Επιχείρηση εκκένωσης της περιοχής του Θησείου από αστέγους πραγματοποιήθηκε το πρωί της περασμένης Δευτέρας, όταν όχημα της υπηρεσίας καθαριότητας του Δήμου συνοδευόμενο από δυνάμεις της ΕΛ.ΑΣ προσέγγισε το σημείο ζητώντας από τους ανθρώπους να απομακρυνθούν. Το Κοσμοδρόμιο μιλάει με άστεγους της περιοχής του Θησείου, με το γραφείο Τύπου του Δήμου, με αλληλέγγυους και οργανώσεις που ασχολούνται με την αστεγία προκειμένου να ρίξει φως στη συνθήκη διαβίωσης των Ελλήνων αστέγων αλλά και την κοινωνική πολιτική και τη θεσμική αντίληψη γύρω από το ζήτημα.

Οι υπάλληλοι του Δήμου μάζεψαν τα προσωπικά αντικείμενα, τις σκηνές και τους μουσαμάδες που χρησιμοποιούσαν οι άστεγοι προκειμένου να προστατευτούν απ’ την βροχή και τον αέρα και τα πέταξαν με πρόσχημα τη διατήρηση της ευπρέπειας του δημόσιου χώρου. Μέλη της ομάδας Solidarity With Migrants μάλιστα αναφέρουν πως οι υπάλληλοι προχώρησαν σε κλάδεμα των δέντρων της περιοχής εν όψει της τουριστικής περιόδου ρίχνοντας τα κλαδιά σε όσους άστεγους είχαν στήσει το βιός τους από κάτω εκμεταλλευόμενοι τη σκιά. Μέλη της οργάνωσης Steps αναφέρουν πως πρόκειται για την τρίτη επιχείρηση εκτοπισμού αστέγων σε διάστημα 20 ημερών, με τις περιοχές της πλατείας Μοναστηρακίου και της πλατείας Ασωμάτων να έχουν  προηγηθεί νωρίτερα αυτόν τον μήνα.

Αποκαλυπτικό για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι επίσημοι θεσμοί τόσο την συνθήκη της αστεγίας, όσο και τους ίδιους τους άστεγους αποδεικνύεται το γεγονός πως ο Δήμος αποφάσισε μεν να εκκαθαριστεί η περιοχή, δεν πρότεινε όμως στους ανθρώπους τη φιλοξενία τους σε κάποια δομή, γεγονός που επιβεβαιώνει τις επιφυλάξεις που εξέφρασαν τόσο τα μέλη της Steps, όσο και εκείνα της Solidarity With Migrants, πως δηλαδή οι εν λόγω εκκενώσεις σχετίζονται ταυτόχρονα με την έναρξη της τουριστικής περιόδου και τις επικείμενες εκλογές της 25ης Ιούνη.

Η κυρία Ελένη, άστεγη εδώ και 13 χρόνια στο Θησείο και με χρόνια προβλήματα υγείας εξαιτίας της αστεγίας αναφέρει:  «Ήρθαν το πρωί γύρω στις 9.30, οι καθαριστές του Δήμου με αστυνομικούς. Πάντα έτσι κάνουνε. Όσο να πεις τα πράγματά μας δεν ήταν και του κουτιού, ήτανε παλιά πράγματα και μας λένε: ήρθαμε για καθαριότητα. Κλαδέψανε, σκουπίσανε, ‘κόψαν τα χόρτα. Κάπου έχουνε λίγο δίκιο, γιατί η καθαριότητα είναι ωραίο πράγμα, αλλά εμάς γιατί πρέπει να μας ταλαιπωρούν; Όταν μου παίρνανε τα πράγματα ούρλιαζα, με το ζόρι κατάφερα να μαζέψω δυο – τρία από τα πράγματά μου, αλλιώς θα μου τα παίρνανε κι αυτά. Δεν μας είπαν που να πάμε. Εγώ σε ξενώνα δεν μπορώ να πάω, εκεί το πρωί πρέπει να σηκωθείς να φύγεις. Ο ξενώνας είναι μόνο για ύπνο το βράδυ. Εγώ όμως έχω πρόβλημα με το πόδι μου (σσ. μη αυτοεξυπηρετούμενη άστεγη) και δεν μπορώ να σηκώνομαι κάθε πρωί και να κάνω αυτή τη δουλειά. Εδώ απέναντι όλα αυτά τα σπίτια τα εγκαταλελειμμένα τα βλέπεις; Τι τα έχουν και σαπίζουν; Δεν θα μπορούσαμε να μείνουμε εκεί; Άδεια είναι».

Ο κύριος Βασίλης είναι άστεγος στην περιοχή του Θησείου εδώ και 11 χρόνια: «Αυτό συμβαίνει συνέχεια το καλοκαίρι για λόγους αισθητικής του δημόσιου χώρου, να μην ενοχλούνται οι τουρίστες ξέρω γω. Το θέμα είναι να μας πουν πού να πάμε. Ευτυχώς όταν μας πήραν τα πράγματα εγώ δεν ήμουν εδώ. Πόσα άτομα μένουμε εδώ; Γύρω στα 15 άτομα. Έρχονται κάθε τρεις και λίγο εδώ πέρα μας ξηλώνουνε τα πράγματα, βρέχει, κάνει, ράνει, δεν μας ρωτάνε και εγώ και η Ελένη το τραβάμε χρόνια αυτό το πράγμα. Τώρα δεν έχω τίποτα. Μου τα πήραν όλα πάλι, μιλάμε με αυτόν τον τρόπο έχω χάσει χιλιάρικα και δεν πρόκειται να τα βρω πουθενά. Ούτε σκηνή δεν έχω τώρα. Όταν είσαι έτσι χύμα σε κλέβουνε κι όλας. Εδώ μέσα στην σκηνή και σε κλέβουνε. Την προηγούμενη φορά, έτσι έχασα ταυτότητες, πορτοφόλια, κινητά. Να ρώτα την Ελένη πόσο καιρό έτρεχα να βγάλω τα χαρτιά μου. Αυτά τα πράγματα (ενν. η σχέση με δημόσιες υπηρεσίες) δεν είναι εύκολα όταν μένεις στον δρόμο».

Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της αστεγίας αφορούν στη συνθήκη αορατότητας που δημιουργείται γύρω την ύπαρξη των αστέγων, καθώς οι θεσμοί φαίνεται να λογαριάζουν τις ζωές τους ως μη αξιοβίωτες ζωές. Από την κουβέντα με τον κύριο Βασίλη προέκυψε πως αυτή η συνθήκη φαίνεται να δυσχεραίνει την σχέση τους με τις δημόσιες υπηρεσίες καθώς στα μάτια των θεσμών οι άστεγοι σημαίνουν μη-πολίτες. Η αστεγία επηρεάζει τη δυνατότητα προνιακών απολαβών. Αρκεί να σκεφτούμε πως η επιδοματική πολιτική του κράτους στηρίζεται στην προϋπόθεση προσκόμισης λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας και τηλεφωνίας προκειμένου να ενταχθεί κανείς στις λίστες των δικαιούχων. Επιπλέον η αστεγία συχνά συνδέεται με παντελή έλλειψη ιδιωτικότητας και έχει έντονες ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις.

Στις ελληνικές ιδιαιτερότητες έρχεται ακόμα να προστεθεί η έλλειψη επίσημων, επικαιροποιημένων, συνολικών στοιχείων για τους άστεγους. Ίσως η εν λόγω έλλειψη να αντανακλά στο τεράστιο κόστος που θα επέφερε στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής η δημοσιοποίηση τους. Έτσι τα τελευταία πέντε χρόνια δεν έχει πραγματοποιηθεί καμιά συστηματική προσπάθεια καταγραφής του άστεγου πληθυσμού. Επίσης στην περιοχή του αθηναϊκού κέντρου εντοπίζονται τρεις σχετικές δομές, οι οποίες αναλογικά με το ποσοστό του πληθυσμού φαίνονται λίγες. Τέλος σειρά προβλημάτων αντιμετωπίζει ο πληθυσμός των μη αυτοεξυπηρετούμενων άστεγων, για τους οποίους η μοναδική θεσμική πρόβλεψη είναι η νοσηλεία τους σε ψυχιατρική κλινική ή νοσοκομείο. Ποιος όμως έχει την ευθύνη για αυτή την κατάσταση;

Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχε το Κοσμοδρόμιο με το Γραφείο Τύπου του Δήμου ρωτήσαμε αν ο πληθυσμός των αστέγων παραμένει υπό την ευθύνη του Δήμου, η εκπρόσωπος απάντησε: «Όχι δεν είναι υπό τη δική μας την ευθύνη οι άστεγοι. Η πολιτική του Δήμου Αθηναίων προβλέπει ότι υπάρχουν όμως οι δομές μας οι οποίες ΘΑ φιλοξενήσουν τους ανθρώπους αυτούς, που θα μπορούν να βρουν μια στέγη και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης».

Οι άστεγοι θα φιλοξενηθούν ενώ οι τουρίστες φιλοξενούνται ήδη. Πόσο εύκολα όμως οι τουρίστες που ήρθαν να θαυμάσουν τα προϊόντα του αρχαίου μας πολιτισμού (Παρθενώνας), και όχι τα αποτελέσματα του σύγχρονου (οικονομική κρίση, άμβλυνση ανισοτήτων, στεγαστικό) θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν σε μια πόλη που με τόσο έντονο το φαινόμενο της αστεγίας; Η κυρία Ελένη και ο κύριος Βασίλης, έμειναν άστεγοι το 2009 και το 2011 αντίστοιχα, στο ζενίθ της οικονομικής κρίσης. Η κυβέρνηση που σήμερα τους καταδικάζει στην αορατότητα αρνούμενη την ύπαρξή τους, είναι η ίδια που με την πολιτική και οικονομική της κακοδιαχείριση τους οδήγησε στην αστεγία.

Οι συστηματικές προσπάθειες απομάκρυνσης των αστέγων από τη δημόσια θέα μέσω επιχειρήσεων εκκένωσης και εκκαθάρισης, όπως εκείνη του Θησείου απαντούν στις λεγόμενες πολιτικές εκτοπισμού (displacement policies), οι οποίες στοχεύουν στη διάκριση ανάμεσα σε πολίτες, που έχουν δικαίωμα να βρίσκονται στο δημόσιο χώρο, και σε αόρατους μη- πολίτες που στερούνται του συγκεκριμένου δικαιώματος και ως γνωστόν ο τουρίστας είναι πολύ περισσότερο πολίτης απ’ τον άστεγο.

Έτσι μύθος γύρω από τον οποίο έχουμε χτίσει το εθνικό μας αφήγημα, ο μύθος της Greek Philoxenia καταρρέει, καθώς η φιλοξενία δεν είναι καθόλου απροϋπόθετη, φαίνεται να αφορά πολύ περισσότερο τους ορατούς, δυτικούς, αστούς τουρίστες που έρχονται να ακουμπήσουν τον οβολό τους στα κατάλευκα αρχαιοελληνικά μας μάρμαρα εξασφαλίζοντας έτσι τα καύσιμα τις βιομηχανίας του ελληνικού τουρισμού, παρά τους υπο-προλετάριους, αόρατους, μη-παραγωγικούς άστεγους, που το μόνο κατάλευκο πράγμα με το οποίο σχετίζονται είναι η ψυχιατρική αισθητική του εγκλεισμού, της ιδρυματοποίησης που λειτουργεί ως πυλώνας της κοινωνικής πολιτικής για την αστεγία την Ελλάδα, φανερώνοντας έτσι το πραγματικό πρόσωπο αυτού του κράτους, εκείνο της απανθρωπιάς, της εγκατάλειψης και των διακρίσεων.

Σε σχέση με την επιχείρηση εκτοπισμού η εκπρόσωπος του γραφείου Τύπου του Δήμου επέμενε: «Ο Δήμος δεν συμμετέχει σε επιχειρήσεις σκούπα. Δεν είναι στις αρμοδιότητές του κάτι τέτοιο». Στο σημείο αυτό κρίναμε σκόπιμο να διευκρινίσουμε: «Θα θέλαμε να μάθουμε αν ο Δήμος γνώριζε για την εκκένωση, όχι αν την πραγματοποίησε». Η απάντηση που πήραμε ήταν η εξής: «Φαντάζομαι ότι αυτή η γνώση μπορεί να υπάρχει υπό την έννοια, όπως με ενημερώνετε εσείς τώρα». Δίπλα στην κυρία Ελένη και τον κύριο Βασίλη έμεναν άλλα περίπου 15 άτομα. Από αυτά, μετά την επιχείρηση εκτοπισμού αστέγων δεν έμεινε κανένα.

Είναι τελικά το greek summer, state of mind; Πώς θα περάσουν οι άστεγοι του αθηναϊκού κέντρου το φετινό καλοκαίρι χωρίς σκηνές και μουσαμάδες που εξασφαλίζουν την προστασία τους απ’ τη βροχή και τη σκιά; Είναι αρκετές τρεις δομές του κέντρου για τον συνολικό αριθμό των αστέγων; Γιατί ο Δήμος θεωρεί περισσότερο χρέος του την εξασφάλιση της αστικής ευπρέπειας από το δικαίωμα στη στέγη; Κανείς δεν διατείνεται πως οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να μείνουν στον δρόμο, αλλά δεν θα έπρεπε να έχει εξασφαλιστεί η φιλοξενία των ανθρώπων πριν την εκκένωση του χώρου;