Δεν ξέρω πότε συνειδητοποίησα τον φασισμό για πρώτη φορά, αλλά θυμάμαι ότι έκλαψα πολύ. Η συνειδητοποίηση της πραγματικής υπόστασης της ιστορίας μας τινάζει, συνήθως, σαν ηλεκτρικό ρεύμα. Υπήρξαν πολλές φορές στη ζωή μου που ταυτίστηκα με τους αγωνιστές του Πολυτεχνείου, που ζήλεψα αβυσσαλέα το πάθος τους για μια καλύτερη ζωή, που ονειρεύτηκα ότι τους μοιάζω, που προσπάθησα να τους μοιάσω. Περνούσα για χρόνια τις πύλες του Πολυτεχνείου κάθε επέτειο για να γίνω ένα με τους ανθρώπους εκεί, εκείνους που συνέχιζαν να θυμούνται και να παλεύουν, ακόμα και μέσα στα χρόνια του βαθέος δικομματισμού. Ειδικά τότε, στην εφηβεία της γενιάς μου, που στιγματίστηκε από όλη την υποκουλτούρα της δεξιάς, ένιωθες την οργή να σιγοβράζει.
Ένιωθες την ανάγκη μιας γενιάς να ζήσει τα δικά της Πολυτεχνεία, να κάνει το σύνθημα πράξη, να σταματήσει να ζει, επιτέλους, αυτό το παρατεταμένο τέλος της ιστορίας, να βγει από το νάιλον εμβατήριο της σιωπής που της επέβαλαν. Και ήρθε ο Δεκέμβρης του 2008, και για λίγο, κάποιοι από εμάς, άγγιξαν το όνειρο. Ξέρεις, δεν υπάρχει τίποτα πιο απελευθερωτικό από το να περπατάς σε μια πόλη και να τη νιώθεις, για πρώτη φορά, δικιά σου. Να βλέπεις τον κόσμο της στους δρόμους, σε λαϊκές συνελεύσεις σε κατειλημμένα δημόσια κτίρια, την τέχνη της εξέγερσης να αναδύεται από κάθε της σοκάκι, να θεριεύει στις κεντρικές πλατείες.
Η γενιά των γονιών μου, όμως, έφερε τη Μεταπολίτευση. Η δική μου γενιά βίωσε τον επιθανάτιο ρόγχο της με την οικονομική κρίση, τα μνημόνια και την δολοφονική άνοδο του νεοναζισμού. Ο Δεκέμβρης του 2008 δεν υπήρξε ποτέ λυτρωτικός για τη γενιά μου, αντίθετα ήταν οι τελευταίες στιγμές πραγματικής δημοκρατίας που έμελλε να ζήσει. Από τότε έχουμε την κάκιστη τύχη να βιώνουμε μονάχα ματαιώσεις και ήττες.
Βέβαια, τα ίχνη του χρόνου έχουν αρχίσει και γίνονται αρκετά. Γεννήθηκα το 1990, όταν είχαν περάσει δεκαεπτά Νοέμβρηδες από εκείνον του 1973. Τα χρόνια που το ανατολικό μπλοκ ανατρεπόταν σύσσωμο, τα σύνορα του πλανήτη επαναχαράσσονταν στους παγκόσμιους χάρτες και το όραμα του αντίπαλου δέους κατέρρεε με τραυματικό κρότο. Τότε που, παραφράζοντας τον σπουδαίο Τζόρτζιο Γκαμπέρ, οι γλάροι έμειναν να κοιτούν τον ουρανό με σπασμένα τα φτερά, χωρίς να μπορούν πια να πετάξουν.
Εκείνοι που ονειρεύτηκαν μια ελευθερία διαφορετική από εκείνη της Αμερικής, που πίστευαν ότι μπορούσαν να είναι ζωντανοί και ευτυχισμένοι μόνο εάν ήταν και οι άλλοι, βρίσκονταν τώρα βιδωμένοι στο έδαφος, με τη μοναδική αλλαγή που τους επέτρεπε ο καπιταλισμός να είναι εκείνη των καναλιών της τηλεόρασης. Οι ήττες και οι ματαιώσεις της γενιάς του Πολυτεχνείου, ήταν πολύ περισσότερες από εκείνες που μπορεί να φανταστεί η δική μου γενιά. Και εμείς αναγκαστήκαμε να μεγαλώσουμε μέσα στην αποφορά τους, στα βαλτόνερα ενός αδιάκοπου εξευτελισμού της δημοκρατίας, που εν τέλει, η αστική τάξη μετέτρεψε πάλι σε μίσος.
Πέρασε σχεδόν μισός αιώνας, και η ιστορία, που επαναλαμβάνεται μάλλον ως τραγωδία αυτή τη φορά, επαναφέρει όλη την παλιά και ξεχαρβαλωμένη ρητορική του μίσους για τη δημοκρατία. Η Μεταπολίτευση για τον δεξιό λόγο αποτελεί μια απέραντη κατάχρηση των δημοκρατικών ελευθεριών από τα λαϊκά και τα μεσαία στρώματα, ένα όργιο πελατειακών σχέσεων, συστηματικών εξαπατήσεων και γρήγορης συσσώρευσης οικονομικού και συμβολικού κεφαλαίου, τακτικές που οδήγησαν στην καταρράκωση της χώρας, στην οικονομική κρίση και στην εισαγωγή στο ΔΝΤ. Με απλά λόγια, η δημοκρατία μας πέφτει πολύ για πολίτευμα, καθώς δεν ξέρουμε πώς να τη διαχειριστούμε. Η αυταρχική ρητορία επιστρατεύει τον όρο του «λαϊκισμού» ώστε να καταγγείλει οποιαδήποτε δημοκρατική διαδικασία και, κατ’ επέκταση, και οποιονδήποτε δημοκρατικό πολιτικό ανταγωνισμό.
Η βία του μίσους αυτού φάνηκε κατά την περίοδο της πανδημίας, όταν για πρώτη φορά ιστορικά, απαγορεύτηκε από την κυβέρνηση κάθε εκδήλωση προς τιμήν των γεγονότων του Πολυτεχνείου. Και όχι μόνο αυτό, αλλά τα κέντρα των πόλεων βυθίστηκαν στην αστυνομοκρατία, οι συνθήκες αντιστράφηκαν δραματικά. Το Πολυτεχνείο φυλάσσονταν από διμοιρίες ΜΑΤ και αύρες, που λίγο αργότερα χτύπησαν απάνθρωπα τον λίγο κόσμο που συγκεντρώθηκε για να διεξάγει μια μικρή διαδήλωση. Οι εικόνες εκείνης της ημέρας, του Πολυτεχνείου του 2020, είναι μια ντροπή για τη σύγχρονη ιστορία. Μια αύρα παρήλαυνε στο κέντρο της Αθήνας, ως άλλο ερπυστριοφόρο έτοιμο να χτυπήσει τους αγωνιστές. Η ακροδεξιά έδειχνε, πάλι, τα δόντια της.
Ήθελα πολύ να περάσω ξανά πέρυσι τις πόρτες του Πολυτεχνείου, να ξανανιώσω όλες αυτές τις δυναμικές που σπάνε τον φόβο και τη μιζέρια της ζωής, ειδικά έπειτα από δύο χρόνια εγκλεισμού, αλλά η προχωρημένη εγκυμοσύνη μου δεν μου το επέτρεπε. Σκεφτόμουν, ίσως κάπως εγωιστικά, πως ήρθε η δική μου σειρά να μεταφέρω τη μνήμη στην επόμενη γενιά, όπως έκαναν οι δικοί μου γονείς, η γενιά που τόσο θαύμαζα για την βαθιά της μόρφωση, την παθιασμένη αγάπη για τον αγώνα, τη σφυρηλατημένη πολιτική της συνείδηση, έτσι όπως τη γνώρισα εγώ. Έτσι όπως γνώρισα εκείνη την «άλλη αριστερά», που ποτέ δεν διεκδίκησε θέσεις εξουσίας, ποτέ δεν μαντρώθηκε στον δικομματισμό, που παρέμεινε στα οδοφράγματα και τις επάλξεις.
Για αυτή την αριστερά θέλω να μιλήσω στον γιο μου, για αυτή την σπουδαία υπόθεση. Για τη δολοφονία του Κουμή και της Κανελλοπούλου το 1979, του Μιχάλη Καλτεζά το 1985, για τη βία και την καταστολή, τα βασανιστήρια, τα θανατονήσια και τα δικά μας ανοιχτά τραύματα. Όταν ήμουν μικρή έβλεπα τους φοιτητές κάθε 17 Νοέμβρη στον προαύλιο χώρο του Πολυτεχνείου να τραγουδάνε, να φωνάζουν συνθήματα, να μιλάνε έντονα, να πολιτικοποιούνται και σε κάποια στιγμή της ζωής μου έγινα και εγώ ένας από αυτούς.
Και ίσως, τώρα που έγινε η αρχή, να καταφέρουμε να αφήσουμε και άλλα, πολλά κόκκινα τριαντάφυλλα στο μνημείο του Πολυτεχνείου με τον γιο μου και τον παππού του, και η μνήμη να μετατραπεί ξανά σε αγωνιστική δύναμη. Ίσως έρθει μια νέα γενιά που δεν θα έχει ζήσει τις ακρότητες της ρηχής ευμάρειας όπως η δική μας, και τα συνθήματα λάβουν για αυτή άλλη γεύση στα στόματά τους, εκτός από το κάψιμο του δακρυγόνου. Αυτή είναι ορμητική δύναμη του Πολυτεχνείου, για αυτό και η αστική τάξη το χτυπάει ανελέητα.
Εμπρός για της γενιάς μας τα Πολυτεχνεία.
