Παλιά αυτοκίνητα, μεταχειρισμένα λάστιχα και συρματοπλέγματα μπλοκάρουν τη μεγαλύτερη γειτονιά της πρωτεύουσας της Αϊτής.
Γκάνγκστερ με όπλα ληστεύουν, βιάζουν και δολοφονούν αθώους. Η αδύναμη ή διεφθαρμένη αστυνομία και αξιωματούχοι έχουν κάνει λίγα ή χειρότερα.
Τώρα, ο λαός αναλαμβάνει δράση και ένα κύμα βάναυσης δικαιοσύνης που είναι αποτέλεσμα αυτοδικίας ταράζει την Αϊτή, συγκεντρωμένο σε αυτή την πρωτεύουσα των περίπου 1 εκατομμυρίου κατοίκων. Οι αυτόκλητοι τιμωροί κλείνουν γειτονιές. Λιθοβολούν και συχνά κόβουν τα μέλη των ύποπτων γκάνγκστερ, τους αποκεφαλίζουν και τους βάζουν φωτιά, μερικές φορές ενώ είναι ακόμα ζωντανοί.
Το Associated Press αναφέρει ότι σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, οι αυτόκλητοι τιμωροί έχουν σκοτώσει τουλάχιστον 164 ανθρώπους από τότε που ξεκίνησε το κίνημα που ονομάστηκε «bwa kale» τον Απρίλιο. Το όνομα σημαίνει «ξεφλουδισμένο ξύλο» στα κρεολικά της Αϊτής και υποδηλώνει την ανδρική κυριαρχία και δύναμη στην αργκό του δρόμου.
«Αν δεν είσαι από εδώ, θα σε σκοτώσουμε», είπε ο Λίο, ένας ηγέτης της κοινότητας που παραχώρησε στο AP πρόσβαση στη γειτονιά Turgeau, έτσι ώστε οι δημοσιογράφοι να μπορούν να δουν πώς η γειτονιά ανταποκρίνεται στις συμμορίες που εκτιμάται ότι ελέγχουν 80 % του Πορτ-ο-Πρενς. Δεν έδωσε το επίθετό του για να προστατεύσει την οικογένειά του.
Πανό που έγραφαν: «Είμαστε κουρασμένοι από τις απαγωγές» και «Προσέχετε ο ένας τον άλλον», είναι αναρτημένα σε όλη την πόλη και πολλές γειτονιές έχουν υψώσει οδοφράγματα σαν αυτά που κλείνουν το Turgeau.
Ένα πρόσφατο απόγευμα, ο Λίο και οι γείτονες φρουρούσαν ένα από τα τέσσερα αυτοσχέδια φράγματα που κλείνουν τους δρόμους προς την λοφώδη κοινότητα τους που αποτελείται από γιατρούς, νοσοκόμους, πάστορες, δικηγόρους, πλανόδιους πωλητές και μηχανικούς.
Οι άνθρωποι που ήθελαν να μπουν έπρεπε να δείξουν τις ταυτότητές τους, να ανοίξουν τις τσάντες τους, να σηκώσουν τα πουκάμισά τους για να αποκαλύψουν τυχόν τατουάζ συμμοριών και, αν δεν έμεναν εκεί, να εξηγήσουν πού πήγαιναν. Το βράδυ, όσοι ήθελαν να εισέλθουν στο Turgeau έπρεπε επίσης να δώσουν έναν κωδικό πρόσβασης, τον οποίο η κοινότητα αλλάζει κάθε εβδομάδα.
Η αστυνομία της Αϊτής δεν τηρεί αξιόπιστες στατιστικές εγκληματικότητας. Αλλά οι δολοφονίες και οι απαγωγές που σχετίζονται με συμμορίες έχουν μειωθεί λόγω του bwa kale, λένε ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίοι επίσης ανησυχούν για τη φρικτή βία και ότι αθώοι άνθρωποι μπορεί να σκοτωθούν.
Ο Γουεσλάντερ Αλ Σεγκέρ, ένας χαμογελαστός μάγειρας στη νότια πόλη Les Cayes με στρογγυλό πρόσωπο, είπε στο AP ότι ο ξάδερφός του σκοτώθηκε πρόσφατα από συμμετέχοντες στο bwa kale ενώ ήταν συνοδηγός ένός οδηγού μοτοσικλέτας που έγινε στόχος.
«Είναι ένα καλό κίνημα, αλλά την ίδια στιγμή, οι αθώοι πληρώνουν για τους ένοχους», είπε ο Σεγκέρ, προσθέτοντας ότι έφυγε από το Πορτ-ο-Πρενς επειδή φοβόταν τη βία των συμμοριών και το κίνημα bwa kale.
Το Turgeau είναι υπό πολιορκία από μια συμμορία που είναι γνωστή ως «5 Δευτερόλεπτα», επειδή υποτίθεται ότι τόσος χρόνος χρειάζεται για να σκοτώσουν κάποιον. Το κίνημα bwa kale κέρδισε δυναμική στο Turgeau αφού οι κάτοικοι είπαν ότι η συμμορία εξαπέλυσε μια επίθεση πριν από την αυγή στα τέλη Απριλίου, σκοτώνοντας σχεδόν δώδεκα ανθρώπους.
«Κάψανε μοτοσυκλέτες. Έκαψαν σπίτια. Έκαψαν κόσμο. Βίασαν. Λεηλάτησαν», είπε ο Κένσον Ντιμάνς, ένας εθελοντής που ελέγχει ένα από τα οδοφράγματα.
Η Κέττια, μια κάτοικος που έδωσε μόνο το μικρό της όνομα για να προστατεύσει την ίδια και την οικογένειά της, είπε ότι η συμμορία άρπαξε τον σύζυγό της, τον ανάγκασε να τους οδηγήσει έξω από τη γειτονιά και τον χρησιμοποίησε ως ασπίδα καθώς αντάλλαξαν πυρ με την αστυνομία. Επέζησε.
Η Κέττια, μια κοντή γυναίκα με απαλή συμπεριφορά, προσπαθεί να παραμείνει δυνατή για τα παιδιά της ηλικίας τεσσάρων και ενός έτους, αλλά συνεχίζουν να αναρωτιούνται αν η συμμορία θα επιστρέψει.
«Αν οι άνθρωποι που έκαναν bwa kale δεν ξεσηκώνονταν, τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα», είπε.
Περισσότεροι από 1.630 άνθρωποι σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν ή απήχθησαν στην Αϊτή τους πρώτους τρεις μήνες του έτους, αύξηση σχεδόν 30% σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, σύμφωνα με έκθεση που εκδόθηκε τον Μάιο από το Διαπολιτισμικό Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών στην Αϊτή. Μόνο τον Απρίλιο, περισσότεροι από 600 άνθρωποι σκοτώθηκαν, σε σύγκριση με το σύνολο των 846 ανθρώπων που σκοτώθηκαν τους πρώτους τρεις μήνες του έτους.
Τον Οκτώβριο, ο πρωθυπουργός Άριελ Χένρι ζήτησε την άμεση ανάπτυξη μιας διεθνούς στρατιωτικής δύναμης για την καταστολή της βίας των συμμοριών, αλλά ούτε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, οι ΗΠΑ ή ο Καναδάς έχουν ενεργήσει.
Η Μαρία Ιζαμπέλ Σαλβαντόρ, η ειδική απεσταλμένη του ΟΗΕ για την Αϊτή, δήλωσε στο Associated Press ότι «η Αϊτή πραγματικά δεν αντέχει άλλο».
«Ο κόσμος πρέπει να ανταποκριθεί», είπε.
Η Εθνική Αστυνομία της Αϊτής έχει μόνο περίπου 9.000 ενεργούς αξιωματικούς για μια χώρα άνω των 11 εκατομμυρίων κατοίκων. Η αστυνομία έχει συλλάβει περισσότερους από 2.700 ύποπτους εγκληματίες και έχει κατασχέσει δεκάδες όπλα από τότε που ξεκίνησε μια επιχείρηση με την ονομασία «Tornado» τον Ιανουάριο με στόχο συμμορίες, αλλά συχνά κατακλύζονται. Τόσο η αστυνομία όσο και οι πολίτες μάχονται εναντίον περίπου επτά μεγάλων συνασπισμών συμμοριών που δραστηριοποιούνται στην Αϊτή, μαζί με περίπου 200 συνδεδεμένες ομάδες.
Στο Turgeau, μερικοί από τους αυτόκλητους τιμωρούς περπατούσαν με ακονισμένα μαχαίρια, όπως ο 63χρονος Ρενέ Μιζάκ, ο οποίος είπε ότι ήταν πρώην μέλος της Tonton Macoute — μια ιδιωτική πολιτοφυλακή που τρομοκρατούσε την Αϊτή κατά τη διάρκεια των δικτατοριών του Φρανσουά «Papa Doc» Ντιβαλιέ και του γιου του, Ζαν-Κλοντ.
«Το αγόρασα για να υπερασπιστώ τον εαυτό μου», είπε ο Μιζάκ, ένας ψηλός, λεπτός άντρας με χαλαρό βάδισμα. «Αναζητούμε δικαιοσύνη με τον δικό μας τρόπο».
Ο Μιζάκ, ο οποίος επίσης αρνήθηκε να δώσει την πλήρη ταυτότητά του λόγω φόβου των γκάνγκστερ, είπε ότι πρόσφατα έκοψε το χέρι ενός άνδρα και έκαψε το πρόσωπο ενός άλλου με βενζίνη επειδή κανείς στην κοινότητα δεν τους αναγνώρισε, προσθέτοντας ότι οι συμμετέχοντες στο bwa kale σκότωσαν τουλάχιστον τρία άτομα στο Turgeau που ήταν ύποπτα μέλη συμμορίας.
Το κίνημα bwa kale ξεκίνησε όταν η αστυνομία συνέλαβε 13 ύποπτα μέλη συμμορίας κατά τη διάρκεια μιας διακοπής κυκλοφορίας στο Πορτ-ο-Πρενς στα τέλη Απριλίου.
«Τους πήραμε από την αστυνομία και τους τελειώσαμε», θυμάται ο Ισραέλ Μπιέν-Αϊμέ, ο οποίος είπε ότι βοήθησε να λιθοβολήσει και να πυρπολήσει την ομάδα εκείνη την ημέρα. «Αυτό είναι το μόνο κίνημα που μπορεί να μας δώσει λύση στις συμμορίες στην Αϊτή».
Ο Μπιέν-Αϊμέ, ένας ψηλός άνδρας με αθλητική διάπλαση, ορκίστηκε να συνεχίσει.
«Αν βρίσκαμε έναν ληστή αυτή τη στιγμή, θα τους κρατούσαμε, θα τους χτυπούσαμε και θα τους σκοτώναμε», είπε.
Οι δολοφονίες αυξάνονται ολοένα και πιο φρικιαστικά.
Μόλις μερικά τετράγωνα από το Turgeau, ένας άνδρας με μοτοσικλέτα κουβαλούσε ένα αποκεφαλισμένο κεφάλι καθώς το πλήθος φώναζε: «Bwa kale! Bwa kale!» Το περιστατικό φάνηκε σε βίντεο που κοινοποιήθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συζητήθηκε μεταξύ διεθνών παρατηρητών.
Οι συμμορίες δεν έχουν απαντήσει ακόμη στο κίνημα bwa kale, αν και ορισμένες γειτονιές προετοιμάζονται για εκδίκηση. Σε ένα πρόσφατο βίντεο TikTok, ένας άνδρας που είπε ότι είναι μέλος της συμμορίας που ελέγχει την περιοχή Grand Ravine νοτιοανατολικά του Πορτ-ο-Πρενς είπε ότι περιμένει το κίνημα bwa kale να έρθει στην περιοχή.
Με μια μαύρη κουκούλα να καλύπτει το πρόσωπό του και μια ζώνη από σφαίρες διαμετρήματος 0,50 ντυμένη γύρω από το λαιμό του, ο άνδρας είπε ότι η συμμορία του θα δώσει στους Αϊτινούς τη δική τους γεύση του bwa kale εν καιρώ.
«Είμαστε πολύ χαλαροί», είπε. «Δεν θα βιαζόμαστε. Δεν θα τσακωνόμαστε. Απλώς θα περιμένουμε.»
