Στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αρέσει να βγάζουν στη φόρα τα σκάνδαλα των άλλων – φέρνουν και νούμερα. Αλλά δεν τους αρέσει καθόλου να βγάζουν τα δικά τους. Έτσι, σε αντίθεση με τον χώρο του αθλητισμού και του θεάτρου, όπου υπήρξαν πολλές καταγγελίες για κακοποιητικές συμπεριφορές, στο πλαίσιο και του #metoo, στα ΜΜΕ τα λίγα που ειπώθηκαν κρύφτηκαν στα γρήγορα κάτω από το χαλί. Κι όμως, η πρώτη και μοναδική έως τώρα έρευνα που έχει γίνει στην Ελλάδα για την παρενόχληση και την κακοποίηση στα ΜΜΕ, από το Balkan Insight και τη δημοσιογράφο Ελένη Σταματούκου, είναι αποκαλυπτική: το 43% των συμμετεχόντων έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, το 35% λεκτικής παρενόχλησης και το 5,4% και σεξουαλικής και λεκτικής. Η Ελένη Σταματούκου μιλάει στο Kosmodromio για τα αποτελέσματα της έρευνάς της, για την αίσθηση που της έμεινε, για το τι θα πρέπει να γίνει.
«Η έρευνά μας έρχεται ως απάντηση σε όσους άσκησαν βία και σκοπός της είναι να ανοίξει τη συζήτηση, να αρχίσουν να μιλάνε οι δημοσιογράφοι για την παρενόχληση και την κακοποίηση, που μπορεί να είναι σεξουαλική, σωματική, ψυχολογική, στο χώρο εργασίας τους», λέει η Ελένη. Όσον αφορά την αφορμή για να πραγματοποιηθεί, ήταν το γεγονός «ότι σχεδόν δεν υπάρχει γυναίκα στα ΜΜΕ που να μην έχει κακοποιηθεί ή παρενοχληθεί με κάποιο τρόπο ή που να μην έχει υπάρξει μάρτυρας τέτοιων περιστατικών. Είναι κάτι που συζητάμε μεταξύ μας αλλά όχι ανοιχτά, δημόσια». Το δείχνει και η έρευνα: Περίπου το 92% περιέγραψε τον εαυτό του ως θύμα και το 8% ως μάρτυρα σε περιστατικά που συνέβησαν μεταξύ 1993 και 2021, ενώ το νεότερο θύμα ήταν 17 ετών και το μεγαλύτερο 62.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με online ερωτηματολόγιο από τον Αύγουστο του 2022, δίνοντας τη δυνατότητα για ανώνυμες μαρτυρίες, υπήρχε, ωστόσο, και η δυνατότητα για διά ζώσης επαφή. Συμμετείχαν 40 δημοσιογράφοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό, εκ των οποίων το 94,5% ήταν γυναίκες. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν ταυτόχρονα τον Δεκέμβριο στο Balkan Insight και στην Εφημερίδα των Συντακτών.
Είδος παρενόχλησης
43,24% σεξουαλική βία
35,1% λεκτική βία
5,4% σεξουαλική και λεκτική βία
5,4% σωματική βία
0.5% ψυχολογική βία
5,4% άλλο
Γιατί δεν αναφέρατε το περιστατικό;
53,% φόβος ότι δεν θα λάβω καμία υποστήριξη
11,5% φόβος ότι θα χάσω τη δουλειά μου
3,8% έλλειψη νομικών διαδικασιών στο μέσο όπου εργαζόμουν/εργάζομαι
30,7% άλλο (συνδυασμός των παραπάνω, η κουλτούρα του γραφείου ενθάρρυνε μια τέτοια συμπεριφορά, ήμουν πολύ μικρή και δεν ήξερα τι να κάνω κ.λπ.)
Ποιος διέπραξε την κακοποίηση
51,35% ανώτερος
21,62% συνάδελφος
10,81% μέλος του ΔΣ
5,4% αρχισυντάκτης
10,8% άλλο
Τρεις μαρτυρίες
«Ο 55χρονος διευθυντής ειδήσεων μας στρίμωχνε στις γωνίες και μας άγγιζε, άλλοτε είχε εκρήξεις θυμού και μας απέλυε… Αργότερα, η αρχισυντάκτριά μου με αποκαλούσε ηλίθια. Μου το είχε πει τόσες φορές που στο τέλος το είχα πιστέψει» – Ζωή, 33 ετών.
«Κάθισα με μια παρέα ανθρώπων με θέση εξουσίας. Μέθυσα. Αυτός ο κύριος, άνω των 60, προσφέρθηκε να με συνοδεύσει στο δωμάτιό μου. Αρνήθηκα. Και εκεί αρχίζει το οδυνηρό μέρος να μη θυμάμαι πολλά, μόνο μια διαμάχη μεταξύ μας, να μου κρατάει τα χέρια και να προσπαθεί να με φιλήσει. Επέστρεψα στο δωμάτιό μου, όπου το μοιραζόμουν με γυναίκα συνάδελφο, η οποία δεν έκανε τίποτα για να με βοηθήσει. Μόνο ο ψυχολόγος μου ξέρει το περιστατικό» – Μαρίνα 33 ετών.
«Δεν έκανα καταγγελία επειδή ο χώρος είναι μικρός και φοβόμουν ότι θα στιγματιστώ και θα χάσω τη δουλειά μου» – Χαρά, 49 ετών.
Αφορμή για την έρευνα υπήρξε και το #metoo, οι καταγγελίες στον αθλητισμό και στο θέατρο, που ξεκίνησαν με την καταγγελία της Σοφίας Μπεκατώρου τον βιασμό της από μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας. Όπως λέει η Ελένη Σταματούκου, στον χώρο των ΜΜΕ δεν συνέβη κάτι αντίστοιχο. «Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γυναίκες δημοσιογράφοι μοιράστηκαν τις ιστορίες τους, κάποιες τόλμησαν να κατονομάσουν τους δράστες. Ωστόσο, κανείς δεν έχει κατηγορηθεί για οποιοδήποτε έγκλημα».
Ελάχιστα ΜΜΕ διαθέτουν διαδικασίες για να γίνουν καταγγελίες
Η Ελένη υπογραμμίζει ότι το πότε ένα θύμα θα είναι έτοιμο να μιλήσει εξαρτάται από το πότε θα νιώθει ασφάλεια και όχι φόβο. Λέει, ακόμη, ότι τα media είναι έτσι κι αλλιώς ιδιόμορφος χώρος. «Πολλές φορές είναι χώροι εξουσίας, όπου κάθε ένδειξη ευαισθησίας μεταφράζεται σε αδυναμία». Και όπως μάλλον θα συμπεράνατε, ελάχιστα ΜΜΕ διαθέτουν κάποιον μηχανισμό όπου ένα θύμα θα μπορούσε να απευθυνθεί – γιατί όπως επισημαίνει η κ. Σταματούκου «αυτή δεν μπορεί να είναι η δουλειά κάποιου προϊσταμένου». Τα δύο τρίτα των εργαζομένων δήλωσαν ότι οι εργοδότες τους δεν διαθέτουν διαδικασίες για την υποβολή καταγγελιών, το 86% είπε ότι δεν τους παρέχεται εκπαίδευση και μόλις το 19% έχει παρακολουθήσει σεμινάρια με δική του πρωτοβουλία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πλαίσιο της έρευνας υποβλήθηκαν ερωτήσεις σε περίπου 60 επιχειρήσεις ενημέρωσης και μόλις 13 από αυτές απάντησαν – «είναι κι αυτό ένα μέτρο του τι συμβαίνει, δείχνει την αδυναμία και των ίδιων των Μέσων να μιλήσουν», λέει η Ελένη. Από αυτές τις επιχειρήσεις, μόνο η ΕΡΤ διαθέτει ειδικό τμήμα που χειρίζεται τέτοιες υποθέσεις, καθώς και ο ραδιοφωνικός σταθμός 9,84. Στην ΕΡΤ υπάρχουν δύο καταγγελίες για κακοποίηση, το 2017 και το 2021, με το Πειθαρχικό Συμβούλιο να εκδίδει αθωωτική απόφαση για την πρώτη, ενώ η υπόθεση της δεύτερης εκκρεμεί. Το αντίστοιχο τμήμα του 9,84 μέχρι σήμερα δεν έχει διαχειριστεί αντίστοιχες καταγγελίες. «Είναι πολύ λυπηρό να μην υπάρχουν οι κατάλληλες διαδικασίες, ένα προστατευτικό πλαίσιο, ώστε τα θύματα ή οι μάρτυρες να μπορούν με ασφάλεια να καταγγείλουν κακοποιητικές συμπεριφορές, οι οποίες δεν έχουν φύλο, ιδεολογία και ανώτερη θέση στην ιεραρχία – μπορεί να είναι ένας συνάδελφος», λέει η Ελένη Σταματούκου.
«Πιστεύω ότι με αυτή την έρευνα γίνεται μια αρχή για να συζητηθεί εκ νέου το θέμα της παρενόχλησης/κακοποίησης στα ελληνικά MME. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την αρχισυντάκτριά μου, Dusica Tomovic και την Εφημερίδα των Συντακτών για την αναδημοσίευση της έρευνας στα ελληνικά, για την υποστήριξη και εύχομαι να ακολουθήσουν και άλλες έρευνες και από άλλα μέσα ενημέρωσης, ώστε το θέμα της κακοποίησης και παρενόχλησης να γίνει πρόβλημα των media».
