Το περασμένο καλοκαίρι, ένα έργο τέχνης που δημιουργήθηκε με τεχνητή νοημοσύνη κέρδισε το πρώτο βραβείο στην κρατική έκθεση του Κολοράντο. Η εικόνα μοιάζει με θέα από το πίσω μέρος της σκηνής μιας όπερας. Βλέπεις τις πλάτες τριών τραγουδιστών, κι έπειτα, προσπερνώντας τους, αόριστες μουτζούρες και φόρμες που μπορεί να είναι ή να μην είναι ένα κοινό, κυριαρχούν πάνω σε όλα, σε ένα φανταστικό παλάτι τύπου «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών».

Το έργο τέχνης φαίνεται ωραίο με την πρώτη ματιά, αλλά μετά από ένα δευτερόλεπτο μοιάζει άψυχο.«Καθώς επέστρεψα στην εικόνα και κάθισα μαζί της για λίγο, διαπίστωσα ότι οι προσπάθειές μου να συνδιαλλαχθώ μαζί της σε βάθος ανεκόπησαν», έγραψε ο Λ. Μ. Σακάσας σε ένα newsletter για την τεχνολογία και τον πολιτισμό. «Αυτό συνέβη, όταν άρχισα να την επιθεωρώ πιο προσεκτικά και εξεταστικά. Όσο την κοιτούσα τόσο συνειδητοποιούσα ότι ήταν αδύνατο να νιώσω την εικόνα».

Αυτή η παρατήρηση του Λ. Μ. Σακάσας είναι το ζητούμενο για πολλούς που ασχολούνται με την τέχνη ή την πεζογραφία που δημιουργείται από την τεχνητή νοημοσύνη. Συχνά είναι μειλίχια και ασαφής. Λείπει ένας ανθρωπιστικός πυρήνας. Λείπει το πάθος, ο πόνος, οι επιθυμίες και μια ζωή με βαθιά αισθητές προσωπικές εμπειρίες ενός ατόμου. Δεν πηγάζει από τη φαντασία ενός ατόμου, τις εκρήξεις διορατικότητας, το άγχος και τη χαρά που κρύβονται πίσω από κάθε βαθύ έργο της ανθρώπινης δημιουργικότητας.

Αυτό δείχνει ποια θα μπορούσε να είναι η βασική πραγματικότητα της επερχόμενης εποχής της τεχνητής νοημοσύνης. Η τεχνητή νοημοσύνη πιθανότατα θα μας δώσει φανταστικά εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να αναθέσουμε σε τρίτους μεγάλο μέρος της τρέχουσας διανοητικής μας εργασίας. Παράλληλα, η τεχνητή νοημοσύνη θα αναγκάσει εμάς τους ανθρώπους να διπλασιάσουμε εκείνα τα ταλέντα και τις δεξιότητες που μόνο εμείς οι άνθρωποι διαθέτουμε. Μέσα σε όλη την αγωνία για το μέλλον σε έναν κόσμο με αλγόριθμους αναδύεται η ευκαιρία να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε και τι έχουμε να προσφέρουμε.

Εάν, ας πούμε, είστε ένας φοιτητής που προετοιμάζεται για τη ζωή σε ένα κόσμο τεχνητής νοημοσύνης, πρέπει να αναρωτηθείτε: Ποια μαθήματα θα μου δώσουν τις δεξιότητες που οι μηχανές δεν θα αναπαράγουν, κάνοντάς με πιο ευδιάκριτα άνθρωπο; Εκτιμώ ότι κανείς δεν θα έπρεπε να θέλει να παρακολουθεί ένα μάθημα, το οποίο θα του διδάσκει να σκέφτεται με έναν απρόσωπο, γραμμικό, γενικευμένο τρόπο – δηλ. το είδος της σκέψης στο οποίο η τεχνητή νοημοσύνη θα τον συντρίψει κατά κράτος. Μήπως τελικά θα πρέπει ένας νέος να προσανατολιστεί σε εκείνες τις επιστήμες, που θα του επιτρέψουν να αναπτύξει πιο ανθρώπινες δεξιότητες; Και ποιες είναι αυτές;

Μια ξεχωριστή προσωπική φωνή: Η τεχνητή νοημοσύνη συχνά αναπαράγει το είδος της απρόσωπης γραφειοκρατικής πεζογραφίας που βρίσκεται σε εταιρικές επικοινωνίες ή ακαδημαϊκά περιοδικά. Αν κανείς θέλει να αναπτύξει μια φωνή και έναν λόγο ξεχωριστό σαν του Τζορτζ Όργουελ, της Τζόαν Ντίντιον, του Τομ Γουλφ και του Τζέιμς Μπόλντουιν, τότε θα επιλέξει να μελετήσει αυτές τις ξεχωριστές και επιδραστικές φωνές, με την ελπίδα να αποκτήσει τη δική του.

Δεξιότητες παρουσίασης: «Η προηγούμενη γενιά της πληροφορικής ευνοούσε τους εσωστρεφείς, ενώ τα νέα bots της τεχνητής νοημοσύνης είναι πιο πιθανό να ευνοούν τους εξωστρεφείς», γράφει ο οικονομολόγος Τάιλερ Κόουεν του Πανεπιστημίου Τζορτζ Μέισον. «Θα χρειαστεί να επιδεικνύετε συνεχώς ότι είστε κάτι περισσότερο από το ‘ένας από αυτούς’. Η ικανότητα να δημιουργείτε και να εκφέρετε μια καλή ομιλία, να συνδέεστε με ένα κοινό και να οργανώνετε διασκεδαστικές και παραγωγικές συγκεντρώσεις φαίνεται σαν μια σειρά δεξιοτήτων που η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα καταφέρει να αναπαράξει».

Ένα παιδικό ταλέντο για δημιουργικότητα: «Όταν αλληλεπιδράτε για λίγο με ένα σύστημα όπως το GPT-3, παρατηρείτε ότι τείνει να εκτρέπεται από το κοινότοπο στο εντελώς παράλογο», παρατηρεί η Άλισον Γκόπνικ, διάσημη για τις μελέτες της σχετικά με το μυαλό των παιδιών. «Με κάποιο τρόπο τα παιδιά βρίσκουν πάντα τη δημιουργική χρυσή τομή ανάμεσα στο προφανές και το τρελό». Τα παιδιά, υποστηρίζει, δεν μιμούνται ή απορροφούν παθητικά δεδομένα – εξερευνούν και δημιουργούν καινοτόμες θεωρίες και ευφάνταστες ιστορίες για να εξηγήσουν τον κόσμο. Πρέπει οι νέοι να εστιάσουν σε εκείνα τα μαθήματα που απελευθερώνουν τη δημιουργικότητα σας, που δίνουν την ευκαιρία να ασκήσεις και να ακονίσεις τις δυνάμεις της φαντασίας.

Ασυνήθιστες κοσμοθεωρίες: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι απλώς μια μηχανή πρόβλεψης κειμένου. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι καλή στο να προβλέπει ποια λέξη θα ακολουθήσει. Επομένως εμείς πρέπει να γίνουμε απρόβλεπτοι, να ξεφύγουμε από το συμβατικό. «Εφοδιάστε το μυαλό σας με κοσμοθεωρίες από μακρινές εποχές, ασυνήθιστους ανθρώπους και άγνωστα μέρη: Επικούρεια, Στωικισμό, Θωμισμό, Ταοϊσμό, κ.λπ. Τα άτομα με αντίθετες νοοτροπίες και ιδιοσυγκρασιακές κοσμοθεωρίες θα είναι πολύτιμα σε μια εποχή που η συμβατική σκέψη δουλεύει στο φουλ», γράφουν οι New York Times.

Ενσυναίσθηση: Η μηχανική σκέψη είναι εξαιρετική για την κατανόηση των προτύπων συμπεριφοράς μεταξύ των πληθυσμών. Δεν είναι όμως καλή στο να κατανοεί το ένα και μοναδικό άτομο ακριβώς μπροστά της. «Εάν θέλετε να μπορείτε να το κάνετε αυτό, τα καλά μαθήματα ανθρωπιστικών επιστημών είναι πραγματικά χρήσιμα. Μελετώντας τη λογοτεχνία, το δράμα, τη βιογραφία και την ιστορία, εμβαθύνεις στο μυαλό των άλλων. Εάν μπορείτε να κατανοήσετε την οπτική γωνία ενός άλλου ατόμου, έχετε μια επιπλέον πολύτιμη ικανότητα σε σχέση με την όποια μηχανή που έχει προγραμματιστεί για να συλλέγει τεράστιες μάζες δεδομένων για κανένα συγκεκριμένα».

Επίγνωση της κατάστασης: Ένα άτομο με αυτή την ικανότητα έχει μια αίσθηση για τα μοναδικά περιγράμματα της κατάστασης στην οποία βρίσκεται. Έχει μια διαισθητική επίγνωση του πότε πρέπει να ακολουθεί τους κανόνες και πότε να τους παραβιάζει, μια αίσθηση για τη ροή των γεγονότων, μια ιδιαίτερη ευαισθησία, όχι απαραίτητα συνειδητή, για το πόσο γρήγορα να κινηθεί και ποιες αποφάσεις να λάβει που θα του αποτρέψουν από τη συντριβή στα βράχια. Αυτή η ευαισθησία πηγάζει από την εμπειρία, την ιστορική γνώση, την ταπεινοφροσύνη απέναντι στην αβεβαιότητα και την ύπαρξη μιας στοχαστικής και ενδιαφέρουσας ζωής. Είναι ένα είδος γνώσης που διατηρείται στο σώμα καθώς και στον εγκέφαλο.

Οι καλύτεροι δάσκαλοι διδάσκουν τους εαυτούς τους. «Όταν αναπολώ τους καλύτερους δικούς μου δασκάλους, γενικά δεν θυμάμαι τι υπήρχε στο πρόγραμμα σπουδών, αλλά μάλλον ποιοι ήταν. Είτε το αντικείμενο του μαθήματος ήταν στις επιστήμες, είτε στις ανθρωπιστικές επιστήμες, θυμάμαι πως αυτοί οι δάσκαλοι διαμόρφωσαν το πάθος για γνώση, έναν αστείο και δυναμικό τρόπο σύνδεσης με τους μαθητές. Διαμόρφωσαν επίσης ένα σύνολο ηθικών αρετών – πώς να είσαι αυστηρός με τα στοιχεία, πώς να παραδέχεσαι το λάθος, πώς να καθοδηγείς τους μαθητές καθώς κάνουν τις δικές τους ανακαλύψεις. Θυμάμαι πώς τους θαύμαζα και ήθελα να γίνω σαν αυτούς. Αυτό είναι ένα είδος γνώσης που δεν θα πάρουμε ποτέ από ένα bot.

Και αυτή είναι η ελπίδα για την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης – ότι μας αναγκάζει να διακρίνουμε σαφέστερα τη γνώση που είναι χρήσιμη πληροφορία από την ανθρωπιστική γνώση που αφήνει τους ανθρώπους σοφότερους και μεταμορφωμένους».

^{Με πληροφορίες από New York Times}