιν είχε να διαχειριστεί την γεωγραφική κληρονομιά της Ρωσίας, είναι αμφίβολο αν θα καθιστούσε εαυτόν ως εκείνον που απώλεσε την Κριμαία και μαζί της το μόνο άξιο λόγου λιμάνι με θερμά ύδατα, προσβάσιμο από τη Ρωσία.
Τότε, σε αντίθεση με όσα έχουμε δει το τελευταίο οκτάμηνο ουδείς έσπευσε σε βοήθεια των Ουκρανών, όταν αυτοί έχαναν εδάφη ισοδύναμης έκτασης με το Βέλγιο ή την αμερικανική πολιτεία του Μέριλαντ. Εκτός ότι η Μόσχα πρόβαλε την ενέργεια ως παράγοντα πολιτικής ισχύος, η γεωγραφική αλήθεια έστεκε μπροστά στα μάτια του Κιέβου: Εκτός και αν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, η Μόσχα βρίσκεται πολύ κοντά και η Ουάσιγκτον πολύ μακριά. Για τη χώρα της ματριόσκα ήταν ζήτημα ζωτικής σημασίας. Για τη Δύση, όχι.
Τότε, τι άλλαξε και ξαφνικά βλέπουμε μια πανστρατιά υποστήριξης των Ουκρανών από τους Δυτικούς, με προεξέχουσες τις ΗΠΑ;
Εννοείτε εκτός του ότι μέσω των αυτοκαταστροφικών κυρώσεων της Ευρώπης κατά της Ρωσίας οι μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι, όπως η Shell, η Totalenergies, η BP και η Energy που ελέγχουν το 50% της παγκόσμιας αγοράς LNG, πλουτίζουν με σκανδαλώδη τρόπο; Ναι, αυτό εννοούμε.
Απάντηση σε αυτό το ερώτημα επιχείρησε να δώσει τον Μάρτιο του 2022, με άρθρο του στην Le Monde Diplomatique ο Μάικλ Κλαρ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Five Colleges των ΗΠΑ, ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ενέργειας. Σύμφωνα με τον Αμερικανό πολιτικό επιστήμονα, ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μιας πρώτης τάξης ευκαιρία για τις ΗΠΑ να διατηρήσουν τη στρατιωτική υπεροχή τους.
Ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων επέστρεψε
«Για πολλούς αξιωματικούς –εκ των οποίων οι περισσότεροι είχαν θητεύσει τρεις, τέσσερις ή πέντε φορές στο Ιράκ ή στο Αφγανιστάν– ο «παγκόσμιος πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» είχε μετατραπεί σε στρατηγικό αδιέξοδο. Όχι μόνο είχε αποτύχει να εξουδετερώσει τους Ταλιμπάν ή να εμποδίσει τον πολλαπλασιασμό ομάδων που συνδέονταν με το ΙΚ ή με την Αλ-Κάιντα, αλλά είχε καταναλώσει τεράστιους πόρους, οι οποίοι θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση και τον εκσυγχρονισμό της στρατιωτικής μηχανής ή οποιασδήποτε άλλης προσπάθειας για την αντιμετώπιση της Κίνας και της Ρωσίας –η οποία είχε γίνει ένας επιπλέον σημαντικός ανταγωνιστής ύστερα από την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014». Ήταν η πρώτη φορά έπειτα από τη νίκη επί του Σιδηρού Παραπετάσματος, που οι ΗΠΑ βίωναν ένα υπαρξιακό ζήτημα αμφισβήτησης της θέσης τους ως το παγκόσμιο αφεντικό.
Έτσι, με τη σιωπηλή αποδοχή της κυβέρνησης Τραμπ, το ανώτατο στρατιωτικό επιτελείο των ΗΠΑ ξεκίνησε μια στρατηγική επανάσταση το 2018, εξηγώντας τις θέσεις του στη «Στρατηγική Εθνικής Άμυνας» (NDS) που δημοσιεύθηκε εκείνο τον μήνα. Ο «παγκόσμιος πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» αναστέλλεται, προειδοποιούσαν τότε οι ανώτατοι στρατιωτικοί, με τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις να επανέρχεται στο επίκεντρο της προσοχής τους. «Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημά μας έχει διαβρωθεί σε όλα τα πεδία του πολέμου –στον αέρα, στην ξηρά, στη θάλασσα, στο διάστημα και στον κυβερνοχώρο», ανησυχούσε ο τότε υπουργός Άμυνας Τζέιμς Μάτις, προτείνοντας, ως μέτρο αποκατάστασης της διεθνούς τάξης πραγμάτων, με τις ΗΠΑ ως αδιαμφισβήτητη πρώτη υπερδύναμη του πλανήτη, την αύξηση των αγορών όπλων και την ανάπτυξη προηγμένων στρατιωτικών τεχνολογιών.
Σκοπός, η αύξηση της φονικότητας των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων. Μια παρακαταθήκη που κληρονόμησε η κυβέρνηση Μπάιντεν και κατέστησε σαφή ως προς τους στόχους της στον «Ενδιάμεσο Στρατηγικό Οδηγό Εθνικής Ασφαλείας» που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2021, στον οποίο υπογραμμίζονταν η ανάγκη διατήρησης της υπεροχής των ΗΠΑ έναντι Ρωσίας και Κίνας στον τεχνολογικό και στρατιωτικό τομέα, προτάσσοντας για την επίτευξη αυτού του στόχου « την απελευθέρωση πόρων προκειμένου να γίνουν επενδύσεις στις τεχνολογίες αιχμής και στις ικανότητες που θα καθορίσουν τον πλεονέκτημά μας όσον αφορά τη στρατιωτική και την εθνική ασφάλεια κατά το μέλλον».
Το φόβητρο μιας σινικής δύναμης που βάζει ερωτηματικό στην αμερικανική πρωτοκαθεδρία, προσανατόλιζε την αμερικανική εξωτερική πολιτική καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021, εξηγεί ο Κλερ. Μέχρι που στα τέλη του ίδιου έτους ήταν η σειρά του Κρεμλίνου να ερεθίσει τα ρουθούνια του ατλαντικού καρχαρία. Η κλιμάκωση της αντίδρασης του Ρώσου προέδρου, έναντι των αμερικανικών και νατοϊκών σχεδιασμών στην αυλή της Μόσχας έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου στην αμερικανική πρωτεύουσα και μολονότι το Κίεβο δεν άνηκε στο «εγκεφαλικά νεκρό» μέχρι εκείνη τη στιγμή ΝΑΤΟ, οι Αμερικανοί ιθύνοντες, έχοντας στο μυαλό τους ότι οι ΗΠΑ αποτελούν τη λυδία λίθο της Συμμαχίας, αντιμετώπισαν κάθε έλλειψη πυγμής ως έναν νέο κίνδυνο για το κύρος τους ως μοναδική υπερδύναμη.
Ήταν ο «κίνδυνος», ο ισχυρός αντίπαλος με τον οποίο ήθελαν να αναμετρηθούν αρκετοί στην Ουάσιγκτον, εδώ και πολύ καιρό. Μια ευκαιρία για την Αμερική να δείξει τα διαπιστευτήριά της ως μεγάλη δύναμη, αντί να εμπλέκεται σε αμφίβολες επιχειρήσεις εναντίον φτωχά οπλισμένων φανατικών θρησκόληπτων, λέει ο Κλαρ.
Ίσως εξηγούνται και τα δισεκατομμύρια αμερικανικών δολαρίων που έχουν στρώσει τον δρόμο της αντεπίθεσης των ουκρανικών δυνάμεων: μια οπισθοχώρηση των Ρώσων (γιατί όχι, ακόμη και ήττα;) θα δικαιολογούσε τη σκληρή στάση της αμερικανικής κυβέρνησης, αλλά και την ηγετική θέση της στο ΝΑΤΟ και τον δυτικό συνασπισμό δυνάμεων γενικότερα.
Όμως, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τη στιγμή που επιχειρούμε μια προσέγγιση της εν εξελίξει σύρραξης στην Ουκρανία με βάση τη διπλωματία της γεωγραφίας, Αμερικανός αξιωματούχος σχολίαζε ότι το Κίεβο μπορεί να χρησιμοποιήσει εξοπλισμό που έχει λάβει από τις ΗΠΑ για να πλήξει στόχους στην Κριμαία, ο πρόεδρος Ζελένσκυ απέκλειε οποιονδήποτε διάλογο με την άλλη πλευρά, όσο βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας ο κ. Πούτιν, ενώ οι πόρτες του πυρηνικού «φρενοκομείου» άνοιξαν εκ νέου, αν και από την Κόκκινη Πλατεία ξεκαθαρίζουν ότι πρόκειται περισσότερο για πυρηνική ρητορική της Δύσης, παρά για υπαρκτή απειλή.
Ποιος ξέρει; Η αλήθεια βρίσκεται στη μέση. Το ζήτημα όμως είναι ότι προκειμένου η Ουάσιγκτον να εξασφαλίσει μια κυρίαρχη θέση, αυτή του ηγέτη, σε έναν ρευστό κόσμο, μα και για να προστατεύσει η Ρωσία, όσα εκείνη θεωρεί ζωτικής σημασίας για την ύπαρξή της, η φονικότητα του πολέμου έχει αναδειχθεί σε μια αποδεκτή κανονικότητα, η συζήτηση περί της χρήσης πυρηνικών όπλων βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, ενώ για εκατομμύρια ανθρώπους, τα μέχρι πρότινος αυτονόητα μέσα αξιοπρεπούς διαβίωσης αναγορεύθηκαν σε είδη πολυτέλειας.
Δίχως άλλο, η πολεμική σύρραξη ΗΠΑ-Ρωσίας (με χρήσιμο ηλίθιο της ιστορίας το καθεστώς του Κιέβου) δεν είναι το πρώτο και σίγουρα όχι το τελευταίο κεφάλαιο αυτής της μάχης κυριαρχίας. Άλλωστε, όπως έγραφε ο Κλαρ, εστιάζοντας πάντα την προσοχή του στα γεράκια της αμερικανικής πρωτεύουσας: «Ο ανταγωνισμός μεταξύ μεγάλων δυνάμεων έχει επιστρέψει στην καρδιά των αμερικανικών στρατηγικών προβληματισμών».
