Με μια δραματική έκκληση, με τη μορφή ανοιχτής επιστολής που απηύθυνε στις 12 Μαΐου 2023, το Παρατηρητήριο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (World Heritage Watch) πιέζει την UNESCO να μην αγνοήσει τις καταστροφικές κατασκευές που γίνονται στην Ακρόπολη της Αθήνας και να συζητήσει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην επόμενη, 45η Σύνοδο της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς (World Heritage Committee), που έχει προγραμματιστεί για τον προσεχή Σεπτέμβριο.

To World Heritage Watch καλεί επιπλέον την UNESCO να εγγράψει την Ακρόπολη στον Κατάλογο μνημείων της Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε Κίνδυνο (List of World Heritage in Danger), «δεδομένου ότι οι δραστηριότητες σε αυτή αποτελούν άμεση απειλή για την Εξέχουσα Παγκόσμια Αξία της», αλλά και να ζητήσει από την Ελλάδα να σταματήσει όλες τις πρακτικές δραστηριότητες στην Ακρόπολη έως ότου εκδώσει τελική απόφαση για τα έργα που υλοποιήθηκαν και για αυτά που προγραμματίζονται!

Οι καταστρεπτικές εργασίες που έγιναν ή σχεδιάζονται

Η επιστολή, που φέρει τον τίτλο «Σχετικά με τη δεινή, κατάσταση στην Ακρόπολη των Αθηνών, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς», επισημαίνει πως οι κατασκευαστικές δραστηριότητες στον χώρο, τόσο αυτές που έχουν ήδη υλοποιηθεί όσο και εκείνες που έχουν προγραμματιστεί για το εγγύς μέλλον, είναι τόσο μαζικές και εκτεταμένες που αλλοιώνουν την όψη και τον χαρακτήρα του μνημείου, σε βαθμό που θα τον στερήσει εντελώς από την αυθεντικότητα και την ακεραιότητά του.

«Το αποτέλεσμα», τονίζεται στην επιστολή, «θα μετατρέψει ένα μνημείο, που έχει εμπνεύσει αμέτρητες γενιές για την υψηλή πνευματικότητά του και την ομορφιά του, σε ένα ρηχό σκηνικό από “αξιοθέατα” για φωτογραφίες selfie. Η Ελλάδα θα έχει χάσει την ψυχή της και δεν θα θεωρείται πλέον ένας πιστός θεματοφύλακας της αρχαιολογίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς και ο κόσμος θα έχει χάσει έναν τόπο τον οποίο η ανθρωπότητα ατενίζει με δέος».

Ο διεθνής μη κυβερνητικός οργανισμός επανέρχεται στις διαστρώσεις με οπλισμένο σκυρόδεμα στον βράχο της Ακρόπολης και στις επεμβάσεις που παρέκαμψαν τόσο τα ελληνικά νομικά πλαίσια, όσο και τα διεθνή κανονιστικά όργανα σχετικά με τη διατήρηση των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς, εργασίες που προκάλεσαν τεράστια κατακραυγή σε εθνική και διεθνή κλίμακα, «για το μη αναστρέψιμο και την κλίμακα των επεμβάσεων, αλλά και για τις αισθητικές και πρακτικές βλάβες που προκλήθηκαν στον χώρο».

Μεγάλη σημασία για το World Heritage Watch έχει να μην πραγματοποιηθούν δύο ακόμη έργα που έχει εξαγγείλει το υπουργείο Πολιτισμού: (α) το έργο της κάλυψης του βράχου με νέες κατασκευές με τη μορφή αναλημμάτων και (β) η κατασκευή μιας νέας κλίμακας ανόδου/καθόδου στη δυτική πρόσβαση, η οποία φέρεται ως ανακατασκευή της μορφής της ρωμαϊκής αναβάθρας από μαρμάρινα σκαλοπάτια που ανάγεται στον 1ο αιώνα μ.Χ.

«Τα δύο αυτά έργα», σημειώνεται στην επιστολή, «εάν υλοποιούνταν, θα στερούσαν από τον Βράχο της Ακρόπολης τον αυθεντικό χαρακτήρα του ως ιστορικό μνημείο αυτό καθαυτό, σύμφωνα με την αξιολόγηση της UNESCO».

Τα ψέματα του υπουργείου

Αναφερόμενο στην Συμβουλευτική Αποστολή του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς / ICOMOS που επισκέφθηκε την Ακρόπολη από τις 27 έως τις 29 Απριλίου του 2022, το World Heritage Watch παρατηρεί πως αυτή «βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα τετελεσμένο γεγονός. Ήταν σαφές ότι αυτό που έγινε ήταν πρακτικά αδύνατο να διορθωθεί».

Ψέγει, ωστόσο τα μέλη της αποστολής, διότι έλαβαν τοις μετρητοίς τις εξηγήσεις του ελληνικού κράτους σχετικά με την αναστρεψιμότητα των παρεμβάσεων, επαναλαμβάνοντάς τες απλώς στην έκθεσή τους, και «δέχτηκαν χωρίς τη δέουσα επιμέλεια τις ψευδείς δηλώσεις της ελληνικής κυβέρνησης ότι είχαν εγκριθεί από Διεθνές Συνέδριο».

Το γεγονός ότι η συγκεκριμένη Αποστολή δεν αμφισβήτησε ποτέ δηλώσεις οι οποίες ήταν σε τόσο προφανή και πλήρη αντίφαση με την πραγματικότητα στον χώρο της Ακρόπολης, οδηγεί την μη κυβερνητική οργάνωση να υπονοήσει πως πολιτικοί παράγοντες επηρέασαν την έκθεσή της, επισημαίνοντας πως «δημιουργούνται εικασίες ότι “μη τεχνικοί παράγοντες” μπορεί να είχαν αντίκτυπο στα πορίσματα και στην έκθεσή τους». Πρακτικά, η UNESCO επέτρεψε στον εαυτό της να παραπλανηθεί από Έλληνες κυβερνητικούς αξιωματούχους…

Σημαντικές οι συστάσεις της Συμβουλευτικής Αποστολής

Πάντως, στην επιστολή του το World Heritage Watch, υπογραμμίζει πως οι συστάσεις της Συμβουλευτικής Αποστολής είναι πολύ σαφείς σε ό,τι αφορά τα δύο έργα που ανακοινώθηκαν για το προσεχές μέλλον, δηλαδή την κάλυψη του βράχου της Ακρόπολης με αναλήμματα και τη λεγόμενη ανακατασκευή μιας ρωμαϊκής κλίμακας στη δυτική πρόσβαση, καθώς πριν από οποιαδήποτε υλοποίηση, τα τρία διαδοχικά στάδια των μελετών (προκαταρκτική, οριστική και εφαρμογής) που προβλέπονται από την ελληνική νομοθεσία θα πρέπει να υποβληθούν στις ελληνικές αρχές για έγκριση.

Επιπλέον, «δεν πρέπει να εκτελούνται περαιτέρω εργασίες χωρίς να έχουν πραγματοποιηθεί Μελέτες Εκτίμησης Επιπτώσεων στην Κληρονομιά πριν από την έγκριση ή την έναρξη των εργασιών, βασισμένη σε λεπτομερή τεκμηρίωση με επιχειρηματολογία, κατόψεις και σχέδια, και χωρίς επίσημη ειδοποίηση σύμφωνα με την § 172 των Επιχειρησιακών Οδηγιών, ενώ όλες οι πληροφορίες θα πρέπει επίσης να κοινοποιούνται στην Επιτροπή για επανεξέταση από τα Συμβουλευτικά Όργανα, πριν από την έναρξη των επεμβάσεων».

Σημαντική θεωρείται, άλλωστε, και η σύσταση πως θα πρέπει να υποβληθεί Διαχειριστικό Σχέδιο ή Σχέδιο Τουρισμού για την Ακρόπολη, το οποίο δεν έχει ποτέ ως τώρα υποβληθεί, και να εγγραφούν σε αυτό τα έργα των παρεμβάσεων στην Ακρόπολη. Είναι επίσης σαφές ότι οποιαδήποτε νέα παρέμβαση δεν πρέπει να έρχεται σε σύγκρουση με τον Χάρτη της Βενετίας του 1964 και τον Χάρτη του ICOMOS του 2003 για τις Αρχές Ανάλυσης, Συντήρησης και Αποκατάστασης της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς.

Η κυβερνητική προπαγάνδα

Ιδιαίτερα επικριτικό για την εργαλειακή χρήση της έκθεσης της Συμβουλευτικής Αποστολής από την ελληνική κυβέρνηση είναι στην επιστολή του το World Heritage Watch. Όπως παρατηρεί: «Μόλις αναρτήθηκε η έκθεση της Συμβουλευτικής Αποστολής στον ιστότοπο του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς, το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού δήλωσε ότι η έκθεση επαινεί τα έργα στην Ακρόπολη, συμπεριλαμβανομένων των πρόσφατων διαστρώσεων από τσιμέντο, ως πρότυπο σε διεθνή κλίμακα, “δίνοντας έτσι το πράσινο φως” για την υλοποίηση των δύο επόμενων προγραμματισμένων έργων κάλυψης του βράχου και “ανακατασκευής” της βαθμιδωτής αναβάθρας».Και συνεχίζει: «Ο πρωθυπουργός ζήτησε μάλιστα από τους επικριτές των έργων, μέσω της δημόσιας τηλεόρασης, να ζητήσουν συγγνώμη που εναντιώθηκαν στα έργα»…

Σύμφωνα με το World Heritage Watch, είναι σαφές ότι το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού παρερμηνεύει την έκθεση της Αποστολής, ως έγκριση των έργων και των σχεδίων του από την UNESCO, ενώ η σωστή ερμηνεία της είναι ότι δεν πρέπει να γίνει τίποτα στην Ακρόπολη πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας που ορίζεται από τη σύμβαση και την εθνική νομοθεσία και την τελική έγκριση από την Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Η επιστολή επισημαίνει ακόμη πως «με πρόσχημα την εφαρμογή αποστραγγιστικού συστήματος, φυτεύεται στη γη ένα δίκτυο από ισχυρό οπλισμένο σκυρόδεμα πολύ κοντά στα μνημεία και στον φυσικό βράχο πάνω στην Ακρόπολη, αλλά και γύρω από τους πρόποδες του Βράχου της Ακρόπολης και τους γειτονικούς αρχαιολογικούς χώρους», ενώ «η αρχαιολογική έρευνα και η τεκμηρίωση πριν από την εφαρμογή αυτού του συστήματος αποχέτευσης έχουν πραγματοποιηθεί με ταχείες διαδικασίες, με απρόβλεπτες απώλειες αρχαιολογικών πληροφοριών».

Σύμφωνα με το World Heritage Watch, αυτό καθιστά προφανές ότι οι σχεδιαστές και οι αυτουργοί των πρόσφατων έργων στην Ακρόπολη δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις της Ελλάδας που απορρέουν από τη Σύμβαση Παγκόσμιας Κληρονομιάς και τις άλλες διεθνείς δεσμεύσεις της.

Ανάγκη άμεσης δράσης

Κρούει δε τον κώδικα του κινδύνου, καθώς, όπως αναφέρει, η αγνόηση δραστηριοτήτων που είναι τόσο προφανώς και κατάφωρα καταστροφικές και το να κωφεύει κανείς στη ευρύτατα διαδεδομένη κριτική που εκφράζεται από εκατοντάδες διεθνείς εμπειρογνώμονες και την κοινωνία των πολιτών, «θα διαβρώσει περαιτέρω ό,τι έχει απομείνει από την Αξιοπιστία της Σύμβασης για την Παγκόσμια Κληρονομιά, θα την υποτιμήσει ως όργανο Διατήρησης, θα θέσει υπό αμφισβήτηση τη νομική της ικανότητα, θα καταστήσει όλες τις προσπάθειες για την επικοινωνία των αξιών της παρωχημένες και θα αναιρέσει τη δέσμευσή της προς τις κοινότητες».

«Πότε θα δράσει η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς, αν όχι τώρα;», αναρωτιέται το World Heritage Watch, θυμίζοντας πως η Ακρόπολη της Αθήνας είναι η κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας και η παγκόσμια κοινότητα αναμένει από την UNESCO να ανταποκριθεί στο καθήκον της, να την προστατεύσει και να την διασώσει για λογαριασμό όλων μας.

Τέλος, πέραν της συζήτησης του θέματος στην 45η σύνοδο της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς, την σύσταση στην Ελλάδα να σταματήσει κάθε δραστηριότητα στον χώρο της Ακρόπολης αμέσως, έως ότου η Επιτροπή αποφασίσει τόσο για τα έργα που έχουν εκτελεσθεί, όσο και για αυτά που προβλέπονται, και την πρόσκληση στην Ελλάδα να υποβάλει Διαχειριστικό Σχέδιο και Διαχειριστικό Σχέδιο Τουρισμού για την Ακρόπολη της Αθήνας, επεξεργασμένο σε πλήρη συνεργασία με τους αρμόδιους κοινωνικούς φορείς, πριν από τον προγραμματισμό κάθε άλλης παρέμβασης στον χώρο, το World Heritage Watch ζητά από την UNESCO να προχωρήσει σε σύσταση στην Ελλάδα, ώστε «να αφαιρεθούν οι διαστρώσεις από οπλισμένο σκυρόδεμα και άλλες ακατάλληλες για τον χώρο εγκαταστάσεις που τοποθετήθηκαν από το 2020 έως σήμερα και να αποκατασταθούν όλες οι βλάβες που προξενήθηκαν έκτοτε».

Μια εβδομάδα πριν από τις εθνικές εκλογές, ένας νέος πονοκέφαλος επανήλθε για την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού και την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, που είχαν την ψευδαίσθηση πως με τους επικοινωνιακούς χειρισμούς και τις προπαγανδιστικές μεθοδεύσεις που μετήλθαν προ μηνός, όταν και δημοσιεύτηκε η έκθεση της Συμβουλευτικής Αποστολής του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς / ICOMOS, το ζήτημα των επεμβάσεων στην Ακρόπολη είχε κλείσει οριστικά και ευνοϊκά για αυτούς και τους σχεδιασμούς τους.

Ολόκληρη η ανοιχτή επιστολή του World Heritage Watch στην UNESCO, στο αγγλικό πρωτότυπο βρίσκεται εδώ.