Σε προηγούμενο κείμενο είδαμε την πορεία της αποχής από το 1974 και του δικομματισμού από το 2012 και ύστερα μαζί με την διαμόρφωση του τρικομματισμού. Στο παρόν κείμενο θα εξετάσουμε τον τρικομματισμό ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ και το κατά πόσο έχει κλείσει ο πολιτικός κύκλος που ξεκίνησε το 2012, όπως ισχυρίζονται τα τρία αυτά κόμματα. Τέλος θα εξετάσουμε τις αναλογίες που υπάρχουν στους εκλογικούς συσχετισμούς μεταξύ των ετών 2023 και 1977.
Ας ξεκινήσουμε με μια παρατήρηση για τον νικητή των εκλογών.
Η ΝΔ έφτασε στο ναδίρ της από πλευράς απόλυτου αριθμού ψήφων όταν υπήρχαν πολλά κόμματα στην περιφέρειά της: ΛΑΟΣ, ΑΝΕΛ και Χ.Α. στις πρώτες εκλογές του 2012, συν το ΠΟΤΑΜΙ στις δεύτερες, και ΑΝΕΛ., Χ.Α., ΠΟΤΑΜΙ στις πρώτες εκλογές του 2015. Σε αυτές τις τρεις εκλογικές αναμετρήσεις τα κόμματα που βρίσκονταν στην περιφέρεια της Ν.Δ πήραν προσεγγιστικά από 1 μέχρι 1,3 εκατομμύρια ψήφους (ποσοστό μεταξύ 16% και 20%). Στις δεύτερες εκλογές του 2015 ο καθαρός αριθμός μειώθηκε στις 800.000 και σε ποσοστό κάτω από 15%. Στις πρόσφατες εκλογές του Ιουνίου περίπου 665.000 ψηφοφόροι βρέθηκαν όχι απλώς στην περιφέρεια, αλλά στα δεξιά της Ν.Δ (ποσοστό κοντά στο 13%).
Η εξέλιξη της ΝΔ σε απόλυτους αριθμούς ψήφων vis-à-vis την περιφέρειά της κατά την εικοσαετία 2004-2023:
2004
ΝΔ: 3.359.682 – Περιφέρεια ΝΔ: 162.103
2007
ΝΔ: 2.994.979 – Περιφέρεια ΝΔ: 271.764
2009
ΝΔ: 2.295.719 – Περιφέρεια ΝΔ: 405.829
2012 I
ΝΔ: 1.192.054 – Περιφέρεια ΝΔ: 1.294.956
2012 II
ΝΔ: 1.825.637 – Περιφέρεια ΝΔ: 1.055.550
2015 I
ΝΔ: 1.718.694 – Περιφέρεια ΝΔ: 1.119.485
2015 II
ΝΔ: 1.526.205 – Περιφέρεια ΝΔ: 802.311
2019
ΝΔ: 2.251.618 – Περιφέρεια ΝΔ: 375.001
2023 I
ΝΔ: 2.407.750 – Περιφέρεια ΝΔ: 434.758
2023 II
ΝΔ: 2.093.230 – Περιφέρεια ΝΔ: 665.250
Οι εκλογές του Μαΐου αποτέλεσαν την κορύφωση της ΝΔ στη μετά 2012 εποχή με 2.407.750 ψήφους. Ωστόσο, οι εκλογές του Ιουνίου (2.114.780) φανέρωσαν ότι ο πολιτικός κύκλος που ξεκίνησε το 2012 στην πραγματικότητα δεν έχει κλείσει, σε αντίθεση με ό,τι ισχυρίζεται το πολιτικό αφήγημα που προωθεί το κόμμα της ΝΔ, καθώς δεν κινείται από τα επίπεδα του 2009 (2.295.719) προς αυτά του 2007 (2.994.979), όπως στόχευε και επιθυμούσε, παρά προς την εκλογική δύναμη του 2012 (1.825.637).
Απλά η κίνηση αυτή γίνεται με καθυστέρηση και πιο αργούς ρυθμούς συγκριτικά με τα κόμματα του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, που προσέγγισαν την εκλογική δύναμη που είχαν τότε, τόσο ποσοστιαία όσο και ως προς τον απόλυτο αριθμό ψήφων: 16,78% και 1.061.265 ψήφους το 2012 έναντι 17,83% και 929.968 ψήφους το 2023 ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α., και 12,28% και 755.868 ψήφους το 2012 έναντι 11,84% και 617.574 το 2023 το ΠΑΣΟΚ., το οποίο ωφελήθηκε μόνο σε μικρό βαθμό από την εκλογική καταβαράθρωση του ΣΥΡΙΖΑ (που σημαίνει ότι τμήμα των ψηφοφόρων του κόμματος της Κουμουνδούρου κινήθηκε προς αποχή, ΝΔ και Πλεύση Ελευθερίας).
Η κίνηση των κομμάτων προς την εκλογική δύναμη του 2012 επιβεβαιώνεται επιπλέον από το εξής: παρόλο που η ΝΔ έχει απλωθεί σχεδόν στο μέγιστο δυνατό εύρος της πολιτικής γεωγραφίας που μπορεί να καταλάβει ως κόμμα (καταφέρνοντας να ενσωματώσει μεγάλο μέρος του κέντρου και μικρό της αριστεράς) έλαβε μόλις 2.093.230 ψήφους, αριθμός που βρίσκεται πιο κοντά στη δύναμη των εκλογών του Ιουνίου του 2012 (1.825.637) και των ευρωεκλογών του 2019 (1.873.137), παρά στις πρώτες εκλογές του 2023 (2.407.750), στις οποίες είχε μόνο ένα κόμμα στην περιφέρεια της (ΕΛ.ΛΥΣΗ) σε αντίθεση με τις δεύτερες όπου είχε τρία (ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ, ΕΛ.ΛΥΣΗ, ΝΙΚΗ).
Όμως δεν ισχύει μόνο για τη ΝΔ ότι οι ευρωεκλογές του 2019 προσφέρουν μια καλύτερη βάση για την εκτίμηση της δύναμης και της πορείας της. Και οι απόλυτοι αριθμοί ψήφων που πήρε ο ΣΥΡΙΖΑ (1.184.621 και 929.653) βρίσκονται πιο κοντά στις ευρωεκλογές (1.343.595) παρά στις εθνικές εκλογές (1.781.057) του 2019.
Μόνο σε αντίθεση με την κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος δεν συγκεντρώνει ούτε καν τους βουλευτές που είναι απαραίτητοι για τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής και για την κατάθεση πρότασης μομφής (που σημαίνει ότι η χώρα ουσιαστικά δεν διαθέτει αξιωματική αντιπολίτευση), το αποτέλεσμα φαντάζει ως θρίαμβος για τη ΝΔ.
Η εγγύτητα της εκλογικής δύναμης των ευρωεκλογών του 2019 με τις εκλογές του Ιουνίου του 2023 στην πραγματικότητα φανερώνει ότι τα κόμματα της ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ δεν έχουν ξεφύγει από τη βαρυτική έλξη του πολιτικού κύκλου που ξεκίνησε το 2012, παρά μόνο στην πραγματικότητα των πολιτικών τους αφηγημάτων.
Τέλος, η σύνθεση της Βουλής με οκτώ κόμματα παραπέμπει έντονα στο επτακομματικό κοινοβουλευτικό περιβάλλον του 2012.
Υπό αυτές τις συνθήκες, όπως έχει διαμορφωθεί το κομματικό περιβάλλον, σε κάθε εκλογική αναμέτρηση από εδώ και στο εξής η Ν.Δ. θα φθίνει σε καθαρούς αριθμούς ψήφων.
Με εξασφαλισμένη και μη απειλούμενη την πρωτιά της και συντριπτικά ηττημένο τον ΣΥΡΙΖΑ (άρα με χαμένη την αναγκαστική ψήφο προκειμένου να μην επιστρέψει «η αριστερά στην εξουσία»), με διεύρυνση προς το κέντρο και ξεχείλωμα στη μέγιστη δυνατή πολιτική της γεωγραφία, και με τρία κόμματα στην περιφέρειά της, υπάρχει ρεαλιστική πιθανότητα ψηφοφόροι της ΝΔ είτε να επιλέξουν τιμωρητική ψήφο είτε απλώς να μετακινηθούν εκτός κόμματος. Επιπλέον, η εκλογική βάση του κόμματος της ΝΔ δεν είναι συμπαγής λόγω της διεύρυνσης και αποτελείται τόσο από περαστικούς όσο και από παραδοσιακούς ψηφοφόρους που λοξοκοιτάζουν δεξιότερα.
Οι ρεαλιστικές πιθανότητες για διατήρηση ή αύξηση του απόλυτου αριθμού ψήφων για τη ΝΔ περιορίζονται σε (1) κινητοποίηση πολιτών που απέχουν από την εκλογική διαδικασία, (2) αφομοίωση, διάλυση, απαγόρευση ή αποκλεισμό κομμάτων στα δεξιά της, (3) περαιτέρω μετακίνησή της προς το κέντρο, με την τελευταία περίπτωση να είναι εξαιρετικά δύσκολη όχι απλώς για λόγους κομματικής συνοχής και ταυτότητας αλλά και επειδή ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ έχουν συμπιεστεί σε ιστορικό χαμηλό από πλευράς απόλυτου αριθμού ψήφων: μόλις 1.547.094 πολίτες ψήφισαν τα δύο κόμματα, λιγότεροι ακόμη και από όσους ψήφισαν ΠΑ.ΣΟ.Κ. και Ε.ΔΗ.Κ. το 1977: ο πολιτικός χώρος από το ΠΑ.ΣΟ.Κ και αριστερά, συμπεριλαμβανομένης της Χαριλάου Τρικούπη, βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα: ριζική μεταβολή ή ιστορική παρακμή. Μια τελευταία πιθανότητα είναι η πλήρης διείσδυση της Ν.Δ. σε όλο το εύρος της κεντροαριστεράς, εξέλιξη που θα σηματοδοτούσε τη διάλυση είτε του ΣΥΡΙΖΑ είτε του ΠΑΣΟΚ, και την ανάδυση ενός εντελώς αυτονομημένου από τη ΝΔ πόλου στα δεξιά της (ουσιαστικά θα μιλούσαμε για αυτονόμηση του εθνικισμού από τον φιλελευθερισμό και τον αστισμό).
Ας μείνουμε όμως λίγο στο 1977, γιατί υπάρχουν αναλογίες σε ό,τι αφορά τους τωρινούς συσχετισμούς. Το 2023 η ΝΔ έχει σχεδόν τον ίδιο αριθμό ψήφων και το ίδιο ποσοστό με τις εκλογές του 1977 (2.146.365 και 41,84%), το ίδιο ισχύει για το ΠΑΣΟΚ (666.413 και 13,58% το 1974), αν και βρίσκεται πιο κοντά στα μεγέθη της ΕΔΗΚ του 1977 (612.786 και 11,95%), ενώ η δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ παραπέμπει στην ΕΔΗΚ του 1974 (1.002.559 και 20,42%). Και όλα αυτά, παρόλο που η Ελλάδα το 1977 είχε μικρότερο πληθυσμό, άρα και εκλογικό σώμα, συγκριτικά με τώρα.
Οι βασικές διαφορές μεταξύ 1977 και 2023 είναι ότι τότε το ΠΑΣΟΚ ήταν μια νέα ανερχόμενη πολιτικά δύναμη με ορμή, ζωτικότητα και όραμα ενώ στις μέρες μας ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, η οποία είναι σταθερή και ασταμάτητη από το δημοψήφισμα και μετά. Μπορεί στο εσωτερικό του να θεωρούν ότι με τις δεύτερες εκλογές του 2015 ανέλαβαν το κόστος και ότι όλα τέλειωσαν εκεί, αλλά κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώνεται από την πορεία του κόμματος:
2012: I: 1.061.265
2012: II: 1.655.086
2015: I: 2.245.978
Δημοψήφισμα
2015: II: 1.925.904
2019: 1.781.057
2023: Ι: 1.184.621
2023: II: 920.133
Επιπλέον, εν έτει 2023 η δεξιά διευρύνεται. ενώ η αριστερά συρρικνώνεται: σε επίπεδο παρατάξεων η δεξιά έχει επιστρέψει σε ποσοστά μεταξύ 1974 και 1977 (54,37% η Ν.Δ το 1974 και 49,74% το άθροισμα Ν.Δ, Εθνικής Παρατάξεως και Κόμματος Νεοφιλελευθέρων το 1977). Μια ακόμα διαφορά είναι ότι το 1977, όσο και αν φαντάζει παράξενο, το κοινοβούλιο ήταν περισσότερο αντιπροσωπευτικό απ’ ό,τι είναι σήμερα: το 1977 με εγγεγραμμένους 6.679.458 στους εκλογικούς καταλόγους ψήφισαν 5.193.891 πολίτες (συμμετοχή 77,76%) ενώ το 2023 με εγγεγραμμένους 9.980.234 ψήφισαν μόλις 5.273.072 (συμμετοχή 52,84%): μιλάμε για απόλυτη ένδεια του πολιτικού προσωπικού της χώρας και των κομμάτων εν έτει 2023. Τέλος, στο κλείσιμο της δεκαετίας του 1970 σε άνοδο ήταν η δημοκρατία, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 2020 σε άνοδο είναι ο εθνικισμός.
Η Ελλάδα της δεκαετίας του 2020 επιστρέφει όχι μόνο πολιτικά και εκλογικά, αλλά σταδιακά και πληθυσμιακά προς τα μεγέθη που είχε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με μια διαφορά: τότε ήταν μια νεανική κοινωνία ενώ σήμερα είναι μια από τις πλέον γερασμένες χώρες στον πλανήτη: ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2021 ήταν 10.432.481 με διάμεση ηλικία τα 46 έτη ενώ σαράντα χρόνια νωρίτερα, το 1981, ήταν 9.740.417 και 34 έτη.
Το αποτέλεσμα των εκλογών όχι μόνο δεν επιβεβαίωσε το πολιτικό αφήγημα ότι η περίοδος που ξεκίνησε το 2012 έχει ολοκληρωθεί, όπως πρεσβεύει ο τρικομματισμός, αλλά επιπλέον φανέρωσε ότι στον ορίζοντα διαφαίνεται ο κίνδυνος να κλείσει ένας ιστορικός κύκλος που ξεκίνησε το 1977.
