Μία από τις χώρες-σκάνδαλο για τη Δύση τον τελευταίο χρόνο, είναι η αναμφίβολα η Λευκορωσία του Αλεξάντρ Λουκασένκο. Η στενή σύμμαχος της Μόσχας, βρέθηκε εκ νέου στο προσκήνιο μετά την εισβολή στην Ουκρανία, αν και αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η Λευκορωσία απασχόλησε τον δυτικό κόσμο. Το αυταρχικό καθεστώς Λουκασένκο, οι εκλογές του 2020, οι οποίες κατά τα φαινόμενα δεν ήταν ακριβώς αδιάβλητες, καθώς και οι διαμαρτυρίες οι οποίες συνόδευσαν το αποτέλεσμά τους, έχουν ενεργοποιήσει καιρό τώρα τον ελεύθερο κόσμο, ο οποίος καθόλου δεν ανέχεται καθάρματα, όπως γλαφυρά μαρτυρά η απομόνωση από τη Δύση χωρών σαν τη Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ κλπ.
Ο λόγος όμως που εμείς στρέφουμε σήμερα την προσοχή μας στην Λευκορωσία είναι η δίκη του Αλές Μπιαλιάτσκι, Νομπελίστα Ειρήνης για το 2022. Ο πολυβραβευμένος ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βρίσκεται στη φυλακή με την κατηγορία της φοροδιαφυγής από τον Οκτώβριο του 2021, ενώ οι αρχές πιθανότατα θα προσθέσουν και την κατηγορία του «ξένου πράκτορα» στη δίκη που ξεκίνησε στις 5 Ιανουαρίου.
Οι χώρες του δυτικού μπλοκ έχουν ζητήσει εδώ και καιρό την απελευθέρωσή του και έχουν υπογραμμίσει τις, πράγματι υπαρκτές, παρατυπίες στη διαδικασία φυλάκισης του Μπιαλιάτσκι. Αλλά, όπως συμβαίνει συχνά, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και δεν υπάγονται σε ένα φανταστικό δίπολο ελευθερίας-αυταρχικότητας. Και όπως πάντα, είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε το φανταστικό του διπόλου αυτού, καθώς αυτή είναι η κυρίαρχη αφήγηση των κυβερνήσεων μας, για να δικαιολογήσουν τη βίαιη πτώση του βιοτικού μας επιπέδου στην καλύτερη περίπτωση και την έναρξη ενός παγκοσμίου πολέμου στη χειρότερη.
Αλλά πρώτα είναι σημαντικό να καταλάβουμε το πλαίσιο στο οποίο διεξάγεται αυτή η δίκη και να μιλήσουμε για τη χώρα η οποία συχνά αποκαλείται «η τελευταία δικτατορία της Ευρώπης».
Η χώρα του Λουκασένκο
Η Λευκορωσία αποτελεί, είναι η αλήθεια, μια παραφωνία στην εξέλιξη των χωρών του ανατολικού μπλοκ και ο λόγος μπορεί να συμπυκνωθεί σε ένα όνομα: Αλεξάντρ Λουκασένκο. Ο πρώην συνοριοφύλακας, εξελέγη πρόεδρος της χώρας το 1994 και δεν εγκατέλειψε έκτοτε τη θέση.
Υπό την ηγεσία του, η Λευκορωσία δεν βρέθηκε ποτέ αντιμέτωπη με την οικονομική κατάρρευση που έφερε η νεοφιλελεύθερη πολιτική του σοκ στο υπόλοιπο ανατολικό μπλοκ. Δεν υπήρξαν οι μαζικές ιδιωτικοποιήσεις πλουτοπαραγωγικών πηγών, ο λαός δεν βρέθηκε αντιμέτωπος με το φάσμα της ακραίας φτώχειας που έφερε η μετάβαση στον καπιταλισμό, ούτε με το αντίστοιχο πολιτικό χάος. Αντιθέτως, οι Λευκορώσοι συνέχιζαν να απολαμβάνουν τη θετική κληρονομιά του σοσιαλισμού, όπως ισχυρό κοινωνικό κράτος, δημόσια και δωρεάν υγεία, δικαίωμα στην εργασία, σταθερότητα κλπ. Ο Λουκασένκο εμφανίστηκε ως εγγυητής αυτής της κληρονομιάς και σε αυτή τη βάση κατόρθωσε να επεκτείνει τις προεδρικές εξουσίες το 1995, νομιμοποίησε τη θέση του μέσω δημοψηφίσματος και μετέτρεψε, σύμφωνα με τους επικριτές του (και μάλλον την πραγματικότητα), τη χώρα σε νόμιμη δικτατορία.
Η αλήθεια είναι πως ο Λευκορώσος πρόεδρος τήρησε τις υποσχέσεις του και είναι σταθερά δημοφιλής τα σχεδόν τριάντα χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία. Την ώρα που ο δυτικοκινούμενος Γιέλτσιν μπεκρόπινε μες στο Κρεμλίνο και ο άλλοτε περήφανος ρωσικός λαός βυθιζόταν στην ανέχεια, η Λευκορωσία πέρασε την ταραγμένη δεκαετία χωρίς υψηλές απώλειες, σε σημείο να ξεπερνά τη «μαμά» Ρωσία σε όλους σχεδόν τους οικονομικούς δείκτες. Ένα σχέδιο μάλιστα ένωσης των δύο χωρών, έδωσε στο Μινσκ μια προνομιακή εμπορική σχέση με τη Μόσχα. Με την ανάληψη της εξουσίας από τον Πούτιν, η Ρωσία μπήκε σε τροχιά ανάπτυξης και επιστροφής στο τραπέζι ως μεγάλη δύναμη και ο Λουκασένκο βρήκε έναν ισχυρό σύμμαχο για να σταθεροποιήσει τη δική του εξουσία. Η σχέση των δύο ανδρών δεν ήταν πάντα τόσο αρμονική όσο προβάλλεται σήμερα και η παρουσίαση του Λευκορώσου προέδρου ως το παραπαίδι του Πούτιν είναι μάλλον απλοϊκή. Ανταγωνισμοί και προστριβές στον τομέα της ενέργειας, απότοκο του σχεδίου ένωσης, αποξένωναν κατά καιρούς τις δύο χώρες, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει σοβαρή σύγκλιση μεταξύ τους. Σημαντικό ρόλο σε αυτό, έπαιξε η ολοένα και μεγαλύτερης έντασης εμπλοκή της Δύσης και του ΝΑΤΟ στην περιοχή.
Η σταθερότητα της εξουσίας του Λουκασένκο δεν οφείλεται προφανώς μόνο στη σχετική επιτυχία διατήρησης της οικονομικής ζωής της χώρας σε συγκεκριμένα επίπεδα. Η συγκέντρωση εξουσιών στα χέρια του, ο έλεγχος των μέσων μαζικής ενημέρωσης και ο περιορισμός αντιπολιτευτικών φωνών σίγουρα έπαιξαν τον ρόλο τους. Αλλά όσο αφελές θα ήταν να πιστεύουμε πως ο Λουκασένκο είναι ο λαοφιλής ηγέτης που κερδίζει σαρωτικά κάθε εκλογική αναμέτρηση, άλλο τόσο θα ήταν πως δεν διαθέτει καμία νομιμοποίηση στο εσωτερικό της χώρας του και δεν είναι παρά στυγνός δικτάτορας, όπως παρουσιάζεται στα δυτικά μέσα ενημέρωσης.
Η μόνη πραγματικά σοβαρή απόπειρα αμφισβήτησης της αυταρχικής εξουσίας του ήρθε στις εκλογές του 2020. Τον Μάιο του 2020, ο δημοφιλής αντικαθεστωτικός blogger Τιχανόφσκι δήλωσε την πρόθεσή του να διεκδικήσει την προεδρία της χώρας. Σύντομα συνελήφθη με την κατηγορία πως καλούσε σε «βίαιη ανατροπή της κυβέρνησης». Στις εκλογές του Αυγούστου της ίδιας χρονιάς, ενάντια στον Λουκασένκο κατέβηκε υποψήφια η σύζυγος του φυλακισμένου μπλόγκερ, Σβιατλάνα Τιχανόφσκαγια (ή Τσιχανούσκαγια, στα λευκορωσικά).
Τα επίσημα αποτελέσματα έδειξαν συμμετοχή 84,28%, με τον Λουκασένκο να λαμβάνει το 81,04% των ψήφων και τη βασική αντίπαλό του το 10,23%. Οι διαδηλώσεις για τη σύλληψη του Τιχανόφσκι γιγαντώθηκαν μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, ταραχές ξέσπασαν κυρίως στο Μινσκ, προπύργιο της αντιπολίτευσης, ταραχές οι οποίες συνεχίστηκαν έως τον Μάιο του 2021 όπου και πραγματοποιήθηκε η δίκη του Τιχανόφσκι. Οι διαδηλώσεις, αν και είχαν ως πυρήνα ένα τμήμα της πιο ευκατάστατης, δυτικόφιλης και μορφωμένης νεολαίας, στην πραγματικότητα ήταν ένα συνονθύλευμα διαφορετικών ρευμάτων, απαρτιζόμενο από αναρχικές ομάδες, θιασώτες νεοφιλελεύθερων πολιτικών και επαγγελματικούς κλάδους με οικονομικής φύσεως αιτήματα.
Όταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα, η Τιχανόφσκαγια είχε ήδη καταφύγει στο εξωτερικό και από εκεί καλούσε σε επιβολή κυρώσεων στην πατρίδα της. Όλες οι δυτικές χώρες κατήγγειλαν το εκλογικό αποτέλεσμα ως νοθευμένο και δεν αναγνώρισαν ως νόμιμο πρόεδρο τον Λουκασένκο, η Λιθουανία αναγνώρισε ως νικήτρια την Τιχανόφσκαγια ενώ ο υπόλοιπος κόσμος δεν φάνηκε να ενδιαφέρεται για τα τεκταινόμενα στη Λευκορωσία, με μόνο τις χώρες της Λατινικής Αμερικής να δηλώνουν ανήσυχες για τις εξελίξεις.
Ενώ πράγματι, το ποσοστό επανεκλογής του Λουκασένκο είναι εξωπραγματικό και η εκλογική διαδικασία διαβλητή, έχει ενδιαφέρον πως η μόνη ανεξάρτητη δημοσκόπηση για λογαριασμό ενός γερμανικού κρατικού ιδρύματος, έδειξε αξιοθαύμαστη στήριξη στο πρόσωπο του προέδρου. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω Ίντερνετ, με το προφίλ των συμμετεχόντων να υποαντιπροσωπεύει την ύπαιθρο της χώρας, όπου ο Λουκασένκο αντλεί στήριξη. Με αναγωγή των αποτελεσμάτων της έρευνας, υπήρχε ένα 50% το οποίο έδωσε στήριξη στην κυβέρνηση, ποσοστό αποδοχής ζηλευτό στις περισσότερες δημοκρατίες. Οι διαδηλώσεις στο εσωτερικό της χώρας ατόνησαν μέσα στο 2021, ενώ η βίαιη καταστολή τους άφησε πίσω 4-11 νεκρούς. Η βίαιη καταστολή προβλήθηκε έντονα στα δυτικά μέσα ενημέρωσης, ώστε να υπογραμμιστεί το πραγματικό πρόσωπο της κυβέρνησης Λουκασένκο, καθώς πράγματι η βίαιη καταστολή διαδηλώσεων, πολλώ δε μάλλον όταν υπάρχουν νεκροί, αποτελεί στοιχείο ολοκληρωτικών καθεστώτων, συμπέρασμα με το οποίο θα συμφωνούσαν και τα «Κίτρινα Γιλέκα» της Γαλλίας.
Όπου ακούς Νόμπελ Ειρήνης, να φτύνεις τον κόρφο σου
Επιστροφή στην περίπτωση του Νομπελίστα Αλές Μπιαλιάτσκι και την τρέχουσα δίκη του. Ενεργός ακτιβιστής για τα «ανθρώπινα δικαιώματα» από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, υπήρξε γραμματέας του Λευκορωσικού Λαϊκού Μετώπου, ενός δεξιού, αντικομμουνιστικού κόμματος. Το 1996 ιδρύει το κέντρο Viasna για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και ενεργά αντιπαρατέθηκε στο καθεστώς Λουκασένκο. Το 2011 συνελήφθη με την κατηγορία της φοροδιαφυγής, καθώς βρέθηκαν μεγάλα χρηματικά ποσά σε προσωπικούς του τραπεζικούς λογαριασμούς στη Λευκορωσία και το εξωτερικό. Ο ίδιος αποδέχθηκε την ύπαρξη των ποσών, αλλά ισχυρίστηκε πως ήταν περιουσία του κέντρου το οποίο διευθύνει. Καταδικάστηκε σε 4,5 χρόνια φυλάκισης, αλλά εξέτισε τα τρία, καθώς αποφυλακίστηκε με αμνηστία. Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του αγωνίστηκε για τις συνθήκες φυλάκισης και συνέχισε τη δράση του ενάντια στο καθεστώς μετά την απελευθέρωσή του. Τον Ιούλιο του ‘21, κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης στα γραφεία της Viasna συλλαμβάνεται και βρίσκεται έκτοτε ξανά αντιμέτωπος με την κατηγορία της φοροδιαφυγής και πιθανόν πλέον του ξένου πράκτορα. Για τη δράση του έχει τιμηθεί με βραβεία από μια σειρά δυτικών δημοκρατιών, οι οποίες ζητάνε και την άμεση απελευθέρωσή του.
«Δείξε μου τους φίλους, να σου πω ποιός είσαι» λέει μια λαϊκή, πολύ σοφή, παροιμία. Ο Μπιαλιάτσκι έχει βραβευτεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Ευρωκοινοβούλιο, μια σειρά χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, το National Endowment for Democracy (NED) των ΗΠΑ και τέλος, το 2022 με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Για την επιλογή της Νορβηγικής Επιτροπής του Νόμπελ, δεν θα πούμε πολλά, καθώς οι ιστορίες των μέχρι τώρα βραβευμένων μιλάνε από μόνες τους. Θα αναφέρουμε απλώς τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα πολιτικής σκοπιμότητας, όπως η βράβευση του Χένρι Κίσινγκερ το 1973, η βράβευση του πολεμοχαρούς Ομπάμα, μάλλον γιατί είχε συμπαθητική φάτσα καθώς δεν είχε συμπληρώσει καν οκτώ μήνες θητείας όταν βραβεύτηκε, καθώς και τη βράβευση του κοινού μας σπιτιού, της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2012, την περίοδο δηλαδή την οποία καταδίκαζε την Ελλάδα σε απελπισία και ανέχεια.
Εδώ μας ενδιαφέρει πολύ η βράβευση από το NED, καθώς συνδέεται και με τις υποψίες λειτουργίας του Μπιαλιάτσκι ως ξένου πράκτορα, αλλά αποκαλύπτει και τον αποσταθεροποιητικό ρόλο του νατοϊκού μπλοκ στην περιοχή. Το NED, αμερικανικό διακομματικό ίδρυμα με κρατική χρηματοδότηση από το Κογκρέσο και στενές σχέσεις με τη CIA, όχι μόνο βράβευσε τον Μπιαλιάτσκι, αλλά προικοδότησε τις προσπάθειές του, όπως και άλλα ανάλογα εγχειρήματα, με ποσά άνω των δύο εκατομμυρίων δολαρίων. Σε αυτά τα ποσά θα πρέπει να προστεθούν χρηματοδοτήσεις απευθείας από το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, χρηματοδοτήσεις που ξεπερνούν τα οκτώ εκατομμύρια δολάρια για την πενταετία 2017-2021. Πρέπει να σημειωθεί πως αυτά τα ποσά αφορούν μόνο τις επίσημα ανακοινωμένες χρηματοδοτήσεις. Σε έκθεση του το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, περιγράφει τη στρατηγική του στην περιοχή της Λευκορωσίας και την προώθηση, μέσω της οικονομικής ενίσχυσης, των θετικών αμερικανικών αξιών, κουβέντα που σίγουρα κάνει κάθε Άραβα από την Τυνησία μέχρι το Ιράκ να ανατριχιάζει. Μιας και η κουβέντα πήγε στους Άραβες, αξίζει να υπενθυμίσουμε τον ρόλο του NED στον αραβικό κόσμο και τον πακτωλό χρημάτων που κατεύθυνε στις αραβικές χώρες λίγο πριν το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης. Πώς κατέληξε αυτό, θεωρούμε, δεν χρήζει υπενθύμισης.
Αν δεν ήταν τραγικές οι συνέπειες, θα ήταν αστείο πως, πίσω από τον μανδύα της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας, η Δύση προκειμένου να προωθήσει τα συμφέροντά της, προκαλεί τρομακτική αποσταθεροποίηση και πόνο σε λαούς. Σε αυτό εδώ το κείμενο, δεν θα στηρίξουμε τη σύλληψη κανενός ανθρώπου. Αλλά έχει σημασία να υπενθυμίζουμε πως τα γεγονότα δεν είναι πάντα καθαρά στον τρόπο που παρουσιάζονται και πως η απελευθέρωση των λαών από ηγέτες τύπου Λουκασένκο είναι υπόθεση των καταπιεσμένων και η αντικατάσταση των εγχώριων δυναστών από άλλους, δυτικοκινούμενους, δεν μπορεί να αποτελεί λύση, όπως έχει αποδείξει η ιστορία.
Τέλος, όπως ακριβώς συνέβη στην περίπτωση της Εύας Καϊλή, τα κράτη έχουν την τάση να προστατεύονται από ξένες επιρροές και παρεμβάσεις στο εσωτερικό τους. Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση καταδικάζει την αντιπρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου για χρηματισμό από το Κατάρ, γιατί να υπάρχει η απαίτηση να αποδέχεται η Λευκορωσία την αμερικανική χρηματοδότηση αντιπολιτευτικών φωνών στο εσωτερικό της; Άλλωστε, για να είμαστε και ειλικρινείς, η περίπτωση Καϊλή είναι πολύ λιγότερο επικίνδυνη και αιματηρή από τους συνήθεις κατόχους βραβείου Νόμπελ Ειρήνης.
