Η Πολωνία ανακοίνωσε πριν λίγο καιρό μια νέα, σημαντική αύξηση των αμυντικών της δαπανών. Από την επόμενη χρονιά θα δαπανά θα δαπανά για την άμυνά της 3% του ΑΕΠ υπερδιπλασιάζοντας επίσης το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεών της. Η προφανής αιτία συνίσταται στην εξελισσόμενη παγκόσμια σύγκρουση του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία.
Η Πολωνία βρίσκεται στη δεύτερη γραμμή της αντιπαράθεσης, δεδομένου ότι στην πρώτη βρίσκονται οι Ουκρανοί ως de facto προτεκτοράτο των ΗΠΑ. Το ΝΑΤΟ χρειάζεται μια σειρά από ισχυρούς, μαζικούς στρατούς, πέρα από εκείνον των ΗΠΑ και δεν διαθέτει πολλούς τέτοιους. Ο τουρκικός είναι ένας, αλλά η Τουρκία έχει εν πολλοίς μια δική της ατζέντα και επιπλέον δεν αρκεί για τις νέες ανάγκες του ΝΑΤΟ. Η διαμόρφωση ενός ισχυρού πολωνικού στρατού ως του τρίτου μαζικού στρατού του ΝΑΤΟ και μάλιστα στα σύνορα της Ρωσίας θα αποτελέσει σημαντικό βήμα στο πλαίσιο της πίεσης ή και της ανοιχτής αντιπαράθεσης με τη Ρωσία. Οι υπόλοιποι νατοϊκοί στρατοί, συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού, θα λειτουργούν ως συμπληρωματικές δυνάμεις προς τις κύριες στρατιωτικές συγκροτήσεις, υπό τη διεύθυνση και στο πλαίσιο των σχεδιασμών της Ουάσιγκτον. Αντίστοιχος είναι ο σχεδιασμός και για τα «περιφερειακά ΝΑΤΟ» (αραβικό και ασιατικό), τα οποία αντιμετωπίζουν βεβαίως μια σειρά από ειδικές δυσκολίες, ιδίως σε ό,τι αφορά το πρώτο.
Δεν πρόκειται όμως μόνο περί αυτού. Στην πραγματικότητα, μέσα από τη νατοϊκή πολιτική και χάρη στον εξελισσόμενο πόλεμο, έχουμε μπει για τα καλά σε φάση «επιστράτευσης» κάθε λογής ακροδεξιών, φασιστικών ρευμάτων, αλλά και αναβίωσης εθνικισμών στην Ευρώπη, οι οποίοι μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και χάρη στα σταθερά σύνορα του Ψυχρού Πολέμου στην ήπειρό μας φαινόταν να έχουν σβήσει.
Ο πολωνικός εθνικισμός είναι ένας από αυτούς. Ήδη από τα προηγούμενα χρόνια εθνικιστικά κόμματα και ομάδες, ενίοτε δε και ακροδεξιά έκαναν συχνά-πυκνά την εμφάνισή τους. Τότε τα δυτικά μέσα ενημέρωσης ανησυχούσαν, σήμερα επιχαίρουν ή κοιτούν από την άλλη.
Δεν πρόκειται για μια μοναδική στην ιστορία κατάσταση. Η ιστορία του πολωνικού εθνικισμού και της άρχουσας τάξης της πολύ απέχει από τη συστηματική θυματοποίηση στην οποία αυτή αρέσκεται, παρότι είναι αλήθεια ότι ο πολωνικός λαός υπέφερε σκληρά στα χέρια του ναζισμού και αγωνίστηκε εναντίον του. Ο πολωνικός εθνικισμός ο οποίος ήταν κυρίαρχος πριν το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εμφορούνταν από φανατικό αντιρωσισμό και αντισοβιετισμό, όπως περίπου συμβαίνει και σήμερα. Με τον βασικό στόχο του προς Ανατολάς, δηλαδή προς την ΕΣΣΔ και με εγγυήσεις από τη «Δύση» της εποχής, οι οποίες παραπάνω από μία φορά αποδείχτηκε ότι δεν άξιζαν ούτε το χαρτί πάνω στο οποίο δίνονταν, η Πολωνία των παραμονών τη ναζιστικής επίθεσης είχε επιλέξει να απορρίψει τις σοβιετικές προτάσεις συνεργασίας. Ενδιαμέσως η τότε αποκαλούμενη “ύαινα της Ευρώπης” συμμετείχε στον διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας με τη Συμφωνία του Μονάχου, αποσπώντας ένα τμήμα της επικράτειας των γειτόνων της, έναν χρόνο πριν η ίδια βρεθεί στη δίνη του πολέμου.
Τελικά, η Πολωνία «μαχαιρώθηκε στην πλάτη» από τους Ναζί και εγκαταλείφθηκε από τους συμμάχους της. Βολεύει περισσότερο να στοχοποιεί την ΕΣΣΔ για τη συμφωνία Ρίμπεντροπ-Μολότοφ, όμως η ιστορική πραγματικότητα είναι ότι τόσο οι σύμμαχοί της όσο και η ίδια η Πολωνία είχαν πολλές φορές απορρίψει τις σοβιετικές προτάσεις για ένα περιφερειακό σύστημα ασφαλείας.
Σήμερα δεν υπάρχει (τουλάχιστον όχι ακόμα) μια στρατιωτικώς ισχυρή και μιλιταριστική Γερμανία. Η Πολωνία αντιθέτως, ως η εκλεκτή των ΗΠΑ νιώθει επαρκώς σημαντική, ώστε να επιβάλλει πολιτικές στο Βερολίνο, αλλά και να πρωταγωνιστεί στην επιθετικότητα εναντίον της Ρωσίας. Αυτός άλλωστε ήταν ο ρόλος των κρατών της πρώην «Ανατολικής Ευρώπης» από τότε που εισήλθαν στην Ε.Ε. Από τον πόλεμο στο Ιράκ του 2003, οι ΗΠΑ μιλούσαν για την πρόθυμη, «νέα Ευρώπη» σε αντίθεση με την «παλαιά Ευρώπη» των Γαλλογερμανών. Ακόμα και στο σημερινό πόλεμο, οι Ανατολικοευρωπαίοι εμφορούνται, τουλάχιστον μέχρι να σφίξουν τα κρύα, από πολύ μεγαλύτερο ενθουσιασμό σε σχέση με εκείνο των άλλων μελών της Ε.Ε.
Οι ΗΠΑ προφανώς θεωρούν ότι μπορούν να ελέγξουν τους αναγεννώμενους εθνικισμούς στην Ευρώπη. Αυτό είναι αλήθεια όσο οι ΗΠΑ παραμένουν κυρίαρχες στο εν λόγω τμήμα της ηπείρου μας. Η φθίνουσα ισχύς τους θα αλλάξει προοπτικώς τα πράγματα. Στη φάση της τελεσίδικης υποχώρησης ή και αποχώρησης των ΗΠΑ δε θα υπάρξει ένας επόμενος αδιαμφισβήτητος ηγεμόνας. Αυτή η τόσο αναγκαία συνθήκη ελευθερίας των λαών μπορεί εύκολα να λάβει πολύ πιο σκοτεινές όψεις σε συνθήκες χαοτικής κατεδάφισης της δυτικής ευημερίας και με τους εθνικισμούς κυρίαρχους.
Σε κάθε περίπτωση, οι Πολωνοί ίσως θα έπρεπε να θυμούνται καλύτερα, ότι οι χρήσιμοι ηλίθιοι ισχυροτέρων δυνάμεων αντιμετωπίζονται από αντιπάλους και συμμάχους ως αναλώσιμοι, όταν τα πράγματα στραβώνουν. Ο έξαλλος αντιρωσισμός των Πολωνών και οι αμερικανικές ενθαρρύνσεις δεν εγγυώνται καμιά καλή τύχη σε ένα περιβάλλον δομικών μετασχηματισμών που βρίσκονται μπροστά μας. Η αναβίωση των εθνικισμών στην ευρωπαϊκή ήπειρο δε θα φέρει τίποτα καλύτερο ή διαφορετικό από όσα είδαμε στο παρελθόν.
