Η περασμένη εβδομάδα στάθηκε ενδεικτική για τις πραγματικές δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουΐς Ινάσιου «Λούλα» ντα Σίλβα, τόσο στα εσωτερικά του θέματα, όσο και στον πολυπόθητο πρωταγωνισμό του στη διεθνή πολιτική.
Ο αναγεννημένος, ως Φοίνικας της Αραβίας από τις στάχτες του, Λούλα -όπως και ο Νέλσον Μαντέλα, που επέστρεψε από τις φυλακές στο Πάνθεον της πολιτικής-, φιλοδοξεί να αφήσει στην τρίτη θητεία του μία σημαντική παρακαταθήκη και στους δύο τομείς, που θα αφήσουν ανεξίτηλη την υστεροφημία του στις μελλοντικές γενιές. Εν τούτοις, η πολιτική πραγματικότητα διαρκώς διαψεύδει τα επιτεύγματα που ο Λούλα θα ήθελε να αποτελέσουν ορόσημα μίας αναγέννησης στο εσωτερικό της Βραζιλίας και μίας φωτισμένης leadership (ηγεσίας) στον παγκόσμιο στίβο. Και στις δύο περιπτώσεις ο Λούλα μόλις και μετά βίας κατορθώνει να περάσει κάποια θραύσματα από εκείνα που θα επιθυμούσε να κάνει.
Ο Βραζιλιάνος πρόεδρος έχει αναδειχθεί ο ηγέτης με τα περισσότερα Προσωρινά Διατάγματα (MP), αντί για νόμους, στη διακυβέρνηση της χώρας. Η ασταθής του θέση στο Κοινοβούλιο, όπου δεν διαθέτει την πλειοψηφία και είναι υποχρεωμένος από τις αμφίβολες συμμαχίες με το μωσαϊκό του Κέντρου, δεν έχει επιτρέψει στον Λούλα να περνάει κανονικές νομοθεσίες. Μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα τρία σημαντικά Προσωρινά Μέτρα (δύο για τη φορολογία και ένα για την υγεία) έληγαν, βάζοντας σε κίνδυνο τη λειτουργία νευραλγικών υπηρεσιών, ενώ in extremis σώθηκαν το επίδομα καυσίμων και η αρωγή στις οικογένειες.
Όλη η προηγούμενη εβδομάδα κατέδειξε το πόσο πήλινα είναι τα πόδια της εξουσίας του Λούλα και το πόσο είναι εξαρτώμενος από τις συμμαχίες με το Κέντρο. Όχι τόσο με τις παρατάξεις και τους υπουργούς στο εσωτερικό της κυβέρνησής του, όσο με το αμέτοχο τμήμα του Κέντρου και της Δεξιάς, που ελέγχονται από τον παντοδύναμο πρόεδρο της Βουλής, Αρτούρ Λίρα. Οι αρχικές αντιρρήσεις του Λίρα λίγο έλειψαν να τινάξουν στον αέρα την κρίσιμη ψήφο για να εγκριθεί η αύξηση του ορίου του κρατικού προϋπολογισμού και των δαπανών, όπως και η αύξηση του αριθμού των υπουργείων (σε 37). Ο Λίρα, που αναδεικνύεται σε μέγα ρυθμιστή των νομοθετικών εξελίξεων στη Βραζιλία είχε ματαιώσει την ψηφοφορία της Τρίτης, έπειτα από συνεννόηση με τους επικεφαλής των κοινοβουλευτικών ομάδων, οι οποίες εξέφραζαν τις αντιδράσεις τους. Το παρασκήνιο υπήρξε πολύ έντονο, προκειμένου να αποφευχθεί ένα ναυάγιο, που θα διακύβευε μεγάλο μέρος από τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις του Λούλα, όπως για την επιδότηση του «λαϊκού αυτοκινήτου» ή την πολυδιαφημιζόμενη αναχρηματοδότηση των κόκκινων δανείων και τις τροποποιήσεις στον νόμο για τις κλαδικές συμβάσεις στον τομέα της Υγείας που χρειάζονται οπωσδήποτε την αύξηση του ορίου των δαπανών.
Η αποτυχία αποφεύχθηκε μετά τη συνάντηση του Λούλα με τον Λίρα, αλλά και χάρις στις διάφορες τροποποιήσεις στην πρόταση του ψηφίσματος, για παράλληλη αύξηση 1,7 δισεκ. ρεάις υπέρ των χαριστικών τροποποιήσεων που θα φέρνουν οι βουλευτές (για τις επαρχίες τους ή τα λόμπι τους). Αλλά επίσης, ο συμβιβασμός προέβλεπε και οδυνηρές μεταβολές, ιδίως όσον αφορά την δραστική πολιτική παρέμβαση, που είχε υποσχεθεί η κυβέρνηση, για το περιβάλλον και τους αυτόχθονες λαούς. Η υπουργός Περιβάλλοντος Μαρίνα Σίλβα χάνει τον έλεγχο των υδρικών αποθεμάτων που περνούν στο υπουργείο Ενσωμάτωσης και Περιφερειακής Ανάπτυξης, του κεντρώου υπουργού Βάλντεζ Γκόεζ, ενώ χάνει και τον έλεγχο του Κτηματολογίου. Παράλληλα αφαιρείται και ο έλεγχος των εξορύξεων πετρελαίου από το υπουργείο Ναυτιλίας, που βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο μίας διαφωνίας με την πετρελαϊκή εταιρεία Petrobras για εξορύξεις στις ακτές του Αμαπά.
Κυρίως όμως, ο Λούλα ηττήθηκε κατά κράτος στην ψηφοφορία για τα χρονικά όρια προστασίας των εδαφών των αυτοχθόνων. Οι βουλευτές ενέκριναν τις παρεμβάσεις που μπορεί το Δημόσιο να κάνει σε εδάφη αυτοχθόνων για την κατασκευή υποδομών, αλλά και για τον καθορισμό της έκτασης των εδαφών, που κατέχουν οι ιθαγενείς βάσει της ιδιοκτησίας τους μέχρι το 1988. Η υπουργός Αυτοχθόνων Σόνια Γκουαζαζάρα χαρακτήρισε το αποτέλεσμα «νομοθετημένη γενοκτονία», καθώς υιοθετεί όλα τα αιτήματα των γαιοκτημόνων και όσων εποφθαλμιούν ακόμη περισσότερες γαίες αυτοχθόνων. Το νομοσχέδιο έχει ανησυχήσει και τον ξένο Τύπο, που βλέπει πως η κυβέρνηση Λούλα στέκεται αδύναμη μπροστά στα μεγάλα συμφέροντα, που ποδοπατούν κάθε συμφωνία για το περιβάλλον. Η ψήφιση θεωρείται προσωπική επιτυχία του Λίρα και η τύχη της θα κριθεί από την απόφαση του Ανωτάτου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου στις 7 Ιουλίου, την οποία αναμένει το στρατόπεδο Λούλα μην τυχόν και διασώσει την τιμή του.
Ο Λούλα πληρώνει το τίμημα της αμφιλεγόμενης επιτυχίας της πολιτικής του όχι μόνον γιατί η νίκη του επί του Μπολσονάρου ήταν με βραχεία κεφαλή και αποτέλεσμα της αναγκαστικής συνεργασίας του με το ευμετάβλητο Κέντρο -η σχέση με τον Λίρα, αλλά κι η ψήφος για τις γαίες των ιθαγενών το αποδεικνύουν. Η αδυναμία του «φοίνικα» Λούλα να ανοίξει άπλετα τα φτερά του οφείλεται και στην ισχνή επικοινωνία του με τους επικεφαλής κομμάτων στη Βουλή και τη Γερουσία. Ο Λούλα είδε πάνω από 30 ξένους ηγέτες στο διάστημα από την ανάληψη της προεδρίας, ενώ μετά βίας συναντήθηκε με 9 κοινοβουλευτικούς παράγοντες στο ίδιο χρονικό διάστημα. Το χάσμα μεταξύ προεδρίας και κοινοβουλευτικών κομμάτων είναι μεγάλο και η απλή συμμαχία με το Κέντρο των Αλκμίν και Τέμπετ δεν μπορεί να αποτελέσει επαρκή γέφυρα και για άλλες συμπλεύσεις, που είναι αναγκαίες για να περάσουν κρίσιμα νομοσχέδια.
Ο Βραζιλιάνος πρόεδρος, υπενθυμίζουν πολλοί αναλυτές, επιδιώκει να γίνει ένας δεύτερος Νέλσον Μαντέλα και να κερδίσει το Βραβείο Νόμπελ. Ήδη από την αρχή της θητείας του επεδίωξε να δώσει στην προεδρία του μία ορατότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, παρεμβαίνοντας σε πολλά από τα φλέγοντα ζητήματα της τωρινής συγκυρίας. Χωρίς όμως αξιοσημείωτα αποτελέσματα, καθώς ο Λούλα έχει διαπράξει πολλά ατοπήματα κι έχει διατυπώσει ακριτομύθιες, που η προσπάθειά του να τα διορθώσει αυξάνει την αμφιλεγόμενη εικόνα του αντί να προβάλλει τον χαρακτήρα του στιβαρού ηγέτη.
Για τις σχέσεις του Λούλα με τη Δύση βαραίνει ακόμη εκείνη η δήλωση αναφορικά με την σολομώντεια λύση της παραχώρησης της Κριμαίας στη Ρωσία για να λυθεί το Ουκρανικό και την παράλληλη επιστροφή των εδαφών που έχει καταλάβει η Ρωσία στο Κίεβο. Μία θέση που κάπως τροποποιημένη στη διατύπωση πως «τον πόλεμο τον προκάλεσαν και οι δύο χώρες» ξαναέφερε στο προσκήνιο στην επίσκεψή του σε χώρες του Κόλπου. Η καταδίκη της Ρωσίας και η νέα πρόταση για επιτροπή από διαμεσολαβήτριες χώρες, που θα διαπραγματευθούν το τέλος του πολέμου, που πρότεινε στον Αμερικανό ομόλογό του Τζο Μπάιντεν κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ δεν βοήθησαν την κατάσταση. Ο Λούλα έγινε δεκτός με διαδηλώσεις στην Πορτογαλία και την Ισπανία, ενώ στη Σύνοδο G7 στην Ιαπωνία, ο Βραζιλιάνος πρόεδρος απομονώθηκε: ο φακός τον έδειχνε μόνο του να ξεφυλλίζει τα χαρτιά του, ενώ όλοι οι άλλοι ηγέτες συνωστίζονταν γύρω από τον guest star της εκδήλωσης Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ο κωμικός-πρόεδρος της Ουκρανίας μάλιστα «σνόμπαρε» επιδεικτικά και έστησε λόγω άλλων υποχρεώσεων τον Λούλα, που του είχε ζητήσει συνάντηση και στη συνέχεια αναφέρθηκε σκωπτικά στην «απογοήτευση» του Βραζιλιάνου.
Πιο επιτυχημένη ήταν η επίσκεψη του Λούλα στην Κίνα, όπου εκεί ο Βραζιλιάνος πρόεδρος συγκρατήθηκε και δεν έκανε λόγο για ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερία της έκφρασης. Έκλεισε, με έναν ούτως ή άλλως προνομιακό εταίρο, συμφωνίες για επενδύσεις και εξαγωγές 50 δισεκ. δολαρίων και τόνισε πως μοιράζεται πολλές απόψεις με το Πεκίνο και δεν τρέφει κανενός είδους προκατάληψη για τον κινεζικό λαό -ως έμμεση προειδοποίηση προς τις ΗΠΑ.
Εντούτοις, ο Λούλα αποδεικνύει πως είναι επιρρεπής και σε άλλα ολισθήματα: στην επίσκεψή του στην Αργεντινή υποσχέθηκε πως θα χρηματοδοτήσει τον πετρελαιαγωγό «Νέστορ Κίρτσνερ» για μεταφορά πετρελαίου από εξορύξεις σε μεγάλα βάθη, κόστους 3,5 δισεκ. ρεάις. Όμως οι εξορύξεις αυτού του είδους, ιδιαίτερα ρυπογόνες, έρχονται σε αντίθεση με το περιβαλλοντικό πρόγραμμα της κυβέρνησής του και η ανακοίνωση προκάλεσε την απορία της υπουργού Περιβάλλοντος Μαρίνας Σίλβα, η οποία δεν είχε προενημερωθεί για τις εξαγγελίες του προέδρου στο Μπουένος Άιρες.
Αλλά και εάν η νίκη του Λούλα έγινε δεκτή με ουρανομήκεις ιαχές στην Αριστερά της Λατινοαμερικανικής ηπείρου, ο ίδιος δεν αποφεύγει να μην πείθει πως διαθέτει εκείνο το κύρος που θα βοηθήσει να ξαναστηθούν στα πόδια τους κυβερνήσεις (όπως στην Αργεντινή ή τη Χιλή) όπου οι προοδευτικές ηγεσίες κλυδωνίζονται.
Ο Λούλα συγκάλεσε σύνοδο των 11 από τους 12 ηγέτες της Λατινικής Αμερικής στη Μπραζίλια την περασμένη εβδομάδα, για πρώτη φορά μετά 9 χρόνια. Το κυρίως πιάτο ήταν η ιδέα για ένα κοινό νόμισμα στην ήπειρο, με τη βοήθεια των BRICS και στα πρότυπα του ευρώ. Κάτι το ουτοπικό, καθώς ακόμη οι χώρες της περιοχής δεν έχουν καταφέρει να συμφωνήσουν σε μία κοινή νομισματική μονάδα για τις εμπορικές συναλλαγές τους, πολύ περισσότερο να καταλήξουν σε κοινές δημοσιονομικές πολιτικές, να συμφωνηθεί μία δίκαιη ισοτιμία, να δημιουργήσουν ενιαίο κοινοβούλιο και να παραιτηθούν από την αυτόνομη νομισματική πολιτική τους οι Κεντρικές Τράπεζες των χωρών αυτών. Ιδίως όταν στην κοινή νομισματική πολιτική θα πρέπει να ενσωματωθούν οικονομίες όπως της Αργεντινής ή της Βενεζουέλας με πληθωρισμό και εξωτερικά χρέη που είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν ακόμη και με υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, πολύ περισσότερο δε με ένα ενιαίο νόμισμα.
Αλλά το σημείο εκείνο που προκάλεσε αναστάτωση στη σύνοδο αυτή υπήρξε η υποδοχή που επεφύλαξε ο Λούλα στον ομόλογό του της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο. Ο Λούλα τον υποδέχθηκε με ιδιαίτερες τιμές και ήταν εκείνος με τον οποίο συναντήθηκε περισσότερες φορές κατ’ ιδίαν απ’ οποιονδήποτε άλλο ηγέτη. Μάλιστα η δήλωσή του πως οι κατηγορίες ενάντια στην κυβέρνηση Μαδούρο είναι «παραμύθια» και πως οι κυρώσεις εναντίον της «σκοτώνουν παιδιά» στάθηκε αφορμή για να ξιφουλκήσουν εναντίον του Βραζιλιάνου ηγέτη πολλοί ηγέτες: τόσο από τα δεξιά (όπως ο Ουρουγουανός ομόλογός του Λακάγιε Πόου), όσο και από τ’ αριστερά του. Ο Χιλιανός πρόεδρος Γκαμπριέλ Μπόριτς απάντησε πως δεν είναι «παραμύθια», αλλά «μία πραγματικότητα και σοβαρή μάλιστα». Ο Μπόριτς έχει να αντιμετωπίσει με ιδιαίτερη οξύτητα το πρόβλημα των χιλιάδων προσφύγων από τη Βενεζουέλα, που απορρυθμίζουν την όποια πολιτική απόφαση στην ίδια του τη χώρα και όπως φαίνεται το πρόβλημα της ασφάλειας και της παράτυπης μετανάστευσης του στοίχισε στις πρόσφατες εκλογές για το Σύνταγμα και απογείωσε τα ποσοστά της ακροδεξιάς.
Εν τούτοις, παρά τα πενιχρά αποτελέσματα, η πρωτοκαθεδρία που ο Λούλα δίνει στην εξωτερική πολιτική, οι συναντήσεις του και οι φωτογραφήσεις με ξένους ηγέτες προβάλλουν μία εικόνα δημοφιλούς ηγέτη. Σε πέντε μήνες συνάντησε περισσότερους ξένους ηγέτες απ’ όσους ο προκάτοχός του Ζαΐχ Μπολσονάρου σε όλη του τη θητεία.
Η διεθνής πολυπραγμοσύνη που δείχνει ο Λούλα μοιάζει με προσπάθεια να καλύψει την νομοθετική ακινησία του στο εσωτερικό της χώρας. Εκεί όπου τα μισά από τα κοινωνικά μέτρα είναι απλώς η συνέχιση των επιδομάτων που θεσπίσθηκαν από την εποχή της πανδημίας, ενώ η πολιτική των Προσωρινών Διαταγμάτων ή η αναποφασιστικότητα του Λούλα (όπως στην πολύκροτη περίπτωση να διστάσει να προτείνει γυναίκα για χηρεύουσα θέση στο Ανώτατο Δικαστήριο, που προξένησε αντιδράσεις), αφήνει έωλα πλήθος φλέγοντα ζητήματα της κοινωνίας, ενώ απογοητεύουν ακόμη και συνεργάτες του, όπως η Μαρίνα Σίλβα. Ο Λούλα επιδιώκοντας τη δημοσιότητα, μοιάζει να έχει παραμελήσει την εσωτερική πολιτική, αναζητώντας την υστεροφημία, φαίνεται πως απομακρύνεται από τη λαϊκή και κοινωνική του βάση.
