Χρειάστηκε να επιστρέψουν από την Νέα Υόρκη η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και η κουστωδία της για να ενημερώσουν επίσημα, με την έκδοση σχετικού δελτίου τύπου, για τους λόγους που βρέθηκαν εκεί.
Όπως μαθαίνουμε από αυτό, αλλά και την «διαρροή» της πληροφορίας στον «Εθνικό Κήρυκα» νωρίτερα, το ταξίδι έγινε προκειμένου να παραληφθούν από την ελληνική πλευρά είκοσι εννέα (29) μεγάλης αρχαιολογικής, αλλά και εμπορικής, όπως φαίνεται, αξίας ελληνικές αρχαιότητες, προϊόντα λαθρανασκαφών από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Στερεά Ελλάδα, τις Κυκλάδες και την Κρήτη, που κατέληξαν στις ΗΠΑ, «μέσα από τα εγκληματικά δίκτυα της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών», τα οποία και παραδόθηκαν από την Εισαγγελία του Μανχάταν.
Για το ταξίδι αυτό, που όπως έχουμε γράψει στοίχισε στο ελληνικό Δημόσιο συνολικά 18.120 ευρώ, δεν υπήρξε καμία ενημέρωση πριν πραγματοποιηθεί, ενώ τα έγγραφα που αναρτήθηκαν στην «Διαύγεια» έκαναν λόγο, για μεν την Λίνα Μενδώνη, την Άννα Παναγιωταρέα και δύο ακόμη άτομα της συνοδείας τους, περί μετάβασης στην Νέα Υόρκη για «συναντήσεις με πολιτικούς και ομογενειακούς παράγοντες», για δε την προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών (ΔΤΠΠΑ) πως επρόκειτο να ταξιδέψει προκειμένου να συνοδεύσει την υπουργό σε συναντήσεις για θέματα της αρμοδιότητάς της.
Αναπάντητα ερωτήματα και άλλες… λεπτομέρειες
Από την υπόθεση αυτή παραμένει αναπάντητο το ερώτημα για ποιον λόγο το υπουργείο Πολιτισμού δεν ενημέρωσε για το ταξίδι αυτό της υπουργού πριν από την πραγματοποίησή του και γιατί το έγγραφο με την έγκριση της δαπάνης του έγραφε για συναντήσεις με πολιτικούς και ομογενειακούς παράγοντες. Έγιναν και άλλες συναντήσεις της Λίνας Μενδώνη στην Νέα Υόρκη, πέραν αυτής με τον Εισαγγελέα του Μανχάτταν και τον βοηθό του που επόπτευε των συγκεκριμένων ερευνών, Matthew Bogdanos;
Και επιπλέον, δεν αρκούσε για το ζήτημα αυτό να μεταβούν στην Νέα Υόρκη η υπουργός, συνοδευόμενη μόνο από την προϊσταμένη της ΔΤΠΠΑ; Γιατί έπρεπε να προστεθούν τρία ακόμη άτομα στην αποστολή;
Σοβαρότερα, ωστόσο, είναι τα επί της ουσίας του θέματος ζητήματα που εγείρονται. Με εκτενή του ανακοίνωση ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) συγκρίνει την περίπτωση της τωρινής επιστροφής των 29 αντικειμένων από την συλλογή της Shelby White με την υπόθεση της «Συλλογής Στερν» και σημειώνει πως: «σύμφωνα με τα νέα ήθη στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, τα αντικείμενα επαναπατρίζονται με βάση τις διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου και των διεθνών συμβάσεων προστασίας, μόνο όταν την πρωτοβουλία των κινήσεων έχει ο Εισαγγελέας της Νέας Υόρκης. Όταν την πρωτοβουλία των κινήσεων την έχει η Ελληνίδα Υπουργός Πολιτισμού, η αποδοχή προϊόντων εγκλήματος από τους εκατομμυριούχους συλλέκτες όχι μόνο δεν πατάσσεται, αλλά επιβραβεύεται με κακόφημες συμφωνίες, όπως αυτή της Συλλογής Στερν!».
Και αυτό διότι, όπως προκύπτει και από την επίσημη ανακοίνωση της Εισαγγελίας του Μανχάταν, που και αυτή εκδόθηκε πριν από το σχετικό δελτίο τύπου του υπουργείου Πολιτισμού, ήταν οι δικοί της ερευνητές που ταύτισαν τις αρχαιότητες και πέτυχαν την κατάσχεσή τους, με την συνδρομή στελεχών της ΔΤΠΠΑ, αλλά και του ερευνητή Χρήστου Τσιρογιάννη, για μία από τις αρχαιότητες.
Επισημαίνουμε πως ο τελευταίος ήταν εκείνος που ταύτισε ως προϊόν αρχαιοκαπηλίας και ένα από τα 161 κυκλαδικά αντικείμενα της «Συλλογής Στερν», γεγονός πού είχε αμφισβητηθεί έντονα από την Λίνα Μενδώνη, τόσο στη Βουλή, όσο και σε συνέντευξή της.
Στην ανακοίνωσή του ο ΣΕΑ τονίζει πως σε αντίθεση με την περίπτωση των 29 αρχαιοτήτων, που η συλλέκτρια Shelby White αναγκάστηκε να συναινέσει στην επιστροφή τους, στην περίπτωση Στερν η υπουργός διαπραγματεύτηκε εν κρυπτώ, προσωπικά και απευθείας με τον πολυεκατομμυριούχο, χωρίς ενημέρωση του Έλληνα ή Αμερικανού Εισαγγελέα.
Προσθέτει, δε, πως η κατοχή και η κυριότητα των 29 αρχαιοτήτων περιέρχονται στο ελληνικό Δημόσιο και θα εκτεθούν σε δημόσια αρχαιολογικά Μουσεία στους τόπους από όπου προέρχονται, ενώ στην «περίπτωση της Συλλογής Στερν, η κατοχή των 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων παραχωρήθηκε με υπογραφή της Υπουργού Πολιτισμού -και εν συνεχεία την επικύρωση από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία της ΝΔ- σε ένα ιδιωτικό Ίδρυμα (HACI), που διοικείται από τον γιο και τον διευθυντή των επιχειρήσεων του Λ. Στερν και θα εκτεθούν στο ιδιωτικό Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Γουλανδρή στην Αθήνα».
Ο ΣΕΑ επισημαίνει, επίσης, πως οι 29 αρχαιότητες επαναπατρίζονται μέσα στο ίδιο έτος που έγινε η κατάσχεσή τους (2023) και σε λιγότερο από τρία χρόνια από την αρχική έρευνα, ενώ «στην περίπτωση των αρχαιοτήτων της Συλλογής Στερν, οι αρχαιότητες θα αρχίσουν να έρχονται ανά 15 στην Ελλάδα το 2034, ενώ θα επιστρέψουν όλες μετά από 50 χρόνια, σε ένα ιδιωτικό Μουσείο!». Υπενθυμίζει, τέλος, ότι η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωνε στη Βουλή ότι με άλλη διαδικασία θα χρειάζονταν δεκαετίες για να επιστραφούν…
Δεν είναι, άλλωστε, άνευ σημασίας και τα αναλυτικά στοιχεία που κομίζει η ανακοίνωση του ΣΕΑ για την επί δεκαετίες συνεργασία, με δωρεές και εκθέσεις αντικειμένων της συλλογής της, της συλλέκτριας Shelby White με το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης, το ίδιο με το οποίο η Λίνα Μενδώνη συνυπέγραψε την επίδικη συμφωνία για την «Συλλογή Στερν» και το οποίο βρίσκεται εκ νέου στην δίνη δημοσιογραφικών αποκαλύψεων πως περισσότερα από 1100 ευρήματα του καταλόγου του συνδέονται με αρχαιοκαπηλία και παράνομη διακίνηση…
Ο πανηγυρικός τόνος του δελτίου τύπου του υπουργείου Πολιτισμού, για την υπόθεση επαναπατρισμού των 29 αρχαιοτήτων και τα σχετικά διθυραμβικά δημοσιεύματα των γνωστών ηχείων αναπαραγωγής, δεν μπορεί να κρύψει ούτε την αμηχανία από τις εξελίξεις που σημειώνονται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού στο μέτωπο της πάταξης της αρχαιοκαπηλίας ούτε, βέβαια, να διαλύσουν το ομιχλώδες τοπίο μέσα στο οποίο πολιτεύεται και στο θέμα αυτό η σημερινή πολιτική του προϊσταμένη.
