Με τις εκλογές της 23ης Ιουλίου επί θύραις και δεδομένη την κυβερνητική (;) συνεργασία Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ) με το ακροδεξιό Vox, εάν προκύπτουν οι έδρες, ένα παράδοξο ερώτημα ανακύπτει σχετικά με τον Ισπανό πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ. Πώς είναι δυνατόν να χάσει τις εκλογές κάποιος, του οποίου η θητεία αντικειμενικά θεωρημένη μόνο θετική μπορεί να χαρακτηρισθεί; Ποια μπορεί να είναι τα αίτια για την καταβαράθρωση στις εκλογές του Μαΐου των Σοσιαλιστών και τι μπορεί να οδήγησε 600.000 ψηφοφόρους τους να περάσουν στην αντίπερα όχθη;

Μπορεί μεν οι τελευταίες δημοσκοπήσεις να δείχνουν πως οι Σοσιαλιστές ανακάμπτουν εκλογικά, μειώνοντας την απόσταση από το ΡΡ, όμως η αυξανόμενη δύναμη του Vox και η στασιμότητα της Αριστεράς του Sumar, δεν αφήνει πολλά περιθώρια στον Σάντσεθ να ελπίζει πως θα είναι το πρώτο κόμμα, που δικαιωματικά θα διεκδικήσει την εξουσία -έστω και όπως μέχρι σήμερα με μία κυβέρνηση μειοψηφίας. Ίσως μάλιστα τούτη η σχέση μειοψηφίας στην κυβέρνηση Psoe/Podemos, που αναγκάσθηκε να βασίζεται στην ανοχή ή την αποχή άλλων κοινοβουλευτικών και αυτονομιστικών δυνάμεων να υπήρξε η αιτία για τη μεταστροφή του εκλογικού σώματος προς τη δεξιά παράταξη.

Γιατί πώς αλλιώς να εξηγήσει κάποιος πως ο Σάντσεθ μπορεί να χάσει την πρωθυπουργία, όταν σε καμία πτυχή της κυβερνητικής του θητείας δεν αντιμετώπισε τους πολιτικούς κλυδωνισμούς, που στο παρελθόν είχαν βρει μπροστά τους και στοίχισαν στους προκατόχους του. Ο Φελίπε Γκονθάλεθ είχε αποκαθηλωθεί και αμαυρωθεί λόγω της υπόθεσης των παραστρατιωτικών της GAL και τις καταγγελίες για εκτεταμένη διαφθορά. Ο Χοσέ Μαρία Αθνάρ εγκατέλειψε την πρωθυπουργία με την καταισχύνη των ψεμάτων για την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Μαΐου. Ο Χοσέ Λουΐς Θαπατέρο έφυγε κακήν κακώς εν μέσω της οικονομικής κρίσης, ενώ ο Μαριάνο Ραχόι εγκατέλειψε το Μέγαρο της Μονκλόα με το ανάθεμα της καταδίκης για το σκάνδαλο Γκιουρτέλ. Ο τωρινός Σοσιαλιστής ηγέτης όμως φέρει πίσω του μία 4ετία σχεδόν, κατά την οποία έχει ξεπεράσει πολλά  σκαμπανεβάσματα σε ταραγμένες εποχές, με κύρια επίκεντρα την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία και επιπλέον με περγαμηνές στην οικονομική διαχείριση. Έχοντας να επιδείξει πολύ καλά αποτελέσματα και στα δύο μέτωπα, με τη Μαδρίτη να αναδεικνύεται και κύριος υποστηρικτής του πολέμου του Κιέβου, ο Σάντσεθ έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη του διεθνούς παράγοντα.

Ο Σάντσεθ κατόρθωσε σε όλες τις δύσκολες συγκυρίες να κρατήσει την Ισπανία σε καλή οικονομική πορεία, με ιστορικά ρεκόρ στη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης και τον ΟΟΣΑ να αυξάνει τις προβλέψεις για ανάπτυξη το 2023 από το 1,9% στο 2,1%, παρά την ύφεση στην Ε.Ε.. Παράλληλα, ένα από τα επιτεύγματα που έχει να επιδείξει είναι και οι σημαντικές αυξήσεις στις συντάξεις και τον κατώτατο διεπαγγελματικό μισθό που νομοθετήθηκαν επί συγκυβέρνησης Psoe/Podemos.  Επιπλέον, κατόρθωσε να επιτύχει, χάρις στη Γιολάνδα Ντίαθ, να συμφωνήσουν εργοδότες και συνδικάτα σε μια εργασιακή μεταρρύθμιση, η οποία επιπλέον χαίρει την έγκριση των Βρυξελλών.

Ενώ παράλληλα προώθησε και νομοθέτησε σημαντικές ρυθμίσεις για την κοινωνική ευημερία και πρόοδο, όπως τα μέτρα για τη στέγαση και τη συγκράτηση των ενοικίων, ο νόμος για την ευθανασία ή ο πιο αμφιλεγόμενος νόμος Τρανς. Και, όλα αυτά, χωρίς να σκιάσει τη διακυβέρνησή του η παραμικρότερη κηλίδα σοβαρής διαφθοράς ή σκανδάλου, που όπως είδαμε διέβρωσαν προηγούμενες κυβερνήσεις.  Ακόμη και μικρο-ψεγάδια της διακυβέρνησής του -όπως η τραγωδία στη Μελίγια, η αλλαγή πλεύσης για το Κίνημα Πολισάριο και το Μαρόκο, η ενεργειακή πολιτική του- διόλου φαίνεται να έχουν βαρύνει στην κοινή γνώμη και ούτε καν έχουν έλθει στο προσκήνιο της εκλογικής επιχειρηματολογίας των αντιπάλων του.

Κι όμως η κάλπη της 28ης Μαΐου και το αποτέλεσμά της δε στάθηκε ευνοϊκό για τον Σάντσεθ κι έδειξε πως σημαντικό μέρος της κοινωνίας, που αντικειμενικά ευνοήθηκε από την πολιτική του, του έστρεψε την πλάτη. Τι αμαρτίες μπορεί να πληρώνει ο Σάντσεθ;

Ίσως η σημαντικότερη αιτία για την αυτομόληση της εκλογικής του βάσης να βρίσκεται ακριβώς στις κοινοβουλευτικές συμμαχίες που χρειάσθηκε να κάνει ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός ως επικεφαλής μίας κυβέρνησης μειοψηφίας. Οι «παραχωρήσεις» που χρειάσθηκε να κάνει απέναντι στα καταλανικά και βασκικά (ιδίως την Bildu που κατηγορείται για τους δεσμούς της με την ΕΤΑ) με αντίτιμο την ψήφο τους σε κρίσιμες ψηφοφορίες, ενεργοποίησαν πολλά «εθνικιστικά» καστιλιάνικα αντανακλαστικά των ψηφοφόρων του. Ιδίως όταν στα «αντισταθμιστικά» μέτρα για την ψήφιση της αύξησης μισθών κα συντάξεων ή άλλων προοδευτικών κοινωνικών μέτρων, η κυβέρνηση χρειάσθηκε να τροποποιήσει (υπέρ των κρατουμένων Καταλανών ηγετών και της αποφυλάκισής τους) την κατά τ’ άλλα οπισθοδρομική και μισαλλόδοξη νομοθεσία για την «ανταρσία και στάση» και την «πολιτική διασπάθιση δημοσίου χρήματος». Δύο κατηγορίες πάνω στις οποίες η δεξιά κυβέρνηση Ραχόι είχε στηρίξει την προγραφή των Καταλανών ηγετών και τον καταπνιγμό του Proces για την ανεξαρτησία της Αυτόνομης Περιοχής.

Κατά δεύτερο λόγο, εκείνο που μοιάζει να στοίχισε στον Σάντσεθ, τόσο από συντηρητική άποψη, όσο κι εξαιτίας της αποκαρδίωσης των πιο αριστερών ψηφοφόρων, ήταν η ψήφιση (και οι παλινωδίες, που οδήγησαν στο ‘νέρωμά’ του) του νόμου για τον βιασμό (το γνωστό «μόνο το ναι είναι ναι»). Ένα νομοθέτημα που οι μεν Συντηρητικοί το αντιμετώπισαν ως προσβολή προς τα θέσμια και την «αρρενωπότητα» και ως παραχώρηση προς τις «ναζι-φεμινίστριες», οι δε Αριστεροί ως μία light εκδοχή της αυστηρότητας που όφειλε να χαρακτηρίζει ένα τέτοιο μέτρο.

Αμφότερες οι δύο τούτες αιτίες, αναδεικνύουν παράλληλα κι ένα μεγάλο κι αποφασιστικό πρόβλημα που είχε η κυβέρνηση Σάντσεθ. Αυτό της επικοινωνιακής πολιτικής της. Η κυβέρνηση είτε αντιμετώπισε με συστολή- -ορισμένες φορές με αίσθημα ενοχικό- την επικοινώνηση των μέτρων της (ιδίως εκείνα που αφορούσαν τις σχέσεις με Καταλανούς και Βάσκους) ή άφηνε το πεδίο στην αβάσιμα καυχησιάρικη ρητορεία των Podemos (όπως στα νομοσχέδια Τρανς και Si es solo si). Μία ρητορεία που αποδεικνυόταν στο τέλος πομφόλυγας και γύριζε και μπούμερανγκ, καθώς η κύρια υπεύθυνος γι’ αυτά Ιρένε Μοντέρο στο τέλος δεν κατόρθωνε να περάσει από το Κοινοβούλιο παρά μόνο μία καρικατούρα των όσων αρχικά προβλέπονταν. Το επικοινωνιακό επιτελείο της κυβέρνησης τις περισσότερες φορές δεν κατόρθωνε να επικεντρώσει τη συζήτηση στο βασικό θέμα (πχ την αύξηση των μισθών ή των συντάξεων, την εργασιακή μεταρρύθμιση), αλλά παρασυρόταν στην αμφισβήτηση από τη δεξιά της συνεργασίας της με τους Βάσκους, το Bildu και τους (μεταμελημένους) τρομοκράτες στις τάξεις τους, τους Καταλανούς, την εκχώρηση εξουσίας σε διαιρετικές δυνάμεις κ.ο.κ

Μία επικοινωνιακή πολιτική που υπολειπόταν και στην περίπτωση της πανδημίας, όταν η κυβέρνηση δεν κατόρθωσε να πείσει για την πολιτική της όσον αφορά τα περιοριστικά μέτρα για την προστασία του πληθυσμού. Μία αδυναμία που, όπως θυμόμαστε άφησε χώρο σε δεξιές τοπικές κυβερνήσεις -όπως πχ στη Μαδρίτη της Ισάβελ Ντίαθ Αγιούσο- να συσχετίσουν την προστασία του πληθυσμού με την περιστολή της «ελευθερίας» να πίνουν τη μπιρίτσα τους. Βάζοντας έτσι τα θεμέλια για τη δεξιά λαϊκιστική εκστρατεία εναντίον του «Σαντσισμού», συνώνυμου γι’ αυτήν του περσοναλιστιού «καισαρισμού» και του «κομμουνισμού» (sic). Σύμφωνα με την εθνικιστική Δεξιά (όλη δηλ.) από αυτόν απορρέουν όλα τα δεινά της Ισπανίας και η δημιουργία του συνθήματος «Ελευθερία ή Σάντσεθ» κατέλαβε όλον τον χώρο των επιχειρημάτων ενάντια στην κυβέρνηση. Και αν στην έννοια των «ελευθεριών» προστεθούν και οι νόμοι (ισότητα, τρανς, βιασμός, Ιστορική Μνήμη) και οι εκταφές των σορών του Φράνκο και μελών της δικτατορίας του, οι οικολογικές παρεμβάσεις και κυρίως η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση -που αφαιρεί μέρος από τα θρησκευτικά και την πατριδολατρία-, τότε ο «Σαντσισμός» που προβάλλει η Δεξιά, ισοδυναμεί με την «προδοσία» του έθνους και των πατρίων ηθών που χαρακτήριζαν για πάντα την Ισπανία. Τα έργα και οι ημέρες των τοπικών κυβερνήσεων ΡΡ/Vox στο τομέα των «αξιών» και οι προγραμματικές προεκλογικές υποσχέσεις του ΡΡ για την αποκατάστασή τους ή ενάντια στο νομοσχέδιο για την Ισότητα και την «απονομιμοποίηση» των αμβλώσεων, θέλγουν το παραδοσιακό ακροατήριο, ακόμη κι εκείνο που προέρχεται από τις τάξεις των Σοσιαλιστών.

Αλλά η εικόνα της κυβέρνησης συχνά αμαυρώθηκε και από τις εσωτερικές διαφωνίες και διαφορές των κυβερνητικών εταίρων, του Psoe και των Podemos, κυρίως όσον αφορά τα οικονομικά μέτρα ή την πολιτική για το μεταναστευτικό και την ενίσχυση με οπλισμό της Ουκρανίας. Μία διαφωνία, που ακόμη και σήμερα διαιωνίζεται με τη διχογνωμία της υπουργού Οικονομικών Νάδιας Καλβίνιο με την υπουργό Εργασίας Γιολάνδα Ντίαθ σχετικά με τα 20.000 ευρώ σε νέους άνω των 18 ετών για κατάρτιση ή σπουδές -μέτρο που θα κοστίσει το 0,8% του ΑΕΠ. Τέτοιες διαφωνίες έχουν κλονίσει την εμπιστοσύνη πολλών ψηφοφόρων για την αποτελεσματικότητα μίας νέας αποδοτικής διακυβέρνησης από τις δύο τούτες παρατάξεις. Οι πολίτες, που κρίνουν με βάση τη διάθεση της στιγμής κι όχι με συμπερασματική λογική μέθοδο, δεν κατανοούν πάντα τον λόγο τέτοιων διαφωνιών, σχεδόν συγκρούσεων, στους κόλπους μίας κυβέρνησης που υποτίθεται -εάν σκεφθεί κάποιος τι γίνεται στη Γερμανία, ή την Ιταλία- έχουν συμφωνήσει προγραμματικά για την συνεργασία τους και τις προτεραιότητές τους.

Ο Πέδρο Σάντσεθ τις τελευταίες εβδομάδες έχει πάρει πάνω του την προεκλογική εκστρατεία, ποντάροντας στην προσωπική του ακτινοβολία και την ευφράδειά του μπροστά στις κάμερες, σε μία προσπάθεια να συσπειρώσει το εκλογικό του σώμα. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία η αριστερά συσπειρώνεται και ο Σάντσεθ κατορθώνει να ανακτήσει κάποιο από το χαμένο έδαφος στις τοπικές εκλογές. Η ανάληψη της ευρωπαϊκής προεδρίας στο τρέχον εξάμηνο -που μάλιστα για μία από τις σημαντικότερες πτυχές της έχει το μεταναστευτικό- και η οποία με μία αλλαγή κυβέρνησης μπορεί να διακυβευθεί και η καλή εικόνα του Σάντσεθ στο εξωτερικό (η συνάντησή του με τον Ζελένσκι το αποδεικνύει) ενδέχεται να προσθέσει ακόμη μερικούς πόντους στα ποσοστά των Σοσιαλιστών.  Όμως όλο αυτό το μείγμα -προσωπική λάμψη, διεθνής εμβέλεια- θα αρκέσουν για να ανατραπεί το παράδοξο να μην εκλεγεί ένας επιτυχημένος πρωθυπουργός;