Οι καθημερινές ιστορίες στον ελληνικό Τύπο για εξώσεις ενοικιαστών ή ιδιοκτητών διαμερισμάτων από στεγαστικό δάνειο, ολοένα και μοιάζουν με τις περιπτώσεις που από πολλών ετών διαβάζουμε στον αντίστοιχο ισπανικό. Άλλωστε και σε πολλούς άλλους τομείς στην οικονομία της στέγασης (gentrification, Airbnb) οι ελληνικές μεγαλουπόλεις ακολουθούν κατά πόδας το ισπανικό παράδειγμα, ιδίως στην πιο κερδοσκοπική και αυθαίρετη μορφή του, δίχως οι αρχές να αντλούν διδάγματα από τα προβλήματα, που έχει σωρεύσει αυτή η λαίλαπα αρπαγής στέγης σε κατοίκους και στην τοπική κοινωνία. Η αδιαμφισβήτητη σύμπλευση ανάμεσα στα μεγάλα κερδοσκοπικά κεφάλαια και τις τοπικές και κεντρικές αρχές, ιδίως στις χώρες της Μεσογείου που επλήγησαν από την οικονομική κρίση, στέκει αδιάφορη στην κακοπάθεια του πολίτη απέναντι στις χρυσοφόρες ευκαιρίες, που παρουσιάζονται για υπερκέρδη.
Η πρόσφατη περίπτωση μίας γυναίκας στη Μαδρίτη με 70% αναπηρία, που παρά τις δικαστικές αποφάσεις βρέθηκε στον δρόμο από τον ιδιοκτήτης της, το κερδοσκοπικό fund Blackstone. Η κατάσταση αυτής της γυναίκας ήταν η αφορμή για να ανοίξει πάλι το θέμα της προστασίας της λαϊκής κατοικίας στην Ισπανία. Aποδεικνύεται πως παρά τα θεσπισμένα μέτρα για την προστασία της λαϊκής κατοικίας, η πραγματική κατάσταση του κόσμου είναι ιδιαίτερα ευάλωτη, καθώς ουσιαστικά η εφαρμογή της κοινωνικής πολιτικής βρίσκεται στα χέρια και τις διαθέσεις της τοπικής εξουσίας. Το πρόβλημα εντοπίζεται ακριβώς εκεί. Σε πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η δημαρχία βρίσκεται σε προοδευτικά χέρια (Άντα Κολάου) και ο δήμος μεριμνά να στηρίξει τη λαϊκή κατοικία και τις γειτονιές από την πίεση που δέχονται από τα funds και το Aibnb, ενώ στους δήμους της Δεξιάς τα πράγματα είναι ολωσδιόλου διαφορετικά.
Εκεί η πολιτική της Αγιούσο για τη δημόσια, λαϊκή κατοικία είναι ανεπαρκής και εμβαλωματική απέναντι στη μεγάλη ζήτηση και όχι μόνο. Όπως αποδεικνύεται στην περίπτωση του ιδιωτικού σχολείου Newman, η Αγιούσο παραχωρεί δωρεάν δημόσια γη σε ιδιώτες για χρήση ή για μεταπώληση σε τρίτους επενδυτές γης. Με δεδομένο ότι η Δεξιά έχει αντιδράσει στην κοινωνική διατίμηση των ενοικίων στη Μαδρίτη, πολλές οικογένειες στενάζουν από την εκτόξευση των μισθωτηρίων στις κατοικίες. Ενδεικτικό είναι πως στην πρωτεύουσα της Ισπανίας τα τελευταία χρόνια η τιμή των ενοικίων έχει τριπλασιαστεί σε σχέση με τις αυξήσεις στους μισθούς, ενώ ολόκληρες περιοχές (π.χ. Λαβαπιές) μετατρέπονται σε τουριστικά καταλύματα (Airbnb, Boutique Hotel). Τόσο στη Μαδρίτη, όσο και στην υπόλοιπη Ισπανίας έχουν εκτοξευθεί οι αριθμοί των υπερπλήρων νοικοκυριών σε σπίτια (hogares hacinados), λόγω αδυναμίας αυτόνομης κατοικίας, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται ο αριθμός των κενών διαμερισμάτων. Την ώρα που γίνονται εξώσεις και αυξάνονται οι προσφορές σε διαμερίσματα βραχύχρονης μίσθωσης στον τουρισμό, ολόκληρες οικογένειες (γονέων, παιδιών, παππούδων) στοιβάζονται σε μία κατοικία, διότι η εξεύρεση σπιτιών έχει γίνει μία ασύμφορη διαδικασία.
Ο πληθωρισμός συνεχίζει να «καταπίνει» τα πάντα, ιδίως λόγω της αύξησης των τροφίμων (πολύ περισσότερο από την ενέργεια), στο εισόδημα των μικρομεσαίων στρωμάτων. Ειδικά για όσους έχουν στεγαστικό δάνειο με κυμαινόμενο επιτόκιο, ο πληθωρισμός αποδεικνύεται πραγματικός «φαγοκύτης» για το εισόδημά τους και πολλοί Ισπανοί κινδυνεύουν να βρεθούν στον δρόμο. Οι όποιες αυξήσεις (2,8 κατά μέσο όρο) δεν μπορούν να ισοσταθμήσουν το 8,4% του πληθωρισμού στην Ισπανία, όπου πάνω από 1.000 κλαδικές συμβάσεις παραμένουν εκκρεμείς, γιατί οι εργοδότες δεν είναι διατεθειμένοι να τις υπογράψουν.
Περιπτώσεις σαν της Πάουλα στη Μαδρίτη έχουν γίνει καθημερινότητα και μόνον η επαγρύπνηση και η αλληλεγγύη των γειτόνων, κατορθώνουν κάποιες φορές να αποσοβήσουν τις εξώσεις. Όχι όμως πάντα: γιατί αν και το δικαστήριο είχε δώσει παράταση άλλων δύο μηνών, η Πάουλα βρέθηκε στον δρόμο και η μόνη εναλλακτική της είναι ένα δωμάτιο σε κοινόχρηστο διαμέρισμα, που προσφέρει η ΜΚΟ Provivienda. Κάτι που στην Αθήνα π.χ είναι ανύπαρκτο και η μόνη αντίστοιχη λύση θα ήταν μία δομή αστέγων.
Φυσικά, η ιστορία είναι πάντοτε η ίδια. Από το 2019 το κερδοσκοπικό Fidere, που εκπροσωπεί το αμερικανικό fund Blackstone, επέβαλε στην Πάουλα μια σκανδαλώδη αύξηση στο ενοίκιο από 392 σε 800 ευρώ ανά μήνα ως προϋπόθεση για την ανανέωση του συμβολαίου της. Το σκανδαλώδες στην υπόθεση είναι πως το διαμέρισμα της Πάουλα, στο λαϊκό προάστιο Βαγιέκας της Μαδρίτης, δεν ανήκε πάντα σε αυτό το κερδοσκοπικό ταμείο, αλλά ήταν ένα από τα πάνω από 1.860 κοινωνικά διαμερίσματα της Δημοτικής Εταιρείας Στέγασης και Γης (EMVS) της Μαδρίτης. Ανήκε δηλαδή στις κοινωνικές κατοικίες, που πούλησε αντί πινακίου φακής το 2014 στο αμερικανικό fund η πρώην δήμαρχος Άνα Μποτέλια, σύζυγος του δεξιού πρώην πρωθυπουργού Χουάν Μαρία Αθνάρ. Η Πάουλα πήρε τα κλειδιά το 2009, όμως από το 2014 ξεκίνησαν τα προβλήματα με τον νέο ιδιοκτήτη.
Χιλιάδες άνθρωποι (ακόμη και πέρυσι τέτοια εποχή) βγαίνουν τακτικά στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τις αυθαίρετες αυξήσεις της Blackstone στα ενοίκια, αλλά και ενάντια στην ίδια την Μποτέλια, η οποία, όταν πούλαγε τη δημόσια περιουσία, δήλωνε σε ύφος άλλης Μαρίας Αντουανέτας, πως «μόνο ο σπιτονοικοκύρης θα αλλάξει». Όμως, το 2019, όταν έληξε η περίοδος δημόσιας προστασίας για αυτές τις κατοικίες, άλλαξε και ο ιδιοκτήτης. Η Fidere είχε τον απόλυτο έλεγχο των σπιτιών, των τιμών τους και των όρων των συμβολαίων τους. Και έμελλε να σηματοδοτήσει την πορεία της ζωής των ενοικιαστών, στη συντριπτική τους πλειονότητα χαμηλού εισοδήματος.
Τι και αν κάποια δικαστήρια δικαίωσαν τις προσφυγές λίγων κατοίκων και το Ελεγκτικό Συμβούλιο έκρινε πως ο Δήμος της Μαδρίτης απώλεσε 23 εκατομμύρια ευρώ πουλώντας τις 1.860 κοινωνικές κατοικίες στη Blackstone; Τι και αν η Μποτέλια και η ομάδα της καταδικάστηκαν, καμία αναίρεση της πώλησης δεν έγινε. Μάλιστα η ίδια η σύζυγος του Αθνάρ, σε μεταγενέστερη έφεση είδε να ακυρώνεται η καταδίκη της χάρις στις ψήφους δικαστών, που είχαν διοριστεί από το PP (Λαϊκό Κόμμα) του συζύγου της.
Οι συνέπειες αυτής της «εκκαθαριστικής» στεγαστικής πολιτικής γίνεται ιδιαίτερα εμφανής στα φτωχότερα περίχωρα της Μαδρίτης. Αόρατες εξώσεις ανθρώπων, που δεν δέχονται τις αυξήσεις, πιο εμφανείς εξώσεις με τη συνδρομή της αστυνομίας σε ανθρώπους που μέχρι σήμερα είχαν ένα σπιτάκι που τους είχε δοθεί με κλήρωση από το κράτος. Και πλέον, το ίδιο το κράτος, που όφειλε να εγγυάται την ασφάλειά τους, τους ρίχνει στα δόντια του πλέον αδηφάγου τομέα, που αδιαφορεί για την ευαλωτότητα και με διαρκείς «εξευγενίσεις» απωθεί τους παραδοσιακούς κατοίκους, αλλοιώνει τις συνοικίες, μεταφέροντας δραστηριότητες εμπορικής έντασης, συχνά επιβαρυντικές για το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής και των προσφερόμενων δημόσιων υπηρεσιών.
Κανείς δεν πλήρωσε ποτέ για αυτή την επαίσχυντη αλλοίωση του δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα της λαϊκής κατοικίας. Παρά την αυτο-οργάνωση και τις συλλογικές κινητοποιήσεις, η Fidere αρνείται να ανανεώσει τα συμβόλαια, που κατοχύρωναν το ύψος του προηγούμενου ενοικίου και έληξαν. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι εξωθούνται στον δρόμο, χωρίς τα κερδοσκοπικά κεφάλαια να δείχνουν την παραμικρή βούληση για διαπραγμάτευση. Το μόνο που γυρεύουν είναι η αυθαίρετη και χωρίς άλλα κριτήρια, αύξηση, αδιαφορώντας για τις πραγματικές εισοδηματικές δυνατότητες των ενοικιαστών και τις διαχρονικές διαμαρτυρίες τους, σχεδόν εξεγέρσεις, για την κερδοσκοπική εκμετάλλευση του δημόσιου χαρακτήρα των κατοικιών. Δημόσιες κατοικίες, που χτίστηκαν με έξοδα των φορολογουμένων για την προστασία των πιο ευάλωτων στρωμάτων και τελικά πουλήθηκαν με εξευτελιστικά ποσά στους κερδοσκόπους.
