Σε αυτή τη χώρα οι εκρήξεις ηθικού πανικού που αναδύονται κατά καιρούς είχαν πάντα την τάση να είναι εκτός από ακραία λογοκριτικές, απίστευτα επικίνδυνες αλλά και εξαντλητικά γελοίες.
Γέμισαν πάλι με βαρύγδουπους τίτλους τα μέσα μαζικής αποχαύνωσης: «Καταγγελία σε δασκάλα δημοτικού για προβολή πορνογραφικού υλικού στην τάξη». Σαφέστατα, και μόνο αυτός ο σοκαριστικός τίτλος αρκεί για να προϊδεάσει τον αναγνώστη πως το λιγότερο που θα έχει κάνει η εν λόγω δασκάλα είναι να προβάλει βίντεο απευθείας από ιστοσελίδα πορνογραφικού περιεχόμενου. Έτσι, με μεγάλη ευκολία μοσχοπουλήθηκαν τα κλικς, ενώ η πλειονότητα των, συνήθως θερμοκέφαλων, επίδοξων αναγνωστών είχε ήδη προλάβει να αντιδράσει πριν καν διαβάσει ολόκληρη την είδηση, εφόσον, βέβαια, τη διάβασε.
Καταρχάς, το πρώτο πράγμα στο οποίο στοχεύει ένας τόσο παραπλανητικός τίτλος δεν είναι να ενημερώσει, αλλά να δημιουργήσει άμεσα συναισθήματα, να κατασκευάσει, δηλαδή, μια προδιαγεγραμμένη αντίληψη και άποψη για το συγκεκριμένο περιστατικό τσιγκλίζοντας τις κάθε είδους ενδεχόμενες φανατικές διαθέσεις του κοινού. Γιατί, όσο περνούσαν οι ώρες και η είδηση άρχισε να λαμβάνει πραγματική υπόσταση και υλικότητα, δηλαδή να επεξηγεί ακριβώς την κατάσταση και όχι να σπέρνει αβίαστα τον ηθικό πανικό σε ευήκοα ώτα και ετοιμοπόλεμα στόματα, μάθαμε ότι η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική από τον πηχυαίο τίτλο που τη συνόδευε.
Μια δασκάλα ενός δημοτικό σχολείου της Αθήνας δεν πρόβαλε στους μαθητές της ούτε πορνογραφικό υλικό, ούτε ταινία ερωτικού περιεχομένου, ούτε τίποτα αντίστοιχο το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί στο ελάχιστο με τέτοιου είδους επίθετα. Η καημένη η δασκάλα πρόβαλε στην αίθουσα την, πολυβραβευμένη παγκοσμίως, ταινία μικρού μήκους του Σουηδού σκηνοθέτη Κρίστιαν Ζέτεμπεργκ «Αγόρια στο Ντους» όπου αφορά δυο αγόρια-αθλητές να προσπαθούν να αντιληφθούν και να διερευνήσουν τις νόρμες της αρρενωπότητας, η οποία σε πολλά σημεία φαίνεται πως είναι ακραία τοξική, και σε κάποια στιγμή της ταινίας φαίνεται να δίνουν απλά ένα πεταχτό φιλί.
Τα «Αγόρια στο Ντους», εκτός από μια πολυβραβευμένη ταινία μικρού μήκους, έχει εισαχθεί στη λίστα με το προτεινόμενο κινηματογραφικό υλικό που συνίσταται για προβολή στα πλαίσια της σχολικής διδασκαλίας τόσο από μια πλειάδα παγκόσμιων κινηματογραφικών ινστιτούτων -μαζί με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου-, όσο και από πολλά υπουργεία Παιδείας στην Ευρώπη και στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας. Η ταινία βρίσκεται στην πλατφόρμα Cinedu, δηλαδή είναι εγκεκριμένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από το ελληνικό υπουργείο Παιδείας και προορίζεται για παιδιά άνω των 11 ετών.
Η συγκεκριμένη ταινία μικρού μήκους για την οποία ξέσπασε όλος αυτός ο σάλος μόνο ερωτική δεν είναι, αλλά παρουσιάζει ένα στάδιο της προεφηβείας που βιώνουν όλα τα αγόρια που προσπαθούν να μην παγιδευτούν στις πατριαρχικές επιβολές μιας συγκεκριμένης συμπεριφορικής νόρμας, μιας νόρμας που όπως πολύ σωστά αναφέρει η ταινία τα διαχωρίζει εσκεμμένα ανάμεσα σε «άντρες και ποντίκια». Αυτό είναι και το ερώτημα που απευθύνει ένας προπονητής στον μικρό αθλητή του, όταν του λέει πως πρέπει να γίνει πιο σκληρός, να «αντρώσει» («man up» είναι ο όρος στην αγγλική μετάφραση), να επιλέξει αν θέλει να είναι «άντρας ή ποντίκι».
Όσο αυτή η ερώτηση απασχολεί τους δύο φίλους, τόσο αυτοί διερευνούν τα δικά τους συναισθήματα και όρια ανάμεσα στη φιλία και στο τι θεωρείται ως κοινωνικά αποδεκτό και επιτρεπτό. Καμιά τσόντα, κανένας ερωτισμός, καμία πορνογραφία. Προς τι όλος αυτός ο ηθικός πανικός, οι καταγγελίες και οι απειλές προς τη δασκάλα που πλέον έχουν μετατραπεί σε απειλές προς όλους τους συνειδητοποιημένους εκπαιδευτικούς και όσους την υπερασπίζονται;
Την αρχή έκαναν οι γονείς ενός παιδιού που κατήγγειλαν ότι το παιδί τους «αρρώστησε» με την προβολή της ταινίας, καθώς έκανε «εμετό» από την αναγούλα που του έφερε η σκηνή του φιλιού. Και αντί αυτή η απελπιστική είδηση -αν όντως ισχύει- για ένα παιδί το οποίο έχει μάθει από το περιβάλλον του να μισεί τόσο πολύ μέχρι και την ελάχιστη ανθρώπινη επαφή να αποτελεί την κατακριτέα είδηση, στο στόχαστρο έχει μπει η ίδια η εκπαιδευτικός. Στο στόχαστρο του ακροδεξιού και φασιστικού εσμού και του παρακείμενου παπαδαριού που τροφοδοτεί και ξεκινάει τέτοιες επικίνδυνες δράσεις. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γεμίσει με απειλές, με θανατικές καταδίκες, με ανθρώπους να φαντασιώνονται ότι στήνουν ικριώματα στις πλατείες και σφίγγουν την αγχόνη γύρω από το λαιμό της δασκάλας. Ξεχωρίζουν σχόλια που εγκαλούν τον καταδικασμένο φασίστα εγκληματία Ηλία Κασιδιάρη να αναλάβει δράση. Παλιά είχαμε έναν Παπαδόπουλο που θα μας έσωζε, τώρα θα μας δείξει ο Ηλίας όταν μπει στη Βουλή. Μιλάμε για έναν ηθικό πανικό που έχει λάβει σαφείς επικίνδυνες διαστάσεις, παρά την εγγενή τραγελαφικότητά του.
Ο ίδιος ο καημένος ο σκηνοθέτης της ταινίας, Κρίστιαν Ζέτεμπεργκμ μπήκε στον κόπο να απαντήσει για όσα του καταλογίζονται:
«Υπέπεσε στην αντίληψη μας πως η ταινία μας, ‘Αγόρια στο Ντους’, βρέθηκε στη δημοσιότητα στα ελληνικά ΜΜΕ. Ο λόγος αφορά στη φερόμενη καταγγελία ενός γονιού, εις βάρος μίας καθηγήτριας που έδειξε την ταινία σε μία ομάδα παιδιών.
Υπήρξαν ισχυρισμοί πως αυτό το μικρού μήκους φιλμ είναι ερωτικού χαρακτήρα και απεικονίζει σεξουαλικές περιπτύξεις μεταξύ παιδιών. Οι ισχυρισμοί αυτοί είναι χωρίς καμία λογική και, ως σκηνοθέτες, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πώς η ταινία και η θεματική της θα μπορούσε να ερμηνευτεί καθ’ αυτόν τον τρόπο. Η ταινία αυτή δε δείχνει απολύτως τίποτα τέτοιο.
Αυτή η παραπληροφόρηση που έχει γιγαντωθεί σε κάποια ελληνικά Μέσα είναι σοκαριστικά λανθασμένη και, πραγματικά, έχουμε σοβαρές αμφιβολίες πως κάποιος από τους ιθύνοντες αυτών των ισχυρισμών έχει δει την ταινία.
Τα ‘Αγόρια στο Ντους’ αφηγείται μία ιστορία αρσενικής φιλίας, πώς δύο πολύ καλοί φίλοι εξερευνούν τις νόρμες της αρρενωπότητας, τι σημαίνει το να ‘γίνεις άνδρας’ και, σε τελική ανάλυση, πως η φιλία τους αυτή δέχεται ταυτόχρονα αμφιβολίες, αλλά και στήριξη από τους ενήλικες γύρω τους», λέει μεταξύ άλλων στην επίσημη ανακοίνωσή του.
Καταρχάς, ηθικός πανικός σημαίνει ότι ο αποδέκτης της εν λόγου κατάστασης έχει σφαλίσει ερμητικά όλες τις διόδους μιας διαλλακτικής και διαλεκτικής σοβαρής συζήτησης, έχει ταμπουρωθεί πίσω από την πανοπλία μιας υποτιθέμενης προσωποποιημένης «ηθικής», και σαν ανεστραμμένος Δον Κιχώτης παλεύει με τους ανεμόμυλους της ανηθικότητας και της βεβήλωσης των χρηστών ηθών. Δεν ακούει τίποτα και κανέναν εκτός από τη μικρή φωνή στο κεφάλι του που του λέει πως κάτι δεν είναι «φυσιολογικό» με βάση τα δικά του, τελείως ατομικά κριτήρια, οπότε πρέπει και να καταστραφεί ολοσχερώς, όπως και όλοι όσοι το υποστηρίζουν. Και προφανώς δεν σκέφτεται για κανέναν απολύτως λόγο ότι ενδέχεται να σφάλλει, να κάνει λάθος, να μην έχει καταλάβει σωστά, ακόμα και το να μην έχει ιδέα περί τίνος πρόκειται και απλά να παπαγαλίζει φανατισμένες και οπαδικές απόψεις που αναπαράγονται ευρέως είτε από άλλους αντίστοιχους φανατισμένους είτε από εκείνους που εσκεμμένα κατασκεύασαν τον ηθικό πανικό ώστε να παρουσιαστεί ως κεντρικό διακύβευμα της δημόσιας σφαίρας.
Αυτό που θέλω να πω, είναι ότι ο ηθικός πανικός δεν είναι κάτι το μονοδιάστατο που απλά συμβαίνει, αλλά έχεις πολλές αιτίες και αναδιπλώσεις. Καταρχάς, εάν οι ίδιοι οι τίτλοι των ΜΜΕ -που τώρα άρχισαν να μαλακώνουν, αλλά το κακό έγινε- ανέφεραν την αλήθεια και όχι μια παραμορφωμένη αντίληψη της αλήθειας, δεν θα υπήρχε εξαρχής αυτή η κακή προδιάθεση από ένα μέρος του κοινού. Αν, στη συνέχεια, τα ΜΜΕ δεν κατακλύζονταν ολημερίς από ανθρώπους που διασπαθίζονται για αυτό το ζήτημα, μετατοπίζοντας τη συζήτηση για το εάν η ομοφυλοφιλία είναι κολλητική και αν ένα πεταχτό φιλί ανάμεσα σε δυο αγόρια μπορεί να παρακινήσει και άλλα παιδιά σε αυτή την τρυφερή ηλικία να γίνουν ομοφυλόφιλοι, κάτι που ενώ η ψυχιατρική έχει αποφανθεί εδώ και μισό αιώνα ότι δεν ισχύει, στην ελληνική κοινωνία ακόμα αποτελεί μεγάλο ταμπού, ίσως να είχε χαθεί τα ψιλά γράμματα. Ίσως απλά να γελούσαμε με τους αναχρονιστικούς και ομοφοβικούς γονείς, ίσως η καταγγελία να μην έφτανε καν στις αρχές.
Αυτό, όμως, το θέμα πουλάει, μέσα στον ωκεανό σαχλαμάρας και ρατσισμού στον οποίο έχει βυθιστεί. Και πουλάει γιατί, αφενός, αποτελεί μια καλή αφορμή να μετατοπιστεί ο δημόσιος λόγος σε κάτι άλλο πέραν από τις εκλογές -ας μην ξεχνάμε ότι ακόμα διανύουμε προεκλογική περίοδο-, και από την άλλη, γιατί συσπειρώνει τον συντηρητικό εσμό τροφοδοτώντας τον με όλα εκείνα που αποστρέφεται και σιχαίνεται, δίνοντας του το ελεύθερο να βάλει φρένο σε οποιαδήποτε προοδευτική κοινωνική αλλαγή που προωθεί τη συμπερίληψη και την κατανόηση του Άλλου. Για αυτόν τον συντηρητικό εσμό που ξεκινάει από τις ακροδεξιές γραμμές της ΝΔ και καταλήγει στην ανιψιά του Παΐσιου με την ακραία θρησκόληπτη «Νίκη» και στον εγκληματία Κασιδιάρη που παρουσιάζεται ως ο νέος σωτήρας του δόγματος «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια», η απάντηση στο «άντρας ή ποντίκι» είναι εξαρχής απαντημένη. Γιατί αυτό το τμήμα της κοινωνίας είναι εκείνο που αθωώνει παιδεραστές εάν είναι λευκοί διακεκριμένοι άνδρες, που υπερασπίζεται γυναικοκτόνους μεταθέτοντας τις «ευθύνες» στις συζύγους που τόλμησαν να θέλουν να διαλύσουν τον γάμο ή τη σχέση τους, που δίνει δικαιώματα σε (ραδιε-)ενεργούς μπαμπάδες να συνεχίζουν να είναι κακοποιητικοί με τις συντρόφους και τα παιδιά τους.
Και, προφανώς, να μισούν τους ομοφυλόφιλους και όποιο άλλο άτομο αναγνωρίζει τον εαυτό του ως ΛΟΑΤΚΙ. Ένας ομοφυλόφιλος υπουργός, χορτάτος από προνόμια και διευκολύνσεις, που παλεύει μόνο για τη δική του προσωπική ορατότητα, προφανώς και δεν έφερε ούτε και θα φέρει τη συμπεριληπτική άνοιξη, όποιο υποτιθέμενο άνοιγμα και αν προσποιηθεί ότι κάνει η ΝΔ στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα για τσιμπήσει ψήφους. Αντίστοιχα, όσες Νεφέλες και άλλες διαδικτυακές περσόνες του μουλτικολόρεκαπιταλισμού και να βγάζουν τα think tanks της δεξιάς στο προσκήνιο, δεν είναι τίποτα μπροστά στην πραγματική σαπίλα και μαυρίλα που επικρατεί στο μεγαλύτερο μέρος της δεξαμενής-απόπατου που αποτελούν διαχρονικά οι περισσότεροι δεξιοί ψηφοφόροι και συνεχίζουν ακάθεκτοι ακόμα και σήμερα. Οι ίδιες αντιδράσεις και οι ίδιες συζητήσεις φαίνεται να παίζουν σε λούπα από τη δεκαετία του 1960, τότε που τα ψαλίδια της λογοκρισίας πετσόκοβαν έστω και την παραμικρή εμφάνιση γυμνού σώματος σε κάποιο εξώφυλλο περιοδικού, ή μουτζούρωναν με μαύρο μαρκαδόρο τα έντυπα που έκριναν πως έχουν στις σελίδες τους σόκιν περιεχόμενο.
Είναι οι ίδιοι που στην πρώτη τετραετία του ΠΑΣΟΚ ανάγκασαν την ΕΡΤ2 να ρίξει μαύρο κατά τη διάρκεια προβολής της ταινίας του Νίκου Αλευρά «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτέχνης αναστενάζει» το 1984, γιατί έπαιξε η «επίμαχη» σκηνή που ο σκηνοθέτης παρουσιαζόμενος ως βρέφος θηλάζει το στήθος της μητέρας του.
Αντίστοιχα, μνημειώδεις έμειναν οι διασπαθίσεις Απόστολου Δοξιάδη-Διονύση Σαββόπουλου με τον θρυλικό Βασίλη Ραφαηλίδη στην εκπομπή του Παναγιωτόπουλου για την ταινία της Φρίντας Λιάππα «Τα Χρόνια της Μεγάλης Ζέστης» στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Με τη διαφορά ότι τότε το χτύπημα που έγινε για να γκρεμίσει την πολιτιστική ηγεμονία της αριστεράς εν τέλει έδωσε καρπούς εκμεταλλευόμενο τη νέα στροφή στην ορθοδοξία και στον χριστιανοταλιμπανισμό που λάμβανε γοργά τότε η ελληνική κοινωνία, με αποτέλεσμα να γεμίσουμε από παντού πολιτιστικά σκουπίδια και soft core πορνό σε ώρες υψηλής τηλεθέασης στους τηλεοπτικούς δέκτες. Δυστυχώς, ο Ραφαηλίδης πέθανε και μας άφησε να παλεύουμε με τα κωμικοτραγικά σκυλάκια του καναπέ που θωρούν τους εαυτούς τους για θηρία και ακόμα, από ό,τι φαίνεται, κυριαρχούν στο δημόσιο λόγο.
Και σίγουρα λείπει πολύ ένας ουσιαστικός διάλογος όχι για τα ήθη και τις ανόητες ηθικολογίες, αλλά για το πώς θα υπάρξει μια πραγματική σεξουαλική παιδεία στα σχολεία, μια απενοχοποίηση και αποσυντηρητικοποιήση της σεξουαλικής πράξης, αποκρυσταλλωμένης από τους εκατομμυριούχους ιδιοκτήτες εταιρειών παραγωγής πορνογραφικού περιεχομένου στο οποίο τα παιδιά έχουν πολύ μεγαλύτερη και πιο εύκολη πρόσβαση από ότι στα «Αγόρια στο Ντους», όπως και σε οποιαδήποτε άλλη αντίστοιχη ταινία που προσπαθεί να προβληματίσει τους νέους. Ή, τουλάχιστον εκείνους τους νέους που επαναδιαπραγματεύονται συνεχώς τόσο τον εαυτό τους όσο και το κοινωνικό τους περιβάλλον, σε μια προσπάθεια να κατασκευάσουν την κοινωνική τους ταυτότητα. Μέχρι να σταματήσουν ορισμένοι άνθρωποι να αναγουλιάζουν με ανθρώπους που απλά δεν έχουν έναν συμπαγή ετεροφυλόφιλο σεξουαλικό προσανατολισμό ή απλά τυχαίνει να είναι διαφορετικοί, έχουμε πολλές μάχες να δώσουμε.
