Έρχονται κάποιες στιγμές που η πραγματικότητα χτυπά σαν κεραμίδα. Ακόμα και να θέλει να γυρίσει πλευρό, το μεγάλο μέρος του λαού δεν μπορεί, για ένα έστω κρίσιμο χρονικό διάστημα, να το κάνει. Το δυστύχημα στα Τέμπη είναι μία από αυτές τις στιγμές για διαφόρους λόγους: το αδιανόητο του τρόπου της σύγκρουσης, ο αριθμός και οι ηλικίες των θυμάτων, το μέγεθος της κλεπτοκρατίας, η καταστροφικότητα της διάλυσης του ΟΣΕ και της ιδιωτικοποίησής του, τα αποτελέσματα της μνημονιακής νομιμότητας, η συνενοχή, ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ-ΚΙΝΑΛ, η χυδαιότητα των τηλε-παπαγάλων, ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου που είχε βάλει το παιδί του να δουλεύει μετακλητός στον υπουργό τον οποίο τώρα υποτίθεται θα ελέγξει. Όλα αυτά μαζί και το καθένα ξεχωριστά έδειξαν και στον πλέον αφελή ότι το σύστημα εξουσίας είναι σάπιο.
Είναι μόνο στην Ελλάδα το σύστημα εξουσίας σάπιο; Όχι φυσικά. Ο καπιταλισμός κατορθώνει, αλλού ταχύτερα, αλλού πιο αργά να σαπίσει κάθε δομή, όπου γης. Αλλά αυτή τη στιγμή, στην Ελλάδα ζούμε (όσες και όσοι ζούμε).
Η πορεία σήψης ξεκίνησε το 2007-2008 ή το 2010; Επίσης όχι. Αλλά ήταν τότε, με τα μνημόνια, που όπως και ο διαβόητος Ντάισελμπλουμ μεταξύ άλλων δήλωσε εκ των υστέρων, το πολιτικό σύστημα (δηλαδή οι κυβερνήσεις ΓΑΠ, Παπαδήμου, Σαμαρά-Βενιζέλου και Τσίπρα) έκαναν μια ξεκάθαρη επιλογή: να σώσουν τους ιδιώτες τραπεζίτες (Έλληνες και ξένους) διαλύοντας και ξεπουλώντας, ό,τι είχε χτίσει το νεότερο ελληνικό κράτος και άξιζε κάτι, βάζοντας την Ελληνική Δημοκρατία σε έναν ασφυκτικό, εφιαλτικό γύψο ξένης εξάρτησης και κλεπτοκρατικής ολιγαρχίας, ο οποίος διατηρείται ακόμα. Το ότι παρενθετικώς υιοθετήθηκαν και μερικές θετικές αλλαγές (π.χ. Διαύγεια) σε τίποτα δεν άλλαξε, ούτε καν καθυστέρησε έστω και λίγο την πορεία στον παραπάνω δρόμο. Ο δε νόμος Κατσέλη, ο μόνος πιο κοινωνικώς δίκαιος νόμος, καταργήθηκε ουσιαστικώς με συνοπτικές διαδικασίες.
Η περίοδος των μνημονίων αποτελεί μια από εκείνες τις περιόδους της νεότερης ελληνικής ιστορίας, κλυδωνισμού πρώτα και κατόπιν βίαιης επανασταθεροποίησης της ολιγαρχίας (όπως συνέβη τη δεκαετία της κατοχής και του εμφυλίου, την περίοδο ’65-’74).
Τα Τέμπη λοιπόν ήρθαν με αυτόν τον αφόρητα τραγικό τρόπο να καταδείξουν τη συνέπεια όχι μόνο μιας κυβερνητικής πολιτικής, αλλά των πολιτικών της ολιγαρχίας συνολικώς, η οποία διαμορφώνει τόσο τον ιδιωτικό, όσο και το δημόσιο τομέα, με βάση τα συμφέροντά της. Σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο κατέδειξε εκείνο που ξέραμε και ως προς τη συγκεκριμένη κυβέρνηση: το μεγαλύτερο μέρος της αντιπολίτευσης στον Μητσοτάκη (με τον τελευταίο να αποτελεί την πλέον ξεδιάντροπη και αναβαθμισμένη εκδοχή ολόθερμου σφιχταγκαλιάσματος του προαναφερθέντος γύψου, μαζί με τα «φυντάνια» τύπου Χατζηδάκη, Γεωργιάδη και άλλων χουντο-νεοφιλελεύθερων) είναι χάρτινες, συνειδητώς. Μια αντιπολίτευση η οποία είχε φτάσει να την καθοδηγεί ο Βαγγέλης Βενιζέλος δεν μπορεί να αγγίξει ούτε κατ’ ελάχιστον τις πολιτικές της ολιγαρχίας.
Οι περίοδοι της επανασταθεροποίησης της ολιγαρχίας, όπως η σημερινή, βασίζονται σε ένα συνδυασμό καταστολής και ηγεμόνευσης των λαϊκών μαζών, μέσα από την εμπέδωση του αισθήματος της ανημποριάς και της αδυναμίας. Η μεν καταστολή ξεκινά από το χώρο δουλειάς και το πανεπιστήμιο και φτάνει μέχρι ένα εκπληκτικά ψηφιοποιημένο, ως προς την κατασταλτική του λειτουργία, κράτος. Το αίσθημα αδυναμίας ξεπηδά από τηλεοπτικές οθόνες δικαίωσης της αισθητικής της χούντας με διεφθαρμένους παρουσιαστές, περνά στη μιντιακή προπαγάνδα, εκτονώνεται με ασφάλεια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βρήκε το βασικότερο στυλοβάτη του στις κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Το αίσθημα της αδυναμίας είναι η κυριότερη εσωτερίκευση της κυριαρχίας της ολιγαρχίας, από τότε που οι υποσχέσεις της τελευταίας ματαιώθηκαν πριν περίπου δεκαπέντε χρόνια.
Το ερώτημα είναι τι θα κάνουμε τώρα. Δεν μπορεί να αναλυθεί ούτε εδώ, ούτε με μια σειρά άρθρων. Ακροθιγώς τίθενται ορισμένα ζητήματα, τα οποία όμως μόνο η ίδια η λαϊκή κινητοποίηση στους μαζικούς χώρους μπορεί να αναπτύξει.
Το πρώτο είναι ότι όποιον θέλει να κάνει αντιπολίτευση πρώτα και να εκφράσει το λαό έπειτα από θέσεις εξουσίας, νομίζοντας ότι αυτό το σάπιο σύστημα μπορούμε να το διαχειριστούμε με απλώς επιμέρους αλλαγές και με στόχευση σε αλλαγές προσώπων μόνο (να φύγει ο Μητσοτάκης και να μείνει η ολιγαρχία), καλό είναι να τον σπρώξουμε (γιατί από μόνος του δεν θα πάει) στο περιθώριο. Ας ιδιωτεύσει. Ας ασχοληθεί με κάτι άλλο στη ζωή του.
Το δεύτερο είναι ότι σήμερα, όχι αύριο, πρέπει να καταθέσουμε, να συζητήσουμε και να προωθήσουμε, όσοι θέλουμε να ανήκουμε στη σφαίρα της αντιπολίτευσης στο σύστημα εξουσίας (εν μέσω προεκλογικής περιόδου, όχι μετά), ένα σχέδιο συνολικής αναίρεσης της μνημονικής νομιμότητας. Η περίοδος της τελευταίας 15ετίας πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μια περίοδος βιασμού της ελληνικής δημοκρατίας και του ελληνικού λαού η οποία δεν μπορεί να διεκδικεί νομιμοποίηση και νομιμότητα. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να αναιρέσουμε τις ιδιωτικοποιήσεις και τον τρόπο λειτουργίας του δημοσίου τομέα προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ολιγαρχίας και να αναστρέψουμε τη συρρίκνωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών (για παράδειγμα θεωρώντας όλες τις περικοπές ως εσωτερικό, αναγκαστικό δάνειο, το οποίο με διαφόρους τρόπους θα επιστραφεί στους πολίτες). Πρέπει να απαλλάξουμε τους πολλούς από το ιδιωτικό χρέος για λόγους επιβίωσης της εθνικής οικονομίας, αλλά και να αποδώσουμε δικαιοσύνη απέναντι στους σύγχρονους μαυραγορίτες. Πρέπει να δημιουργήσουμε θεσμούς εναντίον της κλεπτοκρατίας, να κρατικοποιήσουμε και να διασφαλίσουμε κοινωνικό ρόλο τουλάχιστον ενός μέρους του τραπεζικού συστήματος, να επαναφέρουμε τις συνδικαλιστικές ελευθερίες, να εμπεδώσουμε σταθερές σχέσεις εργασίας, να φτιάξουμε ένα πρότυπο δημόσιας υγείας και παιδείας για όλες και όλους, να πάρουμε τα μέσα ενημέρωσης από την ολιγαρχία και να τα δώσουμε όλα σε κοινωνικούς φορείς και στο δημόσιο, σε συνθήκες αυτοδιαχείρισης, να αναπτύξουμε το λαϊκό πολιτισμό.
Αρκούν αυτά; Όχι. Γιατί ακριβώς, ακόμα και αν αναιρέσουμε όλες τις μνημονικές επιπτώσεις και τη νομιμότητα, αν γυρίσουμε στην Ελλάδα του 2007, ακόμα και αν βελτιώσουμε πολύ το οικονομικό μοντέλο, όσο το σύστημα εξουσίας παραμένει στον πυρήνα του ίδιο, θα επανακάμψει με την πρώτη ευκαιρία.
Επομένως το δεύτερο βήμα είναι όχι να τραβήξουμε ένα μοναχικό δρόμο, όπως θα υποστηρίξουν οι γνωστοί δυτικολάτρες, αλλά να συγχρονιστούμε με ό,τι συμβαίνει σε ένα μεγάλο μέρος του υπολοίπου πλανήτη: να αναζητήσουμε άλλους δρόμους, πέρα από το αμερικανοκεντρικό και νεοφιλελεύθερο μοντέλο: πολιτικές για την έξοδο από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και διαχείρισης προ της κατεύθυνση της κοινής ωφέλειας για μια σειρά από οικονομικές δραστηριότητες· εξωτερική πολιτική προσανατολισμένη σε έναν πολυκεντρικό και όχι αμερικανοκεντρικό κόσμο· κοινωνικοποίηση μέσων παραγωγής και εθνικοποιήσεις κρισίμων τομέων της οικονομίας· εναλλακτικά κέντρα διαχείρισης της κίνησης κεφαλαίων· άλλες πολυεθνικές συγκροτήσεις με έμφαση στην παγκόσμια περιφέρεια· διοίκηση με συνέργειες ανθρώπινης και τεχνητής νοημοσύνης· διεύρυνση της δημόσιας σφαίρας και των κοινωνικών αγαθών· δομική αναδιανομή πλούτου· επένδυση στην παραγωγή, στα σύνθετα βιομηχανικά προϊόντα · και κυρίως με τον πρωταγωνιστικό, ηγεμονικό ρόλο του κοινωνικού στο πολιτικό, μέσα από την πραγματική δημοκρατία.
Ζούμε σε ένα σύστημα εντός του οποίου το πολιτικό παραμένει μυστικιστικό. Μπορεί να είναι απολύτως απαξιωμένοι οι θεσμοί του και τα πρόσωπα που το εκφράζουν, ωστόσο για τους περισσοτέρους είναι ακόμα αποδεκτό ότι η σφαίρα του πολιτικού μπορεί να αποτελεί το βασίλειο των ειδικών. Αυτή την πραγματικότητα, την οποία ανέτρεψε η δημοκρατική Αθήνα πριν από περίπου 2500 χρόνια πρέπει να αναιρέσουμε ξανά. Πρέπει να δουλέψουμε για ένα λαό που θα μπορεί και που θα το γνωρίζει.
Όλα αυτά και πολλά ακόμα δεν έχουν κατακτηθεί κάπου στον πλανήτη, ώστε να δείξουμε ένα έτοιμο πρότυπο. Όμως κινητοποιούν κόσμο και κυρίως νέες και νέους παγκοσμίως. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι δίπλα στα δικά μας χάλια, υπάρχουν και άλλες πολύ πιο προηγμένες χώρες που βιώνουν την καταστροφικότητα του καπιταλιστικού μοντέλου. Οι ΗΠΑ βλέπουν τις υποδομές τους να καταρρέουν, ενώ ολοένα περισσότερο γίνονται ταυτοχρόνως χώρα του πρώτου και του τρίτου κόσμου ταυτοχρόνως (για να θυμηθούμε όρους του παρελθόντος). Οι διεθνείς εξελίξεις με αιματηρό τρόπο (όπως πάντα άλλωστε συμβαίνει) ανοίγουν δυνατότητες προς αυτές τις κατευθύνσεις. Είναι το ελληνικό σύστημα εξουσίας εκείνο που επιλέγει να κλείνει κάθε άλλο δρόμο και κάθε δυνατότητα προκειμένου να συνεχίσει να παρασιτεί ασταμάτητα.
Όπως προείπαμε αυτά δεν μπορούν να αναλυθούν σε ένα ή δύο άρθρα. Το κρίσιμο στοιχείο είναι η μαζική κοινωνική κινητοποίηση και το σχέδιο μέσα από ένα μαζικό κόμμα για την κοινωνική απελευθέρωση. Τις μέρες αυτές το σύστημα εξουσίας θα καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για μια ασφαλή εκτόνωσή μας. Να μην την πατήσουμε ξανά.
