Ο Γιούργκεν Μόλτμαν (Jürgen Moltmann) είναι, αδιαμφισβήτητα, ένας από τους σημαντικότερους θεολόγους της εποχής μας. Προερχόμενος από την Προτεσταντική παράδοση και, συγκεκριμένα, από την καλβινιστική πτέρυγα της Ευαγγελικής Εκκλησίας της Γερμανίας, έχει ως σημείο αναφοράς τη θεολογική σκέψη του Καρλ Μπαρτ, ενώ ο ίδιος χαρακτηρίζει τον εαυτό του ως «μεταμπαρτιανό».
Μία από της κεντρικές ιδέες που ανέπτυξε ο Μόλτμαν είναι η Θεολογία της Ελπίδας, η οποία είχε έντονες επιρροές από τον εσχατολογικό προσανατολισμό του μαρξιστή φιλοσόφου Ερνστ Μπλοχ. Η Θεολογία της Ελπίδας, με την σειρά της, επηρέασε σημαντικά την Θεολογία της Απελευθέρωσης στην Λατινική Αμερική, ενώ και ο ίδιος ο Μόλτμαν διατύπωσε μια μορφή απελευθερωτικής θεολογίας που βασιζόταν στην πεποίθηση ότι ο ίδιος ο Θεός υποφέρει μαζί με την ανθρωπότητα.
Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί δύο βιβλία του από τον Άρτο Ζωής: «Τι είναι θεολογία σήμερα; Δύο μελετήματα για την επικαιροποίησή της» (2008) και «Ο ερχόμενος Θεός. Χριστιανική εσχατολογία» (2013), ενώ το δεύτερο τεύχος του περιοδικού «Άνθρωπος» (Οκτώβριος 2020) ήταν αφιερωμένο στον Ερνστ Μπλοχ και τον Γιούργκεν Μόλτμαν.
Μια συζήτηση στις Ηνωμένες Πολιτείες
To 2009, o Μόλτμαν συμμετείχε σε ένα θεολογικό διάλογο στις Ηνωμένες Πολιτείες (Emergent Village Theological Conversation), όπου ερωτήθηκε και για τους ομοφυλόφιλους σε σχέση με την εκκλησία καθώς και για τα σχίσματα που προκαλούνται από τέτοιου είδους ζητήματα και συζητήσεις.
Συγκεκριμένα, ο, επίσης θεολόγος, Τομ Τζόουνς ανέφερε: «Ο Παύλος φαινόταν να σκέφτεται πολύ για το σεξ. Ο Αυγουστίνος σίγουρα σκεφτόταν πολύ για το σεξ. Και στην Αμερικανική εκκλησία, σε πολλά από τα δόγματα που εκπροσωπούνται εδώ, η σεξουαλικότητα είναι, επί του παρόντος, ένα θέμα που δημιουργεί σχίσματα, και είναι ο λόγος που μερικοί από εμάς έχουμε αποσυρθεί από τέτοιου είδους θρησκευτικές διαμάχες λόγω του σχισματικού χαρακτήρα αυτών των συζητήσεων. Πριν από χίλια χρόνια μπορεί να ήταν το Φιλιόκβε, αλλά τώρα είναι ζητήματα όπως το ποιος μπορεί να χειροτονηθεί, ποιος μπορεί να είναι σε μυστηριακό γάμο, ποιος μπορεί να είναι σε νόμιμο γάμο, και τέτοιου είδους ερωτήματα».
Η απάντηση του Γιούργκεν Μόλτμαν ήταν αφοπλιστική: «Επιτρέψτε μου να πω, πρώτα απ’ όλα, ότι όλα αυτά δεν αποτελούν πρόβλημα στη Γερμανία. Ποτέ δεν υπήρξε διαμάχη για το σεξ και την ομοφυλοφιλία μέσα στις εκκλησίες αλλά και μεταξύ των εκκλησιών.»
«Γιατί;» αναρωτήθηκε ο Τζόουνς, για να ακούσει τον Μόλτμαν να του λέει: «Γιατί η Εκκλησία έχει να κάνει με το Ευαγγέλιο και όχι με το σεξ. Και πιστεύουμε στη δικαίωση των ανθρώπινων όντων μόνο με την πίστη, κι όχι και με την πίστη και με την ετεροφυλοφιλία, ή και με οτιδήποτε άλλο. Δεν μπορείτε να προσθέσετε οτιδήποτε σε αυτήν. Κάτι τέτοιο θα ήταν για εμάς, στην Προτεσταντική παράδοση στη Γερμανία, αίρεση. Και ομοφυλόφιλος ή ετεροφυλόφιλος, οποιοσδήποτε πιστεύει, μόνο με την πίστη σώζεται και ασφαλώς δύναται να χειροτονηθεί σε μια Χριστιανική κοινότητα. Δεν θα πω ότι μια λεσβιακή ή μια ομοφυλοφιλική σχέση ισοδυναμεί με γάμο, γιατί σε έναν γάμο προβλέπεται να γεννηθούν παιδιά, ενώ αυτές οι σχέσεις δεν κατευθύνονται σκόπιμα στην υιοθεσία παιδιών. Αλλά δεν έχω κανένα πρόβλημα να ευλογήσω μια τέτοια σχέση. Γιατί να μην ευλογήσω μια σχέση μεταξύ ανθρώπων; Η ομοφυλοφιλία δεν είναι ούτε αμαρτία ούτε έγκλημα. Το να είμαι κοντόφθαλμος, όπως είμαι, δεν είναι ούτε αμαρτία ούτε έγκλημα. Επομένως, δεν βλέπω προς τι το σχίσμα ή η θερμότητα στην συζήτηση γι’ αυτό το ζήτημα. Γνωρίζω πόσο πολύ αυτό καταστρέφει τις εκκλησίες σε αυτή τη χώρα, αλλά δεν ξέρω γιατί αυτό ζήτημα είναι πιο σημαντικό από εκείνο του πολέμου και της ειρήνης, για παράδειγμα».
Στην απάντησή του, ο Μόλτμαν έχει ως αφετηρία την θεμελιώδη Διαμαρτυρόμενη αρχή του «Sola Fide». Σύμφωνα με αυτήν, ο άνθρωπος δικαιώνεται μόνο με την πίστη και όχι, και με τα έργα. Τα καλά έργα είναι αποτέλεσμα της σωτηρίας και όχι προϋπόθεση για την επίτευξή της. Ο Μόλτμαν, λοιπόν, εστιάζει στο «Sola Fide» και αναπτύσσει μια εξαιρετικά προωθημένη και ρηξικέλευθη διάστασή του. Και είναι μεν γεγονός, ότι αποφεύγει να χαρακτηρίσει ως «γάμους» τις επίσημες ομόφυλες σχέσεις, αλλά αυτό το κάνει κυρίως επειδή θεωρεί, κάπως αυθαίρετα, η αλήθεια είναι, ότι οι σχέσεις αυτές «δεν κατευθύνονται σκόπιμα στην υιοθεσία παιδιών». Αυτό όμως, εκ των πραγμάτων, δεν είναι ακριβές. Υπάρχουν ομόφυλα ζευγάρια που θέλουν ή έχουν ήδη υιοθετήσει παιδιά. Ενώ από την άλλη, υπάρχουν ετεροφυλοφιλικοί γάμοι, που δεν είναι προσανατολισμένοι στην απόκτηση παιδιών.
Όμως, πέρα από αυτήν του την «αστοχία», ο Μόλτμαν μιλάει σαφώς υπέρ της ευλογίας των ομόφυλων σχέσεων, επισημαίνει ότι η ομοφυλοφιλία δεν είναι ούτε αμαρτία ούτε έγκλημα και, γενικά, ταρακουνάει τα νερά, μιλώντας σε μια χώρα όπου, όντως, οι Προτεσταντικές εκκλησίες είναι χωρισμένες σε στρατόπεδα: από την μία ολόκληρες εκκλησιαστικές ομολογίες που ευλογούν τις ομόφυλες σχέσεις, χειροτονούν ομοφυλόφιλα ή τρανστζέντερ άτομα ως ιερείς και πάστορες, και, από την άλλη, οι εκκλησίες που μιλούν για αμαρτία και προσδοκούν τον κολασμό των ομοφυλόφιλων όταν αυτοί δεν «μετανοούν» γι’ αυτό που είναι. Επίσης, υπάρχουν μεγάλες Προτεσταντικές εκκλησίες που βρίσκονται στο μεταίχμιο, με έντονο εσωτερικό προβληματισμό και διάλογο γι’ αυτό το ζήτημα.
Κι είναι αλήθεια, πως καθώς οι Διαμαρτυρόμενοι χρησιμοποιούν την Αγία Γραφή ως πηγή της πίστης τους, συνήθως παραθέτουν συγκεκριμένα βιβλικά εδάφια για να υποστηρίξουν την άποψή τους επί του θέματος. Λοιπόν, σε εκείνη την συζήτηση του 2009, ο Μόλτμαν ερωτήθηκε και γι’ αυτό από τον Τομ Τζόουνς: «Υπάρχει μεγάλη διαμάχη στην Αμερικάνικη Εκκλησία, κι όπως το βλέπω, σχεδόν όλα συμπυκνώνονται στην βιβλική ερμηνευτική. Μπορεί να πεις ότι πρόκειται για τον γάμο των ομοφυλόφιλων, μπορεί να πεις ότι πρόκειται για το αν οι γυναίκες μπορούν να κηρύττουν [μέσα στις εκκλησίες], και μπορεί να πεις ότι πρόκειται για διαφορετικά δόγματα. Αν αφαιρέσεις τα στρώματα θα καταλήξεις στο ότι «απλώς διαβάζουμε τη Βίβλο διαφορετικά από εσάς». Και τα διαφορετικά στρατόπεδα τα διαβάζουν όλα διαφορετικά. Το έχετε ήδη απαντήσει, αλλά θα ήθελα απλώς να το ακούσω να επαναλαμβάνεται: υποστηρίζετε μια ερμηνευτική, μια βιβλική ερμηνευτική, όπου διαβάζει με τέτοιο τρόπο ώστε να βρίσκεται πιο κοντά στον Χριστό, όπου διαβάζει ένα εδάφιο και το κάνει με τέτοιο τρόπο ώστε να το θέτει πιο κοντά στον Χριστό; Το επόμενο ερώτημα είναι πώς, με ποια κριτήρια, προσδιορίζετε τί είναι πιο κοντά στον Χριστό; Αυτό που αναγνωρίζω, ακόμη και στον τίτλο του βιβλίου σας, «Εμπειρίες στη Θεολογία», είναι ότι δεν υποτιμάτε την προσωπική εμπειρία στην ανάπτυξη αυτής της ερμηνευτικής.
Ο Μόλτμαν απάντησε: «Λοιπόν, η ερώτησή μου προς μερικούς φονταμενταλιστές είναι «Διαβάζετε πραγματικά τη Βίβλο;» Και η δεύτερη ερώτηση είναι: Καταλαβαίνετε πραγματικά τι διαβάζετε; Το να παραθέσω απλώς τη Βίβλο σχετικά με τους λεγόμενους ομοφυλόφιλους είναι λάθος επειδή ο όρος δεν εμφανίζεται στις αυθεντικές εβραϊκές λέξεις, κι έτσι μπορώ να συνεχίσω σε αυτήν τη συζήτηση, επομένως, όμως, δεν πρέπει να αφήνουμε τη βιβλική ερμηνευτική σε φονταμενταλιστές που μπορεί να πιστεύουν μόνο σε δεκαπέντε θεμελιώδεις πεποιθήσεις (fundamentals) όμως όχι στις υπόλοιπες».
Η μετάφραση των αποσπασμάτων απ’ τη συζήτηση που συμμετείχε ο Μόλτμαν, είναι του αρθρογράφου. Το απομαγνητοφωνημένο κείμενο το συζητήσεων στα αγγλικά, προέρχεται από την σελίδα “Postbarthian”. https://postbarthian.com/2014/07/17/jurgen-moltmann-homosexuality-vs-fundamentalists/
