Τον Αύγουστο του 2011 είχαμε πενθήμερο χάος και φωτιές στο Λονδίνο, τον Μάιο του 2020 πανικό και περιορισμούς κυκλοφορίας σε δεκάδες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ενώ τις τελευταίες μέρες έχουμε τα γεγονότα που διαδραματίζονται στη Γαλλία. Το έναυσμα και στις τρεις περιπτώσεις είναι κοινό: ο θάνατος από πυρά αστυνομικού των Μαρκ Ντάγκαν, Τζορτζ Φλόιντ και Ναέλ Μερζούκ αντιστοίχως. Τα τρία αυτά περιστατικά είναι τα πιο τρανταχτά (αλλά υπό καμία έννοια τα μοναδικά) λόγω της έντασης, της έκτασης, της διάρκειας και της δημοσιότητάς τους.
Ένας κοινωνικός επιστήμονας πιθανώς να απομόνωνε αυτές τις τρεις περιπτώσεις θανατηφόρας αστυνομικής βίας, κατηγοριοποιώντας τες εν πολλοίς τεχνητά, και στη συνέχεια να επέλεγε ένα οποιοδήποτε πλαίσιο προκειμένου να καταλήξει σε ένα συμπέρασμα: αστυνομική βία και αυθαιρεσία, που αποτελούν την αφορμή, το έναυσμα ή το πρόσχημα, κοινωνική περιθωριοποίηση, ταξική αντιπαλότητα, φυλετικές διακρίσεις, υποβάθμιση κοινωνικών ομάδων και αστικών περιοχών (προαστίων), διάψευση προσδοκιών, ανασφάλεια και φόβος για το μέλλον, μετανάστευση, οικονομική παρακμή, φτώχεια και ανεργία, κοινωνική δυσαρέσκεια συνοδευόμενη από λαϊκή εξαθλίωση ή εξαχρείωση κ.λπ., με την τελευταία να αποτελεί τον μεγαλύτερο προβλεπτικό παράγοντα αύξησης της συλλογικής βίας ανεξάρτητα από τις πηγές της και, επιπλέον, αναγκαία αλλά όχι απαραίτητα ικανή συνθήκη, προκειμένου να οδηγηθεί μια κρατική κοινωνία σε συνθήκες επανάστασης ή σε χαοτικές καταστάσεις (δες τέλος κείμενου).
Ωστόσο, η δουλειά ενός κυβερνήτη δεν είναι να κατηγοριοποιεί τα φαινόμενα και να καταλήγει σε θεωρητικά συμπεράσματα, όπως ο κοινωνικός επιστήμονας, αλλά να αντιμετωπίζει και να διαχειρίζεται πάσης φύσεως συλλογικά φαινόμενα βίας, ανεξάρτητα από τη φύση τους και την όποια τεχνητή κατηγοριοποίησή τους, και επιπροσθέτως αν όχι να τα προλαμβάνει, τουλάχιστον να τα θεραπεύει: εξ ου και η Πολιτική είναι η ανώτατη τέχνη-επιστήμη.
Έχοντας αυτό ως δεδομένο, αν συμπεριλάβουμε στις προηγούμενες τρεις περιπτώσεις (Λονδίνο 2011, ΗΠΑ 2020, Γαλλία 2023) και άλλα γεγονότα, φαινομενικά ασύνδετα και ανεξάρτητα μεταξύ τους, όπως τα επεισόδια που έγιναν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων των Κίτρινων Γιλέκων (2018-19, 2022, 2023) και της εισβολής στο Καπιτώλιο της Ουάσιγκτον στις 6 Ιανουαρίου 2021, τότε το μόνο πλαίσιο που διαπερνά όλες τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, περιλαμβάνοντας τόσο τις αφορμές όσο και τα πιθανά τους αίτια, είναι η συνεχώς αυξανόμενη ένταση, αποσταθεροποίηση και κρίση που διέρχεται ο πυρήνας της «Δύσης», δηλαδή της επικράτειας της φιλελεύθερης ηγεμονίας, και ειδικότερα τα κράτη που αποτελούν την κεντρική γεωγραφία και τον εδαφικό-κρατικό πυρήνα της φιλελεύθερης δημοκρατίας: οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η γαλλική République.
Όλα τα προηγούμενα αποτελούν φαινόμενα μιας κρίσης που διαπερνά τις φιλελεύθερες κοινωνίες (και μάλιστα τις κεντρικότερες) και συνοδεύεται επιπλέον από κρίση τόσο της πολιτικής, όσο και του κράτους. Εξηγούμαστε:
1. Διαπιστώσαμε σε προηγούμενο κείμενο ότι οι εφημερίδες χάνουν αναγνώστες, τα τηλεοπτικά κανάλια χάνουν τηλεθεατές, τα κοινωνικά δίκτυα χάνουν χρήστες και τα πολιτικά κόμματα χάνουν μέλη (το ίδιο συμβαίνει και με τα συνδικάτα, ή ακόμα και με τη λεγόμενη «Μεγάλη Παραίτηση»): υπάρχει ένα ευρύ κοινωνικό ρεύμα που δείχνει χαρακτηριστικά αποξένωσης, απομόνωσης, αδιαφορίας, απογοήτευσης και φανερώνει ότι υπάρχουν κάποιες ευρύτερες παθογένειες, οι οποίες διαπερνούν τις κοινωνίες και τα πολιτικά συστήματα των φιλελεύθερων δημοκρατιών, οι οποίες δεν περιορίζονται σε μια κρίση πολιτικής συμμετοχής. Η Πολιτική, με την αυθεντική, ευρεία υπερκομματική της έννοια, υπό φυσιολογικές συνθήκες θα όφειλε να τις διαγνώσει και να τις θεραπεύσει. Το προλαμβάνειν είναι καλύτερο του θεραπεύειν έλεγε ο αρχαίος ημών πρόγονος, αλλά στις μέρες μας η πολιτική έχει μεταλλαχθεί σε κάτι εντελώς διαφορετικό.
2. Οι κινηματογραφικές παραγωγές La Haine (Το Μίσος 1995), Les Misérables (Οι Άθλιοι 2019), Athena, (2022), στις οποίες αναφέρονται όλες και όλοι τις τελευταίες μέρες, φανερώνουν ότι οι συγκεκριμένες δημιουργίες λειτούργησαν ως έγκαιρες προειδοποιήσεις (όπως τα λεγόμενα καναρίνια στο ορυχείο) και ο κινηματογράφος ως τέχνη του προλαμβάνειν – που σημαίνει ότι η συγκεκριμένη τέχνη έκανε τη δουλειά της πολιτικής. Υπό φυσιολογικές συνθήκες η πολιτική, έστω και καθυστερημένα, θα έπρεπε να αναλάβει τα ηνία και να κάνει τη δουλειά της: επειδή η Πολιτική είναι, ή πρέπει να είναι, ακριβώς αυτό: θεραπεία για λαούς α-σθενείς και για κατακερματισμένες κοινωνίες. Διότι περί αυτού πρόκειται: για κρίση των κεντρικότερων φιλελεύθερων κοινωνιών, οι οποίες είναι άρρωστες, βαθύτατα άρρωστες.
Επιπλέον, εκτός από άρρωστες, οι φιλελεύθερες κοινωνίες έχουν πείσει τους εαυτούς τους π.χ. ότι οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ ολόκληρου του πλανήτη, οι λαοί τους και δεκάδες εκατομμύρια πολίτες ξεχύνονται κάθε μέρα στους δρόμους αναφωνώντας: «Ας γίνουμε επιτέλους ευρωπαϊκά και δυτικά κράτη: ας γίνουμε επιτέλους Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και Γαλλία». Όμως αυτό ισχύει μόνο μέσα στα μυαλά τους: Προσπάθησαν με το ζόρι να «εκδημοκρατίσουν το Ισλάμ», απέτυχαν και το μετέβαλαν σε εχθρό. «Εκδημοκρατισμό» επιχείρησαν και στη Ρωσία, πάλι απέτυχαν, πάλι εχθρός. Το ίδιο κλίμα διαμορφώνουν με την Κίνα και, επιπροσθέτως, έχουν μετατρέψει μια αοριστολογία σε ιδεολογικό όπλο εναντίον ολόκληρης της ανθρωπότητας: τις «αυταρχίες».
Όταν μετατρέπεις το μεγαλύτερο μέρους του πλανήτη σε εχθρό, το πρόβλημα δεν το έχει ο πλανήτης αλλά εσύ.
3. Επιστρέφουμε, ολοκληρώνοντας, στις τρεις πρώτες περιπτώσεις θανατηφόρας αστυνομικής βίας που αποτέλεσαν το έναυσμα για εκτεταμένες ταραχές, συγκρούσεις και για ιδιότυπες μορφές εμφυλίων πολέμων χαμηλής έντασης (για περισσότερα περί του θέματος και για τον ιστορικό κύκλο ΗΠΑ, Ηνωμένου Βασιλείου και Γαλλίας δες «Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης». Σε όλες τις περιπτώσεις οι συλλογικές πράξεις βίας συνοδεύονται (πέραν του κλασικού πλιάτσικου και των καταστροφών σε καταστήματα που παρατηρούνται σε αυτές τις περιπτώσεις) από βανδαλισμούς και επιθέσεις σε δημαρχεία, σχολεία, μνημεία, πάρκα και αστυνομικά τμήματα, δηλαδή σε σύμβολα της κρατικής εξουσίας.
Όλες οι προηγούμενες περιπτώσεις (Λονδίνο 2011, ΗΠΑ 2020, Γαλλία 2018-19, 2022, Καπιτώλιο 2021, Γαλλία 2023) ακολουθούν το εξής γενικό σχήμα (το οποίο είχα εκφράσει πριν από 3 χρόνια):
Ένα κράτος ζει επαναστατικές συνθήκες ή χαοτικές καταστάσεις, όχι επειδή ο λαός αντιτάσσεται ηθικά στην επιβολή ισχύος και στον αυταρχισμό ή εξαιτίας υλικής εξαχρείωσης και λόγω φτώχειας (τα πράγματα αυτά τα συναντά κανείς σε ποικιλία, ένταση και βάθος σε απειράριθμες πολιτικές κοινότητες μέσα στον ιστορικό χώρο και χρόνο), αλλά για τους εξής λόγους: είτε επειδή διεξάγεται εγχώριος πόλεμος στα ανώτερα στρώματα μεταξύ ελίτ, είτε λόγω ήττας σε εξωτερικό πόλεμο ή αδυναμίας αντοχής του υλικού ή/και ηθικού κόστους του πολέμου [εδώ μπορεί να λοξοκοιτάξει κάποιος λίγο πιο ανατολικά], είτε επειδή η εξουσία βρίσκεται σε φάση αποσύνθεσης και σε διαδικασία διάλυσης.
Όλες οι επαναστάσεις ξεκινούν από την αποδυνάμωση, την υποχώρηση και την παρακμή του κύρους και της υπεροχής της εξουσίας του κράτους.
