Του Κώστα Ράπτη, αναδημοσίευση από το Capital.gr
To 2018 ο Νικόλ Πασινιάν επιβλήθηκε στην πρωθυπουργία της Αρμενίας εν μέσω ενός κύματος διαδηλώσεων, το οποίο ο ίδιος ονόμασε «Βελούδινη Επανάσταση», έχοντας τη φήμη φιλοδυτικού πολιτικού και υποσχόμενος ρήξη με το μετασοβιετικό παρελθόν της εμπεδωμένης διαπλοκής.
Το κλείσιμο του 2022 τον βρήκε να ικετεύει τη ρωσική παρέμβαση για τη σωτηρία των κατοίκων του Ναγκόρνο Καραμπάχ, με τους συνομιλητές του να προσπαθούν να αποφύγουν τον νέο αυτό πονοκέφαλο, ενόσω είναι απορροφημένοι από την ουκρανική τους περιπέτεια.
Ο Πασινιάν συναντήθηκε ιδιαιτέρως με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αγία Πετρούπολη την Τρίτη, μία ημέρα μετά την κοινή συνεδρίαση των εννέα ηγετών των πρώην σοβιετικών χωρών της (εναπομείνασας) Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών. Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας περιέγραψε μια εικόνα κρίσης, καθώς επί 20 ημέρες, όπως είπε, έχει αποκλεισθεί ο διάδρομος του Λατσίν, ο οποίος βάσει της Τριμερούς Δήλωσης του Ιανουαρίου 2021, θα όφειλε να βρίσκεται υπό τον έλεγχο ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων.
Ο διάδρομος του Λατσίν συνδέει την καθαυτό Αρμενία με το τμήμα του Ναγκόρνο Καραμπάχ το οποίο παραμένει υπό τον έλεγχο των Αρμενίων αυτονομιστών της αυτοανακηρυχθείσας «Δημοκρατίας του Αρτσάχ», παρά την ήττα τους στον «Πόλεμο των 44 ημερών» του 2020.
Στον πόλεμο αυτόν, το Αζερμπαϊτζάν πέτυχε, με τη βοήθεια και της Τουρκίας, την ανάκτηση των εδαφών (διεθνώς αναγνωρισμένων ως μέρους της επικράτειάς του), τα οποία ελέγχονταν από τους Αρμενίους αυτονομιστές επί σχεδόν τρεις δεκαετίες, ήτοι από τον πρώτο πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ της εποχής της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης. Η κατάπαυση του πυρός που προέκυψε το 2020, κατόπιν μεσολάβησης της Μόσχας, προέβλεπε την ανάπτυξη ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων και παρέπεμπε στο μέλλον τη διευθέτηση του οριστικού καθεστώτος του πυρήνα του Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Ωστόσο, ο ισχυρός άνδρας του Μπακού, Ιλχάμ Αλίγιεφ, επιχειρεί έκτοτε να δημιουργήσει τετελεσμένα επί του πεδίου, με τελικό στόχο την πλήρη επαναφορά της αζερικής κυριαρχίας στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, χωρίς ειδικό καθεστώς ή άλλου τύπου εγγυήσεις για τον αρμενικό πληθυσμό του. Για τους 120.000 κατοίκους της «Δημοκρατίας του Αρτσάχ» πρόκειται για προαναγγελία εθνοκάθαρσης.
Αυτός ο πληθυσμός βρίσκεται πλέον υπό αποκλεισμό, καθώς από τις 12 Δεκεμβρίου ανέλαβαν δουλειά οι… οικολόγοι. Με πρόσχημα το ενδιαφέρον για την προστασία του περιβάλλοντος, πλήθη Αζέρων διαδηλωτών που μεταφέρθηκαν στην περιοχή με πούλμαν απέκλεισαν τον διάδρομο του Λατσίν, παρεμποδίζοντας την τροφοδοσία των 120.000 κατοίκων του Ναγκόρνο Καραμπάχ, στους οποίους διεκόπη μες στο καταχείμωνο επί τρεις ημέρες και η παροχή φυσικού αερίου. Κατά τα λοιπά, το Μπακού ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει κρατική ανάμιξη στις «διαμαρτυρίες των πολιτών» και ακόμη ότι ο διάδρομος του Λατσίν δεν έχει καν αποκλεισθεί.
Στην Δημοκρατία της Αρμενίας οι εξελίξεις προκαλούν μεγάλη αναστάτωση. Ήδη διοργανώθηκε διαδήλωση στην πόλη του Στεπάνακερτ με αίτημα την επαναφορά των ρωσικών δυνάμεων, ενώ μετά από αυτό παρατηρήθηκε αύξηση του αριθμού των Αζέρων «διαδηλωτών» στον διάδρομο του Λατσίν.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ζήτησε το άνοιγμα του διαδρόμου. Όμως, ο Αλίγιεφ επενδύει στο γεγονός ότι το αυταρχικό καθεστώς του αποτελεί πολύτιμο “χαρτί” για τη Δύση και το Ισραήλ, διότι έχει αναβαθμίσει λόγω ενεργειακής κρίσης τον ρόλο του ως τροφοδότη της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, αλλά και διότι μπορεί να λειτουργεί ως μοχλός πίεσης προς το γειτονικό Ιράν με την ογκώδη αζερική μειονότητα.
Παράλληλα, ο ηγέτης του Αζερμπαϊτζάν διατηρεί σχέση εργασίας με τον Πούτιν, με τον οποίο συνυπέγραψε συμφωνία στρατηγικού περιεχομένου την παραμονή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Ο ένοικος του Κρεμλίνου έκανε γνωστό ότι στο περιθώριο της συνόδου της Δευτέρας είχε τριμερή συνάντηση με τον Αλίγιεφ και τον Πασινιάν, εξαίροντας ταυτόχρονα την αύξηση του όγκου του ρωσο-αρμενικού εμπορίου εντός του 2022.
Προφανώς η Μόσχα έχει κάθε ενδιαφέρον να διατηρεί λόγο (και στρατιωτική παρουσία) στην πρώην σοβιετική «γειτονιά» της, αλλά και να αξιοποιεί την αντικειμενική πίεση των πραγμάτων για να εξασφαλίσει την ευθυγράμμιση του «αμφίβολων φρονημάτων» Πασινιάν. Όμως δεν είναι σε θέση, ιδίως εν μέσω πολέμου στην Ουκρανία, να διαχειρισθεί τυχόν ανεξέλεγκτες καταστάσεις στον Καύκασο, ενώ μία ολοσχερής ήττα των Αρμενίων θα βιωθεί στο εσωτερικό της Ρωσίας (και όχι μόνο από την ισχυρή αρμενική κοινότητά της) ως μεγάλη πολιτική ήττα. Ούτε, πάλι, μπορεί εύκολα να επαναφέρει τις δυνάμεις της στον διάδρομο του Λατσίν, συγκρουόμενη με αμάχους, όπερ αποτελεί συνταγή διεθνούς κατακραυγής.
Άλλωστε το παιχνίδι δεν περιορίζεται στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Απώτερο στόχο του Αλίγιεφ αποτελεί η εξασφάλιση ενός διαδρόμου που θα επιτρέπει την σύνδεση του καθαυτό Αζερμπαϊτζάν με τον απομονωμένο αζερικό θύλακα του Ναχιτσεβάν και εντέλει την Τουρκία, διαπερνώντας το έδαφος της Δημοκρατίας της Αρμενίας και δυνάμει απειλώντας την επικοινωνία του Ερεβάν με τις νότιες επαρχίες του και τους Ιρανούς γείτονες.
Όλα αυτά εκτυλίσσονται, ενώ Ρωσία και Ε.Ε. διαγκωνίζονται για την κατοχύρωση του ρόλου του μεσολαβητή, διοργανώνοντας εναλλάξ επαφές με τους εμπλεκομένους, αν και ο Αλίγιεφ μποϊκοτάρισε την προγραμματισμένη για την 1η Δεκεμβρίου συνάντηση των Βρυξελλών, αρνούμενος τη συμμετοχή του «φιλο-Αρμένιου» Γάλλου προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν.
Ενδιαμέσως πραγματοποιεί στρατιωτικές επιδείξεις δύναμης, όπως το θερμό επεισόδιο του Σεπτεμβρίου με την Δημοκρατία της Αρμενίας, κατά το οποίο αποκαλύφθηκε στη συνέχεια ότι η αζερική πλευρά προχώρησε στην εν ψυχρώ εκτέλεση αιχμαλώτων και λοιπές ωμότητες.
