Πέρα από τις ανατολικές ακτές της Αυστραλίας, εκτείνεται ο ατέλειωτος Ειρηνικός Ωκεανός, με χιλιάδες μικρά νησιά διάσπαρτα σε αυτόν. Ένα από αυτά τα αρχιπελάγη, σχηματίζει το μικρό κράτος του Βανουάτου. Με 300.000 κατοίκους και με ΑΕΠ που μετά βίας ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο δολάρια, το νησιωτικό αυτό κράτος δεν τραβάει συνήθως τα βλέμματα του υπόλοιπου κόσμου. Η πρώην αγγλογαλλική αποικία είναι γνωστή κυρίως ως πατρίδα της πιο απρόσμενης θρησκείας του κόσμου. Το «Κίνημα Πρίγκιπα Φιλίππου» της νήσου Τάνα, έχει για κάποιο δικό της, ακατανόητο, λόγο θεοποιήσει τον μακαρίτη Δούκα του Εδιμβούργου, ο οποίος συχνά λάμβανε δώρα και προσκλήσεις από τους ευσεβείς ακολούθους του. Πέρα από αυτή τη χαριτωμένη, αποικιοκρατικής απόχρωσης ιστορία, το Βανουάτου είναι ένας μάλλον αδιάφορος τόπος για τη διεθνή ειδησεογραφία, προβεβλημένο για τη φάμπρικα πώλησης διαβατηρίων, αλλά καταδικασμένο στις πίσω σελίδες όταν ένας κυκλώνας χτυπά την περιοχή, η οποία και επηρεάζεται δυσανάλογα από την κλιματική αλλαγή.

Δεν υπάρχει αδιάφορος χώρος όμως για τον καπιταλισμό, ο οποίος ως γνωστόν, θα βγάλει και από τη μύγα ξίγκι. Μια τέτοια ιστορία εκτυλίσσεται αυτές τις μέρες στο Λονδίνο, όπου το μικρό κράτος προσέφυγε δικαστικά ενάντια σε μια εταιρεία του ομίλου Λασκαρίδη, πλοίο του οποίου, σε παράλληλα νέα, πιάστηκε στη Βενετία να μεταφέρει 850 κιλά κοκαΐνης.

Αδιανόητα πράγματα για το καμάρι της ελληνικής οικονομίας, τη ναυτιλία μας, η οποία και φημίζεται για το ηθικό της πλεονέκτημα. Εξίσου αδιανόητα είναι τα όσα συμβαίνουν στο Βανουάτου, όπου οι νησιώτες τα έβαλαν με την Unimed Glory S.A., θυγατρική του Λασκαρίδη, με έδρα τον Παναμά. Μήλον της έριδος το σκουμπρί, και συγκεκριμένα τα δικαιώματα αλίευσης αυτού. Πριν βιαστούμε να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα με όρους ψαροταβέρνας, πρέπει αφενός να αντιληφθούμε πως η αλιεία είναι μια αγορά δισεκατομμυρίων και πως ειδικά για το Βανουάτου, ο τομέας αντιστοιχεί σε παραπάνω από το μισό ΑΕΠ της χώρας.

Έμαθα κυρά πως έχεις, ψαροπούλα και ψαρεύεις

Ούτε ψαροπούλα θα έχουν, ούτε θα ψαρεύουν στο Βανουάτου, αποφάσισε ο όμιλος Λασκαρίδη: θα τα κάνει αυτός αντ’ αυτών. Έτσι τουλάχιστον μας ενημερώνει το ρεπορταζ των Financial Times. Σε μια διεθνή συνάντηση για την αλιεία στο Εκουαδόρ, η αντιπροσωπεία του Βανουάτου, έκπληκτη, γνώρισε δύο στελέχη της Unimed Glory, τα οποία και ενημέρωσαν πως αντιπροσώπευαν εκείνα τη χώρα. Βάση του ισχυρισμού τους ήταν μια συμφωνία ανάμεσα στην εταιρεία και το νησιωτικό κράτος, με την οποία η Unimed Glory λαμβάνει το αορίστου χρόνου μονοπώλιο αλίευσης στα χωρικά ύδατα των νήσων.

Το Βανουάτου ισχυρίζεται πως η συμφωνία είναι προϊόν διαφθοράς και δεν είχε την υπογραφή του υπουργού Αλιείας. Πράγματι, η συμφωνία αυτή δίνει εξωφρενικά προνόμια στη Unimed Glory, καθώς λαμβάνει το μονοπώλιο και επιστρέφει στο Βανουάτου εξευτελιστικό μερίδιο επί των κερδών – το οποίο η χώρα ισχυρίζεται πως δεν έλαβε και ποτέ. Χαρακτηριστικό είναι πως η κυβέρνηση υπολόγιζε να πουλήσει αλιευτικά δικαιώματα για 300 δολάρια/τόνο, ενώ με την επίμαχη συμφωνία η Unimed Glory καταβάλει μόλις 2 δολάρια/τόνο. Η ομολογουμένως ληστρική συμφωνία υπεγράφη ανάμεσα στη Unimed Glory και έναν τοπικό αξιωματούχο, ο οποίος αν και ήταν αντιπρόσωπος του κράτους του Βανουάτου, δεν είχε αρμοδιότητα σύναψης μιας τέτοιος συμφωνίας – ή τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται η κυβέρνηση.

Από την πλευρά της η εταιρεία δηλώνει πως η σύναψη της συμφωνίας δεν είχε παρατυπίες, πως η κυβέρνηση των νήσων είχε γνώση της και πως υπάρχει καταγεγραμμένη αλληλογραφία μεταξύ των μερών. Οι προβλεπόμενες πληρωμές έχουν καταβληθεί σύμφωνα με τους συνηγόρους της Unimed Glory και επιμένουν πως οι κατηγορίες απάτης και διαφθοράς δεν αποδεικνύονται.

Η συνέχεια αναμένεται στις δικαστικές αίθουσες τον Ιούνιο. Γεγονός όμως είναι πως ένας επιχειρηματικός κολοσσός, σαν τον όμιλο Λασκαρίδη, κατάφερε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο και επέβαλε μια συμφωνία εξαιρετικά κερδοφόρα για τον ίδιο, αλλά στις πλάτες ενός λαού. Στις περιπτώσεις μάλιστα που οι λαοί έχουν την ατυχία να κατοικούν σε μικρά, εν πολλοίς ξεχασμένα, νησιωτικά κράτη στη μέση του πουθενά, ο βαθμός εκμετάλλευσης γιγαντώνεται.

Έτσι, ενώ ο όμιλος προσθέτει πολλά μηδενικά στα κέρδη του, το Βανουάτου χάνει πολύτιμα κέρδη, τα οποία όχι μόνο υποσκάπτουν το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων του, αλλά τη δυνατότητα του κράτους να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής. Αλλά και σε αυτές τις προκλήσεις η Unimed Glory βρίσκει πεδίο δράσης. Όταν το 2015 τα νησιά χτυπήθηκαν από κυκλώνα, η εταιρεία άλλαξε τη χρήση των πλοίων της και μετέφερε αντί ψαριών, τρόφιμα όπως ρύζι, αλλά και οικοδομικά υλικά στα ρημαγμένα νησιά. Και από τη μύγα, ξίγκι όπως ήδη γράψαμε.

Ταυτόχρονα με το ηθικό ζήτημα της εκμετάλλευσης των λιγοστών φυσικών πόρων ενός λαού, υπάρχει και μια οικολογική πλευρά στο ζήτημα. Με την υπεραλίευση να συνιστά σημαντική πρόκληση για τη διατήρηση των υδάτινων οικοσυστημάτων, το Βανουάτου ισχυρίζεται πως η συμφωνία με τη Unimed Glory δεν προβλέπει καμία ενημέρωση για την έκταση των δραστηριοτήτων της. Με λίγα λόγια, ο όμιλος Λασκαρίδη έχει ελευθερία κινήσεων σε ένα από τα πιο επιβαρυμένα μέρη του πλανήτη, την ώρα που η Greenpeace κατηγορεί την Unimed Glory για χρήση αλιευτικών-μεγαθηρίων. Πολλές φορές βέβαια, αυτά τα αλιευτικά μπορούν να έχουν και ευρύτερες υγειονομικές συνέπειες, όπως στην περίπτωση του «Frey» (υπό την United Glory), το οποίο και προσάραξε για τρεις βδομάδες στο λιμάνι του Λας Πάλμας των Κανάριων Νήσων, φορτωμένο με ψάρια. Η μπόχα τύλιξε σύντομα την πόλη και συνδυασμό με τις μύγες τις οποίες προσέλκυσε το φορτίο, εξανάγκασε τις αρχές να κλείσουν όλα τα παρακείμενα εστιατόρια. Είναι αδιανόητο πως στον 21ο αιώνα ανεχόμαστε ακόμη τα κερδοφόρα καπρίτσια μιας θυγατρικής με έδρα τον Παναμά, ενός ομίλου με έδρα την Λιβερία, και ακόμη πιο αδιανόητο να θεωρούμε στην Ελλάδα αυτούς τους επιχειρηματίες ως εθνικά τοτέμ, ειδικά την ώρα που οι ίδιοι μας λένε πως μας έχουν «χεσμένους».

Όσο τέτοια συμφέροντα προσθέτουν μηδενικά στις ήδη δυσθεώρητες περιουσίες τους, κόντρα στα συμφέροντα λαών και με καταστροφικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, εμείς «αρμενίζουμε στα πέλαγα αγάπη μου γλυκιά» ή έστω «όλο κλαίμε στου γιαλού τα βοτσαλάκια». Αντιθέτως, ίσως θα έπρεπε να δοκιμάσουμε τη συνταγή «καταιγίδα και τραμουντάνα». Ίσως αυτό, μας βγάλει κάπου καλύτερα.