Η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ ξεκίνησε στις 19 Μαρτίου του 2003. Βόμβες και πύραυλοι έπληξαν στόχους στη Βαγδάτη και σε άλλα σημεία της χώρας. Την επομένη, στις 20/3, ξεκίνησε η χερσαία εισβολή στη χώρα από αμερικανικά στρατεύματα, επικουρούμενα από βρετανικά, αυστραλέζικα και κάποια πολωνικά.

Ο πόλεμος ξεκίνησε, παρότι ένα μήνα πριν, είχαν πραγματοποιηθεί σε όλο τον κόσμο οι μαζικότερες αντιπολεμικές διαδηλώσεις στην ιστορία. Έξι με δέκα εκατομμύρια άνθρωποι υπολογίστηκε πως συμμετείχαν στις διαδηλώσεις αυτές, σε 60 χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας όπου εκατοντάδες χιλιάδες βγήκαν στον δρόμο για να απαιτήσουν να μην ξεκινήσει ο πόλεμος αυτός. Χωρίς φυσικά αποτέλεσμα. Ο πόλεμος ήταν μονομερής, διεξήχθη από μια «συμμαχία των προθύμων» στην οποία δεν συμμετείχαν ούτε η Γερμανία, ούτε η Γαλλία και χωρίς απόφαση του ΟΗΕ. Οι αναλογίες με την Ουκρανία είναι εμφανείς, αλλά στην περίπτωση του Ιράκ πρόκειται για πόλεμο εναντίον του λαού του που κρατάει πάνω από 30 χρόνια.

Σοκ και δέος

Μέχρι τα μέσα Απριλίου του 2003 όταν η εισβολή ολοκληρώθηκε, είχαν δολοφονηθεί πάνω από 7000 άμαχοι, είχαν λεηλατηθεί τα μουσεία της χώρας, είχαν κυριαρχήσει οι συμμορίες και τα δικαιώματα των γυναικών άρχισαν να εκπίπτουν. Ο κατήφορος ήταν βαθύς: Από μια από τις πιο φιλελεύθερες για τις γυναίκες χώρες της Μέσης Ανατολής, το Ιράκ ήταν το 2023 η πέμπτη πιο επικίνδυνη χώρα για τις γυναίκες στον κόσμο. Ακολούθησε το Αμπού Γκράιμπ, οι σφαγές, με πρώτη εκείνη της μαρτυρικής Φαλούτζα – όπου το απεμπλουτισμένο ουράνιο που χρησιμοποιήθηκε προκαλεί μέχρι και σήμερα τερατογενέσεις (οι ΗΠΑ σε μια ασύλληπτης κωφότητας ενέργεια ονόμασαν πρόσφατα ένα πολεμικό πλοίο τους «Φαλούτζα»), μια σκληρότατη κατοχή απέναντι σε μια γενναία αντίσταση και μια αλυσίδα δεινών στο Ιράκ και στην ευρύτερη περιοχή, που μοιάζει να μην σταματούν.

Η εισβολή οδήγησε σε εμφύλιο στο Ιράκ μεταξύ σουνιτών και σιιτών, αποσταθεροποίησε την Μέση Ανατολή, συνέβαλε στην άνοδο των πιο ακραίων ισλαμιστικών ρευμάτων – του ISIS, με το νέο όργιο φρικαλεοτήτων που γέννησε στη χώρα και παγκοσμίως – και προκάλεσε άμεσα ή έμμεσα πάνω από ένα εκατομμύριο θανάτους και πολλά εκατομμύρια προσφύγων. Συνολικά ο πραγματικός απολογισμός των θυμάτων της εισβολής και των παρεπομένων της είναι δύσκολο να υπολογιστεί, αλλά κάποιες εκτιμήσεις ανεβάζουν τους πλεονάζοντες θανάτους από την αμερικανική εισβολή και τις συνέπειές της σε πάνω από 2 εκατομμύρια. Το προηγούμενο της εισβολής στο Ιράκ τροφοδότησε και μετά από 9 χρόνια τη ΝΑΤΟϊκή επέμβαση στη Λιβύη, έριξε λάδι στη φωτιά στη Συρία και προκάλεσε τρομοκρατικές επιθέσεις σε όλο τον κόσμο. Ο προσχηματικός στόχος της εισβολής ήταν ο αφοπλισμός του Ιράκ από όπλα μαζικής καταστροφής που ποτέ δεν βρέθηκαν γιατί, όπως έλεγαν οι επιθεωρητές του ΟΗΕ πριν την εισβολή, ποτέ δεν υπήρξαν.

40 χρόνια καταστροφής

Βέβαια, η επίθεση εναντίον του ιρακινού λαού είχε ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν: Τον Πρώτο Πόλεμο του Κόλπου, που περιλάμβανε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ακολούθησαν οι καταστροφικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στο Ιράκ, και οι σχεδόν καθημερινοί και βομβαρδισμοί με την – παράνομη – μονομερή κήρυξη ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την χώρα. Το 2003 το Ιράκ ήταν ήδη ένας τόπος συνεχιζόμενης ανθρωπιστικής καταστροφής.

Η δοκιμασία του Ιρακινού λαού όμως είχε αρχίσει ακόμα νωρίτερα: τη δεκαετία του 1980 ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ είχε προκαλέσει πάνω από ένα εκατομμύριο νεκρούς, σε μια εποχή που το Ιράκ το στήριζαν διπλωματικά και οικονομικά οι ΗΠΑ, οικονομικά οι χώρες του Περσικού Κόλπου, στρατιωτικά η ΕΣΣΔ και η Γαλλία. Ο Σαντάμ Χουσεΐν είχε χρησιμοποιήσει χημικά όπλα τόσο εναντίον των Ιρανών, όσο και εναντίον των Κούρδων του Ιράκ, και προστατεύθηκε τότε από κυρώσεις με την παρέμβαση των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ.

Το Ιράκ μετά από όλους αυτούς τους κύκλους πολέμων, τυραννίας και κατοχής μετατράπηκε από μια από τις πιο προηγμένες χώρες της περιοχής σε τόπο μαρτυρίου, στον οποίο ο πόλεμος σοβεί ακόμα, οι υποδομές είναι διαλυμένες και ο κόσμος φεύγει ακόμα στην προσφυγιά, ενώ οι δολοφονίες αμάχων συνεχίζονται (επισήμως 740 το 2022), κυρίως στα πλαίσια του αιματηρού ενδοκοινοτικού εμφυλίου που κληρονόμησε το χάος της εισβολής. 20 χρόνια μετά, ύστερα από πολλαπλές ανακοινώσεις αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να διατηρούν στρατεύματα στη χώρα – και η πρόταση από το Quincy Institute είναι να παραμείνουν για μια πενταετία ακόμα.

Ποιος πληρώνει αποζημιώσεις;

Το αίτημα για πολεμικές αποζημιώσεις από τις ΗΠΑ και τις χώρες της συμμαχίας στο Ιράκ έχει τεθεί από πολλές πλευρές – και από την κυβέρνηση του Ιράκ. Το αίτημα έχει απορριφθεί δυο φορές από το αρμόδιο όργανο του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών. Η εμπειρία του Αφγανιστάν, όπου οι Αμερικάνοι φεύγοντας, άδειασαν τα ταμεία της Κεντρικής Τράπεζας του Αφγανιστάν εν μέσω λιμού, δεν προμηνύει κάτι διαφορετικό…

Αντίθετα, είναι το εξαθλιωμένο Ιράκ που πλήρωσε αποζημιώσεις. Αφ’ ενός στο Κουβέιτ, για την εισβολή του Σαντάμ, όπου μέχρι και πέρυσι που εξοφλήθηκαν πλήρως, το Ιράκ είχε πληρώσει 52,4 δισεκατομμύρια δολάρια, περίπου το ένα τέταρτο του σημερινού ΑΕΠ του στη χώρα του Κόλπου σε αποζημιώσεις που επέβαλλε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αλλά το Ιράκ έχει πληρώσει ακριβά και την ίδια την κατοχή. Έχει δώσει $400 εκατομμύρια για την αποζημίωση Αμερικανών υπηκόων που ήταν

…αιχμάλωτοι πολέμου, όμηροι, ή «ανθρώπινες ασπίδες» στον Πρώτο Πόλεμο του Κόλπου και σε αμερικανούς στρατιώτες που τραυματίστηκαν στην επίθεση εναντίον του πολεμικού USS Stark το 1987

Αυτά, πέραν των 633 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τα οποία έχει αποζημιώσει για απώλειες αμερικανικές πολυεθνικές εταιρείες (μεταξύ των οποίων εταιρείες που έγιναν ζάπλουτες με την εισβολή, όπως η Halliburton και η Bechtel)

Αμερικανικό δικαστήριο αναγνώρισε πως το «Ιράκ συνέδραμε την Αλ Κάιντα» την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 – παρότι αναγνώρισε πως «δεν υπήρχαν υλικά τεκμήρια» με βάση την κατάθεση «ειδικών» και επιδίκασε 104 εκατομμύρια σε συγγενείς θυμάτων! Αυτά ενώ κάθε αίτημα αποζημίωσης των θυμάτων της αμερικανικής επιθετικότητας σε όλη την ευρύτερη Μέση Ανατολή, την Λιβύη, το Σουδάν και το Αφγανιστάν έχει απορριφθεί πανηγυρικά.

Τέλος, ένα άλλο τίμημα που πλήρωσε ακριβά το Ιράκ, ήταν το φεστιβάλ διαφθοράς που περιλάμβανε τη λεηλασία και την εξαγωγή της λείας: το 2013 υπολογιζόταν πως περίπου 40 δισεκατομμύρια δολάρια από παράνομες δραστηριότητες έφευγε από τη χώρα κάθε χρόνο.

Επίλογος: Qui Bono?

Υπάρχει μια σχολή σκέψης που θεωρεί πως ένα βασικό κίνητρο των ατέρμονων αμερικανικών πολέμων είναι η ενίσχυση της χρηματοδότησης των εταιρειών άμυνας των ΗΠΑ. Αν σκεφτεί κανείς πως οι πόλεμοι στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν κόστισαν στις ΗΠΑ 5 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το πεντάγωνο έχει ξοδέψει από το 2001 περί τα 14 τρισεκατομμύρια δολάρια, και περί τα 4 από αυτά πήγαν σε πέντε μόνο εταιρείες: τη Lockheed Martin, τη Boeing, τη General Dynamics, τη Raytheon, και τη Northrop Grumman, ενώ οι εταιρείες όπλων έχουν ξοδέψει την ίδια εικοσαετία περί τα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε λομπίστες, δεν μοιάζει και πολύ τραβηγμένη εικασία…