Σκλήρυνση κατά πλάκας. Γνωρίζουμε, πραγματικά, τι είναι; Γνωρίζουμε πώς ζουν τα άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας; Γνωρίζουμε, εν τέλει, πώς να ζούμε; Γιατί όπως λέει και η Σοφία Θεοδώρου: «Αν δεν φροντίσεις το σώμα σου, αν δεν φροντίσεις τον ψυχικό σου κόσμο, τι θα σου κάνει ένα φάρμακο;».
H Ελληνική Εταιρία για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας (gmss.gr) σε συνεργασία με την Oceans of Hope Challenge πραγματοποίησαν ένα πρόγραμμα Θεραπευτικής Ιστιοπλοΐας, που έγινε από τις 6 έως τις 19 Μαΐου και περιελάμβανε δύο ιστιοπλοϊκά ταξίδια στον Σαρωνικό κόλπο, για άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση από όλο τον κόσμο.
Τα ταξίδια ολοκληρώθηκαν και τα αποτελέσματα αυτών-και όχι μόνο-μου τα περιέγραψε σε μια ενδιαφέρουσα και απολαυστική συνέντευξη η Σοφία Θεοδώρου, ψυχολόγος MSc, μέλος Διοικητικού Συμβουλίου ΕΕΣΚΠ, υπεύθυνη Προγραμμάτων Ψυχοκοινωνικής Μέριμνας.
Ελληνική Εταιρεία για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας
Η Ελληνική Εταιρεία για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας είναι ένα σωματείο, μη κερδοσκοπικό και μη κυβερνητικό, το οποίο απευθύνεται σε άτομα που ζουν με την πολλαπλή σκλήρυνση, στους φροντιστές τους αλλά και σε ανθρώπους που ενδιαφέρονται να ενημερωθούν και να την υποστηρίξουν εν γένει. Η Εταιρεία ιδρύθηκε το 1992 και έχει ένα συνεχές έργο από τότε. Πλέον, απαριθμεί πάνω από 7.000 μέλη σε όλη την Ελλάδα και επίσης διατηρεί γραφεία στη Θεσσαλονίκη, όπου είναι η έδρα, στην Αθήνα (Ηλιούπολη), στην Κέρκυρα, στην Κρήτη, στα Τρίκαλα και στην Τρίπολη. Αυτά είναι τα επίσημα γραφεία, αλλά ουσιαστικά καλύπτουμε πανελλαδικώς τους ανθρώπους που ζουν με τη σκλήρυνση κατά πλάκας.
Οι τομείς δράσης της Εταιρείας είναι 5. Πρώτα από όλα, είναι η υποστήριξη των ανθρώπων και η ενημέρωσή τους γύρω από την σκλήρυνση κατά πλάκας, για το τι δικαιούνται από τους νόμους και γενικότερα στόχος είναι η έγκαιρη επίτευξη της αυτονομίας τους. Γιατί, από τη στιγμή που ένας άνθρωπος λαμβάνει τη διάγνωση και όντας ασθενής, αυτό συνεπάγεται στο ότι ο ωφελούμενος χρειάζεται να έχει την κατάλληλη ενημέρωση. Επίσης, στόχος είναι να δίνουμε και πρακτικές συμβουλές για τη βελτίωση της καθημερινότητας των ατόμων από τη στιγμή της διάγνωσης και έπειτα, τόσο στους ίδιους όσο στους φροντιστές, που επίσης είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος τους.
Άξονας της Εταιρείας είναι, η κοινωνική εμπερίεξη και η επαγγελματική επανένταξη ή συνέχιση της εργασιακής τους ζωής και έτσι υπάρχει στοχευμένη ενημέρωση γύρω από το πώς μπορούν να το πετύχουν αυτό. Ωστόσο, πέρα από αυτό η Eταιρεία είναι μία κοινότητα, ένας σύλλογος, οπότε διοργανώνει δράσεις υποστήριξης για τους ασθενείς.
Επιπλέον, η Εταιρεία έχει και επιστημονικό χαρακτήρα. Πραγματοποιούνται επιστημονικές δράσεις και ταυτόχρονα έχουμε επιστημονική παρουσία στο εξωτερικό. Εκδίδουμε επιστημονικό περιοδικό κάθε τρίμηνο συμπυκνώνοντας τα βασικά στοιχεία από νεότερα δεδομένα. Για το εξωτερικό είμαστε ο επίσημος εκπρόσωπος της Ελλάδας τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης της European Multiple Sclerosis Platform EMSP και το δεύτερο είναι η Παγκόσμια ομοσπονδία MSIF Multiple Sclerosis International Federation.
Ένας σημαντικός στόχος μας είναι, τα τελευταία χρόνια να οργανώνουμε δράσεις, που πέρα από την προσωπική φροντίδα και την ενημέρωση, να έχουν ένα μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο. Δράσεις που έχουν ως στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού και την άρση του κοινωνικού στίγματος και αυτό είναι και το όραμά μας ουσιαστικά.
Τι είναι τελικά η Σκλήρυνση κατά Πλάκας;
Η σκλήρυνση κατά πλάκας εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε ηλικίες 20 με 40 ετών. Οπότε μιλάμε στις πλέον παραγωγικές ηλικίες, ενώ εμφανίζεται σε διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες από ό,τι στους άντρες. Πράγμα το οποίο, έχει και κάποιες προεκτάσεις, περί αναπαραγωγής, δημιουργία οικογένειας κ.ά. Ουσιαστικά, ως Εταιρεία θέλουμε να επικοινωνήσουμε στην κοινότητα καταρχάς, ότι η σκλήρυνση κατά πλάκας δεν είναι κληρονομική και φυσικά δεν είναι μεταδιδόμενη. Αλλά το παραπέρα που θέλουμε να πούμε είναι το εξής: Αναγνωρίζουμε ότι αυτοί που ζουν με σκλήρυνση κατά πλάκας-η μεγαλύτερη πλειοψηφία-έχουν συμπτώματα, τα οποία δεν είναι εμφανή. Δηλαδή, αυτό που έχουν όλοι σαν κοινωνικό στερεότυπο «καροτσάκι», λίγοι είναι αυτοί που καταλήγουν εκεί. Παρόλα αυτά, ζουν με πληθώρα συμπτωμάτων, τα οποία είναι αόρατα. Για παράδειγμα, τα πιο συχνά είναι τα μουδιάσματα ή αλλιώς αιμωδίες, διπλωπία ή θάμπωμα στην όραση, αστάθεια, αίσθημα ζάλης, προβλήματα στην ούρηση και το νούμερο ένα σύμπτωμα είναι η κόπωση, η οποία είναι δυσανάλογης της σωματικής δραστηριότητας.
Και μετά πάμε στις γνωστικές λειτουργίες, όπως είναι η μνήμη και οι ψυχολογικές-συναισθηματικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη. Περίπου το 50% των ανθρώπων πάσχουν από κατάθλιψη και άγχος. Επιπλέον, θέλω να τονίσω και υπάρχει και ερευνητικό ενδιαφέρον, ότι η αγωγή φαρμάκων για την κατάθλιψη στη γενικότερη διαχείριση της πολλαπλής σκλήρυνσης βοηθάει, γιατί ρίχνει τα επίπεδα του στρες. Παρόλα αυτά, δεν ξέρουμε αν το ένα προκαλεί το άλλο, αφού αν διαγνωστείς με κάτι και φορέσεις μια ταμπέλα του χρονίως πάσχοντα, δεν σου προκαλεί από μόνο του αυτό μια αντιδραστική κατάθλιψη; Το οποίο όμως είναι λειτουργική αντίδραση, δεν είναι ότι είσαι κλινικά καταθλιπτικός τύπος!
Αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν, έρχονται να διαπραγματευτούν την αβεβαιότητα. Αυτό είναι το κομμάτι, το οποίο ακούγεται πολύ συχνά και στις αφηγήσεις τους, και εκεί υπάρχει ένα μεταίχμιο ανάμεσα στο «να πάρω την απόφαση από νοσών, να κάνω τη ζωή μου καλύτερη». Σε αυτό το σημείο, πολλοί το διαπραγματεύονται με τη βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας ή του νευρολόγου τους και συνειδητοποιούν «Τι έχει νόημα τελικά;», «Τι μπορώ να κάνω, για να ζήσω τη ζωή που πραγματικά θέλω;».
Μαθαίνουν λοιπόν, να ζουν με αυτό και έτσι να νοηματοδοτούν το τώρα, αλλά και σχεδιάζουν μία ζωή που έχει πραγματικά νόημα για αυτούς, κάτι το οποίο εν δυνάμει όλοι θα θέλαμε. Πολλοί ζούσαν με τη σκλήρυνση, είχαν δηλαδή συμπτώματα, αλλά κάποια στιγμή ήρθε η υποτροπή, που τους οδήγησε να επισκεφτούν το γιατρό και τότε με τις ανάλογες εξετάσεις ήρθε και η ιατρική γνωμάτευση. Εκείνη τη στιγμή, η διάγνωση προκαλεί όλα αυτά τα συναισθήματα, του πένθους, του θυμού, της άρνησης.
Εδώ έρχεται η έγκαιρη και σωστή πληροφόρηση και η αίσθηση της συλλογικότητας. Η συλλογικότητα βοηθά τα άτομα με σκλήρυνση, όχι μόνο να διατηρήσουν τις σταθερές τους αλλά, γιατί όχι, και να φτάσουν στη δική τους προσωπική ανάπτυξη.
Κοινωνικός και επαγγελματικός αποκλεισμός-ρατσισμός
Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις ατόμων που κρύβουν ότι έχουν σκλήρυνση κατά πλάκας, όπως προείπα. Επιλέγουν να το κρύψουν και στην ερώτηση «γιατί», υπάρχουν διάφορες απαντήσεις. Μία από αυτές είναι, ότι φοβούνται το εργασιακό τους μέλλον, φοβούνται τη στιγματοποίηση και την απόλυση από την εργασία. Άλλο κομμάτι είναι, ότι δεν υπάρχει ενημέρωση στην κοινωνία και φοβούνται για το εάν θα βρουν σύντροφο ή το πώς θα τους αντιμετωπίζει πλέον το φιλικό τους περιβάλλον ως ασθενείς.
Εδώ λοιπόν, παίζει ρόλο η ψυχοεκπαίδευση και των ασθενών και των φροντιστών. Όταν λέμε φροντιστές, εννοούμε και τα άτομα που συμβιώνουν με τον νοσούντα, φίλοι, συγγενείς. Εμείς ως Εταιρεία προσανατολίζουμε αυτό το κομμάτι, διοργανώνοντας δράσεις, μιλάμε για αυτό ανοιχτά, αλλά μαθαίνουμε και αυτόν που έχει την νόσο να μιλάει και να διεκδικεί ό,τι δικαιούται. Ωστόσο, αρκετοί από αυτούς χρειάζονται, ή μόνιμα ή κατά περιόδους, να έχουνε βακτηρίες (μπαστουνάκι υποβοήθησης) ή ακόμα και τα καροτσάκια και δυστυχώς είναι πολύ δύσκολο σε ένα αστικό περιβάλλον να κυκλοφορούν. Οπότε πολλοί είναι απομονωμένοι εκ των πραγμάτων.
Με χαρά όμως μπορώ να να πω, ότι σε κάποιες δράσεις μας-όπως στη Θεραπευτική Ιστιοπλοΐα-είδα ανθρώπους, που είπαν για πρώτη φορά, ότι έχουν σκλήρυνση κατά πλάκας. Ζούσαν δηλαδή, χρόνια με αυτό μέχρι τώρα και είπαν «τώρα θα το πω». Βρήκαν δηλαδή μέσα από αυτό έναν δίαυλο. Ωστόσο, στο γενικότερο πλαίσιο, θα έλεγα ότι υπάρχει ακόμα άγνοια, η οποία συνεπάγεται το κοινωνικό στίγμα και από την πλευρά της νόσου και από την πλευρά της κοινωνίας.
Κατά πόσο βοηθάει το κράτος τα άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας;
Έχουν γίνει κάποια βήματα και εδώ έπαιξε μεγάλο ρόλο η Εταιρεία. Ουσιαστικά, η Εταιρεία έχει καταφέρει 6 νομοθετικά διατάγματα όλα αυτά τα χρόνια, ακριβώς γιατί υπάρχει και το ποσοστό επιδόματος αναπηρίας, που αναλογεί ανάλογα με τη λειτουργικότητα. Δηλαδή, για να φτάσουμε εδώ που είμαστε υπήρξε αγώνας. Κατακτήθηκαν πράγματα, δεν δωρίστηκαν.
Ο αγώνας συνεχίστηκε και στα ποσοστά αναπηρίας και στην εισαγωγή στο πανεπιστήμιο και σε θέσεις δημοσίου κατά περίπτωση. Πρόσφατα, το 2019, κατοχυρώθηκε η κάλυψη φαρμακευτικής αγωγής στους ασθενείς. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Εταιρείας, κ. Ωρολογα «Τα φάρμακα διεκδικήθηκαν χωρίς συμμετοχή από την ίδρυση της ΕΕΣΚΠ πριν 31 χρόνια».
Από εκεί και πέρα, από τη συνδιαλλαγή που είχαμε και με άτομα της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας συζητήσαμε, ότι οι περισσότεροι εξ’ αυτών που είναι νεαροί σε ηλικία, έχουν το δικαίωμα να βγουν σε σύνταξη και να έχουν αναπηρική σύνταξη εφ’ όρου ζωής. Πράγμα το οποίο, τους δίνει και την ευκαιρία να μπορούν να είναι πιο λειτουργικοί σύμφωνα με την νόσο, διότι λόγω της εργασιακής ανασφάλειας το κρύβουν, άρα δεν φροντίζουν τον εαυτό τους.
Οπότε θα έλεγα, ότι έχουμε ακόμα βήματα να κάνουμε στη φροντίδα αυτών των ανθρώπων, όπως και στην κάλυψη περισσότερων συνεδριών, στις φυσικοθεραπείες τους, περισσότερη ψυχολογική υποστήριξη αντίστοιχα και ας μην ξεχνάμε, ότι γενικότερα χρειάζονται ειδική φροντίδα διαχρονικά σε αυτό που λένε ολιστική φροντίδα. Ολιστική φροντίδα μπορεί να είναι η φυσικοθεραπεία, η ειδική άσκηση, η ειδική διατροφή, οι επισκέψεις σε διατροφολόγο.
Τώρα δυστυχώς στη χώρα μας, μερικοί νοσούντες παίρνουν 500 ευρώ επίδομα αναπηρίας (άτομα με 65% αναπηρία και άνω), εκ των πραγμάτων δεν είναι λειτουργικοί και τελικά αναγκάζονται να επιβιώσουν με 500 ευρώ. Άρα, δεν μπορούν ούτε να δουλέψουν περαιτέρω, αλλά ούτε να απολαύσουν επιπλέον φροντίδα.
Θεραπευτική Ιστιοπλοΐα
Πρώτη φορά έγινε κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα για άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση, η οποία είχε ως στόχο να προάγει και τον θεραπευτικό τουρισμό αλλά και τον τουρισμό υγείας στη χώρα μας. Έτσι, ξεκίνησε αυτή η ιδέα, αφού η Ελλάδα με το υπέροχο κλίμα της αλλά και με τις θάλασσες που ξεχωρίζουν παγκοσμίως, μπορεί να φιλοξενήσει μια τόσο μεγάλη διοργάνωση. Αυτή η διοργάνωση έγινε μεταξύ της Εταιρείας και μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης την Oceans of Hope Challenge, η οποία έχει την έδρα της στη Μεγάλη Βρετανία. Σκοπός της είναι να υλοποιεί ταξίδια θεραπευτικής ιστιοπλοΐας αποκλειστικά για άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας, τόσο διοργανώνοντας ημερήσιες εκδρομές όσο να κάνει μεγάλα ταξίδια.
Η ιστορία έχει ως εξής: Πέρυσι, είχα την τύχη να είμαι στο ετήσιο συνέδριο της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για τη σκλήρυνση κατά πλάκας και εκεί συνάντησα τον ιδρυτή της τον Ρόμπερτ Μαν, ο οποίος ήταν επαγγελματίας skipper και όταν διαγνώστηκε με πολλαπλή σκλήρυνση, είχε την ιδέα δημιουργίας του συγκεκριμένου project. Έτσι, το 2016 μαζί με τον συνεργάτη του Μικέλ Αντόνισεν έκαναν το γύρο του κόσμου με ένα ιστιοφόρο μαζί με 200 συμμετέχοντες με σκλήρυνση κατά πλάκας. Σκοπός ήταν να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο γύρω από τη νόσο και το όραμα τους είναι, τα άτομα με σκλήρυνση να μπορούν διαρκώς να εξελίσσονται και να βγαίνουν έξω από τη ζώνη ασφαλείας τους, ζώντας μία ζωή δραστήρια και γεμάτη νόημα.
Οπότε, τον είχαν καλέσει πέρυσι ως motivational skipper και γνωριστήκαμε. Εκεί είναι που μου είπε, ότι ήθελε πολύ να έρθει στην Ελλάδα. Οπότε άναψε η σπίθα και σε εμάς! Στο πρόγραμμα Θεραπευτική Ιστιοπλοΐα ήρθαν σύνολο 120 άτομα από 14 διαφορετικές χώρες της Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Μέσα στους συμμετέχοντες είχαμε και 7 Έλληνες με σκλήρυνση κατά πλάκας και μάλιστα είχαμε ναυλώσει το δικό μας σκάφος! Όταν τελείωσε το ταξίδι μας είπαν, ότι ήταν μία καταπληκτική εμπειρία και ότι πράγματι, έμαθαν πως να συνεργάζονται, χρησιμοποιώντας την προσαρμοστικότητα και τον αυτοσχεδιασμό τους.
Τα βράδια μαζεύονταν όλοι με τη βοήθεια του skipper και έκαναν την ανασκόπηση της ημέρας: «Τι έμαθα;» «Ο επόμενος στόχος μου ποιος είναι;», «Τι θαύμασα στον άλλον;». Οπότε, τους δόθηκε η ευκαιρία να νοηματοδοτήσουν αυτή την εμπειρία και ουσιαστικά να φτάσουν λίγο πιο κοντά και στη δικιά τους προσωπική ανάπτυξη. Για αυτό τον λόγο λοιπόν και εμείς, αξιοποιήσαμε την Θεραπευτική Ιστιοπλοΐα. Όλα τα σκάφη έκαναν τον περίπλου του Σαρωνικού Κόλπου, επισκέφτηκαν υπέροχα μέρη, έμαθαν ιστιοπλοΐα και έμαθαν να ταξιδεύουν σύμφωνα με τον καιρό όπως οι γνήσιοι ιστιοπλόοι. Αυτό έχει το νόημα «ότι όπως τα φέρνει η ζωή έτσι μαθαίνω και εγώ να ταξιδεύω».
Εγώ είχα την τύχη να είμαι στην ερευνητική ομάδα-γιατί φυσικά από πίσω υπάρχει μια ολόκληρη επιστημονική-ερευνητική ομάδα. Ενώ λοιπόν το 2016 έγινε ο γύρος του κόσμου με ιστιοφόρο, βρέθηκε (τα πρώτα ευρήματα) ότι αυτό το εγχείρημα είχε θετική επίδραση στις ψυχολογικές παραμέτρους όπως η διάθεση και η αίσθηση του «ανήκειν». Ωστόσο, και τώρα μέσα από το πρόγραμμα της Θεραπευτικής Ιστιοπλοΐας το κάναμε ακόμα πιο στοχευμένο και αναμένουμε τα ερευνητικά αποτελέσματα. Δηλαδή, αυτοί οι άνθρωποι συμμετείχαν και σε έρευνα, οπότε θα τα δημοσιεύσουμε κάποια στιγμή.
Πριν αρχίσουμε τα ταξίδια, η Εταιρεία ως οικοδεσπότης πραγματοποίησε στις 12 Μαΐου μια εκδήλωση ευαισθητοποίησης-υποδοχής, για να τιμήσει όλους τους συμμετέχοντες στο θερινό σινεμά του Αλίμου “Cine Άλιμος” με την υποστήριξη του Δήμου Αλίμου αλλά και άλλους μεγάλους χορηγούς. Πραγματοποιήθηκε λοιπόν, εκδήλωση με ομιλίες καλωσορίσματος αλλά και ευαισθητοποίησης γύρω από τη νόσο, είχαμε τρία μουσικά σχήματα, τη Μόνικα ως επίσημη ambassador και άλλα δύο μουσικά σχήματα με νέους καλλιτέχνες, που πλαισίωσαν μία βραδιά. Ήταν μια βραδιά με πολλή συγκίνηση, καθώς οι περισσότεροι γνωρίζονταν μεταξύ τους και βρέθηκαν ξανά, μετά 3 ολόκληρα χρόνια!
Εμείς ως Εταιρεία, προσπαθήσαμε να μάθουμε σε αυτούς τους ανθρώπους και το ελληνικό στοιχείο, παίζοντας ελαφρολαϊκή μουσική στο τελος της βραδιάς και πράγματι τους ξεσηκώσαμε! Σηκώθηκαν όλοι και χόρεψαν ελληνικούς χορούς, ενώ μια συγκινητική στιγμή ήταν, όταν κάποιος ήρθε με το καροτσάκι του και τον σήκωσαν, όσο μπορούσε να σταθεί, και χόρεψε με τον τρόπο του!
Στη θάλασσα…
Είδα ανθρώπους με σοβαρά κινητικά προβλήματα, να αφήνουν πίσω τους τα καροτσάκια και τις βακτηρίες τους και να σκαρφαλώνουν κυριολεκτικά στο ιστιοφόρο, με χαμόγελο!
Τα ταξίδια ήταν δυο: Το πρώτο από τις 6/5 έως τις 12/5 και το δεύτερο από τις 13/5 έως τις 19/5. Η Εταιρεία είχε στήσει το γραφείο της στη Μαρίνα του Αλίμου σε ένα σκάφος, για όποιον ήθελε να μπει και να δει πως είναι μέσα το σκάφος. Όταν λοιπόν πιάσαμε λιμάνι στο τελευταίο ταξίδι, στις 19/5, οι συμμετέχοντες είχαν φτιάξει το δικό τους σύνθημα που έλεγε στα ελληνικά “Σε ευχαριστώ σκλήρυνση που μου έμαθες να είμαι πιο δυνατός”.
Επόμενες δράσεις της Εταιρείας – Stay Tuned
Όλο αυτό λοιπόν, μας έδωσε ώθηση να ανοίξουμε τα φτερά μας και κάνουμε δράσεις και συνεργασίες με το εξωτερικό. Άξονας μας είναι να μπορέσουμε να προάγουμε, αυτό που λέμε ολιστική φροντίδα και αυτό σημαίνει, ότι ξεφεύγουμε από το ιατρικό μοντέλο και εντάσσουμε το άτομο στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Επίσης, φέτος ανεβήκαμε και τον Όλυμπο μια εβδομάδα μετά τη Θεραπευτική Ιστιοπλοΐα. Πιάσαμε τα βουνά!
Ενώ φέτος το καλοκαίρι, λανσάρουμε ένα πρόγραμμα, το οποίο βραβεύτηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την έρευνα για τη σκλήρυνση κατά πλάκας, ένα ολιστικό πρόγραμμα που προωθεί την άσκηση, την ψυχική ενδυνάμωση, τις συμβουλές διατροφής. Όλο αυτό το πρόγραμμα θα διαρκέσει 6 μήνες, από τον Ιούλιο έως τον Δεκέμβριο και θα γίνει διαδικτυακά, με σύγχρονο υλικό, προκειμένου να προσεγγίσουμε και όσους δεν μπορούν να μετακινηθούν.
