Δυστυχώς, τα νέα που έρχονται από τη περιοχή της Μιτρόβιτσας στο Βόρειο Κόσοβο κάθε άλλο παρά ευχάριστα είναι. Την ώρα που ξεκίνησαν να γράφονται αυτές οι γραμμές, Σερβία και Κόσοβο βρίσκονταν ένα βήμα πριν από την ένοπλη σύγκρουση.
Τι κι αν λίγες εβδομάδες πριν επήλθε συμφωνία για το ζήτημα των πινακίδων κυκλοφορίας το οποίο είχε προκαλέσει μια μεγάλη κρίση ανάμεσα στις δύο πλευρές και η κατάσταση όδευε προς εξομάλυνση. Όπως είχαμε αναφέρει και τότε άλλωστε παρέμεναν αρκετά «αγκάθια» τα οποία μπορούσαν να ξεπεραστούν, εάν υπήρχε καλή βούληση. Προς το παρόν η καλή αυτή βούληση φαίνεται να έχει στερέψει και η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων μυρίζει ξανά μπαρούτι.
Τι συνέβη και βρεθήκαμε από τους πανηγυρισμούς του επιτρόπου Εξωτερικών της Ε.Ε. Ζοζέπ Μπορέλ ένα βήμα πριν τον πόλεμο; Πρακτικά οι σπόροι για αυτή τη νέα όξυνση υπήρχαν από τη στιγμή που επετεύχθη η προηγούμενη συμφωνία. Τότε ως μορφή διαμαρτυρίας βουλευτές, δήμαρχοι, αστυνομικοί και δικαστές της σερβικής μειονότητας είχαν παραιτηθεί από τα πόστα τους. Αυτές οι παραιτήσεις είχαν δημιουργήσει κενά σε καίριες θέσεις και η διαδικασία επαναφοράς δεν έγινε αυτόματα με κάποιο προεδρικό διάταγμα, παρά ξεκίνησε μια διαδικασία προκήρυξης εκλογών που θα είναι χρονοβόρα. Το κρίσιμο σημείο καμπής, ωστόσο, ήταν η σύλληψη ενός Σέρβου πρώην αστυνομικού του βορείου Κοσόβου ως μετέχοντος στα οδοφράγματα. Κατά τη κυβέρνηση του Κοσόβου τα άτομα αυτά τρομοκρατούσαν άλλους Σέρβους που δεν είχαν ταχθεί με το μέρος τους και επιθυμούν την ειρηνική συμβίωση και συνεργασία. Κατά τη σέρβικη πλευρά οι συλλήψεις αποσκοπούν στην τρομοκράτηση του σερβικού στοιχείου. Αυτή τη στιγμή υπάρχει χαραμάδα ελπίδας, καθώς η προφυλάκιση του συλληφθέντα Ντέγιαν Πάντιτς μετατράπηκε στις 28 Δεκεμβρίου σε κατ’ οίκον περιορισμό.
Μετά τη σύλληψή του και οι δύο πλευρές κλιμάκωναν συνεχώς. Στη περιοχή της Μιτρόβιτσας έχουν στηθεί 15 οδοφράγματα από βαρέα οχήματα, που πρακτικά έχουν αποκόψει την περιοχή από το υπόλοιπο Κόσοβο. Σύμφωνα με ειδησεογραφικά πρακτορεία υπήρξαν και ανταλλαγές πυροβολισμών μεταξύ αυτών που βρίσκονται στα οδοφράγματα και μελών της ευρωπαϊκής δύναμης EULEX (σύμφωνα με πληροφορίες επρόκειτο για μια λετονική μονάδα). Ο πρωθυπουργός του Κοσόβου, Άρμπεν Κούρτι ισχυρίζεται πως τα οδοφράγματα είναι στημένα από παραστρατιωτικές-μισθοφορικές οργανώσεις τύπου Wagner που δρουν υπό τις οδηγίες του Βελιγραδίου. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάντερ Βούτσιτς διαμηνύει πως θα υπερασπιστεί την ασφάλεια των Σέρβο-Κοσοβάρων και κατέθεσε επίσημα αίτημα στο ΝΑΤΟ για είσοδο Σέρβων στρατιωτικών στις περιοχές του Κοσόβου, σύμφωνα με δυνατότητα που του δίνει προηγούμενη συμφωνία. Το αίτημα μέχρι στιγμής παραμένει αναπάντητο, αν και ο ίδιος ο Βούτσιτς δήλωσε πως δεν αναμένει θετική απάντηση.
Σύμφωνα με ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία υπήρξε επικοινωνία της KFOR με τη σερβική πλευρά, με στόχο να απομακρυνθούν τα οδοφράγματα. Κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν έγινε, αλλά η Σερβία φαίνεται να σηκώνει το γάντι, καθώς τα οδοφράγματα αυξήθηκαν, ο Βούτσιτς έθεσε το στράτευμα σε ύψιστη ετοιμότητα, ενώ υπάρχουν πληροφορίες για ανάπτυξη σερβικών δυνάμεων, μεταξύ των οποίων τεθωρακισμένα και πυροβολικό σε απόσταση μόλις δύο χιλιομέτρων από τη διοικητική διαχωριστική γραμμή, αψηφώντας σχετική συμφωνία που έθετε το όριο στα πέντε χιλιόμετρα. Η Πρίστινα έχει και αυτή μεταφέρει ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας (απαγορεύεται να έχει ένοπλες δυνάμεις) προς το βόρειο Κόσοβο. Επίσης απαγορεύτηκε στον Πατριάρχη Σερβίας Πορφύριο να εισέλθει στο Κόσοβο, που είναι και γενέτειρά του, γεγονός που προκάλεσε οργισμένη αντίδραση από τον Βούτσιτς.
Μια παρτίδα για γερά νεύρα που δεν μπορεί να έχει νικητή
Εδώ και ένα χρόνο βλέπουμε να συντηρούνται εντάσεις στο Κόσοβο. Από τη μία η Πρίστινα, με πιθανότατη παρότρυνση της Δύσης, θεωρεί πως χρονικά είναι η στιγμή να πιέσει τη Σερβία, ως μόνο σύμμαχο της Ρωσίας στην Ευρώπη, και να λάβει θέσεις που θα τη φέρουν πιο κοντά σε ένα στάτους πλήρους αναγνώρισης. Από την άλλη, το Βελιγράδι είτε θεωρεί πως η άλλη πλευρά μπλοφάρει είτε δεν έχει περιθώρια για ελιγμούς, καθώς πιέζεται από τους δικούς του υπερεθνικιστές και σηκώνει το γάντι. Πάντως οι διπλωματικές διεργασίες είναι πυρετώδης με επαφές σε υψηλά επίπεδα, μεταξύ των οποίων και του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια.
Μέχρι τώρα φαίνεται πως καμία πλευρά δεν επιδιώκει ανοιχτά μια ένοπλη σύγκρουση, αλλά το περιθώριο του σφάλματος όλο και μικραίνει. Από εδώ και στο εξής οποιαδήποτε μικροδιένεξη μπορεί να οδηγήσει σε ολοκληρωτικό πόλεμο. Οι λόγοι που καμία πλευρά δεν θέλει την ένοπλη σύγκρουση είναι προφανείς. Ναι μεν η Δύση θα ήθελε να εξασφαλίσει έστω ένα καθεστώς ουδετερότητας για τη Σερβία με σκοπό να απομονώσει εντελώς τη Ρωσία στην Ευρώπη, αλλά το να ξεκινήσει εκ νέου πόλεμο έχοντας στείλει τεράστια ποσότητα από τα πολεμικά της αποθέματα στην Ουκρανία και με την ευρωπαϊκή οικονομία στα τωρινά χάλια μάλλον δεν είναι τόσο δημοφιλές στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. (Να θυμίσουμε πως η Σερβία είναι και παραγωγός σιτηρών).
Σε ό,τι πάλι αφορά το Κόσοβο και τη Σερβία, οι κάτοικοί τους έχουν ζήσει στο πετσί τους τη φρίκη του πολέμου και όσο και αν υπάρχει έχθρα και μίσος, που εκμεταλλεύονται οι πολεμοκάπηλοι ένθεν κι ένθεν, γνωρίζουν καλά πως τα νέα δεινά θα τα ζήσουν οι ίδιοι. Αυτά βέβαια δεν σημαίνει πως ο κίνδυνος δεν παραμένει. Από τη μία υπάρχουν φωνές στη Σερβία που ζητάνε λύση του θέματος “εδώ και τώρα” με επαναφορά της Μιτρόβιτσα υπό σερβικό έλεγχο, διότι ακριβώς οι δυτικές δυνάμεις στην ουσία δεν επιθυμούν δεύτερο μέτωπο στα Βαλκάνια. Από την άλλη, φωνές στη Δύση θα ήθελαν να δουν μια ταπείνωση της Σερβίας για να στείλουν μήνυμα στους φίλους της Μόσχας.
Η κατάσταση στο Κόσοβο τον τελευταίο χρόνο έχει μετατραπεί σε μια παρτίδα που θα έχει διάρκεια και ενώ βρισκόμαστε κάθε φορά ένα βήμα πριν τη σύγκρουση, μέχρι τώρα αυτή έχει αποφευχθεί. Δυστυχώς, όσο κι αν η λογική μας λέει πως η αποφυγή της θα είναι η μόνη πραγματική λύση και πως το ξέσπασμα νέου πολέμου μόνο δεινά θα φέρει σε δύο ταλαιπωρημένους λαούς δεν έχουμε καμιά βεβαιότητα για το τι επιφυλάσσει το μέλλον για αυτή την τόσο κοντινή σε μας περιοχή του πλανήτη.
