Χωρίς να πτοηθεί από την καταρρακτώδη βροχή, μια μακρά συνοδεία μοτοσικλετών που επευφημούσαν, κυματίζοντας σημαία υποστηρικτές του κυβερνώντος κόμματος της Καμπότζης άναψαν τις μηχανές τους προετοιμασμένες για την θριαμβευτική τελική τους συγκέντρωση στο κέντρο της Πνομ Πενχ, μεταδίδει το BBC.
Ο κόσμος στριμώχνονταν ευσυνείδητα στο δρόμο, όσο πιο μακριά μπορούσες να δεις, με αυτοκόλλητα της παράταξης στα μάγουλά τους, και τα μπλε καπέλα και τα πουκάμισα που τους είχαν δώσει να φορούν όλο και να βρέχονταν σταθερά.
Σκαρφαλωμένος στο πίσω μέρος ενός φορτηγού, ο Χουν Μανέ, ο 45χρονος μεγαλύτερος γιος του πρωθυπουργού Χουν Σεν, χαιρέτησε τα πλήθη δηλώνοντας ότι μόνο το Λαϊκό Κόμμα της Καμπότζης (CPP) ήταν ικανό να ηγηθεί της χώρας.
Πράγματι, ο πατέρας του είχε βεβαιωθεί ότι το CPP ήταν το μόνο κόμμα που θα μπορούσε ενδεχομένως να κερδίσει τις εκλογές.
Ο Χουν Σεν, 70 ετών, διοικεί την Καμπότζη με το σήμα κατατεθέν του επιθετικού ύφους του για 38 χρόνια: πρώτα σε ένα κομμουνιστικό καθεστώς εγκατεστημένο στο Βιετνάμ, στη συνέχεια υπό ένα πολυκομματικό σύστημα εγκατεστημένο από τον ΟΗΕ και πιο πρόσφατα ως ένας ολοένα και πιο μισαλλόδοξος αυταρχικός.
Το μόνο κόμμα που είναι πλέον ικανό να αμφισβητήσει την κυριαρχία του, το Κόμμα Φωτός των Κεριών, αποκλείστηκε από τις εκλογές για τεχνικό λόγο τον Μάιο. Τα υπόλοιπα 17 κόμματα που επιτρεπόταν να το αμφισβητήσουν ήταν πολύ μικρά ή πολύ ελάχιστα γνωστά για να αποτελέσουν απειλή.
Λίγες ώρες μετά το κλείσιμο των κάλπες, το CPP διεκδίκησε την αναμενόμενη σαρωτική νίκη, με ποσοστό συμμετοχής άνω του 80%. Υπήρχαν αρκετά υψηλά επίπεδα χαλασμένων ψηφοδελτίων σε ορισμένα εκλογικά τμήματα: αυτός ήταν πιθανώς ο μόνος ασφαλής τρόπος που οι ψηφοφόροι μπορούσαν να δείξουν την υποστήριξή τους στην αντιπολίτευση.
Με τον Χουν Μανέ να αναμένεται να διαδεχθεί τον πατέρα του εντός εβδομάδων από την ψηφοφορία, σε μια από καιρό προετοιμασμένη μεταφορά εξουσίας, αυτό έμοιαζε περισσότερο με στέψη παρά με εκλογές.
«Δεν νομίζω ότι μπορούμε καν να τις χαρακτηρίσουμε ψευδείς εκλογές», λέει ο Μου Σότσουα, εξόριστος πρώην υπουργός και μέλος του CNRP, ενός άλλου κόμματος της αντιπολίτευσης που απαγορευόταν από τις αρχές της Καμπότζης το 2017.
«Θα πρέπει να το ονομάσουμε «επιλογή», για να βεβαιωθεί ο Χουν Σεν ότι το κόμμα του θα επιλέξει τον γιο του ως τον επόμενο πρωθυπουργό της Καμπότζης, για να συνεχίσει τη δυναστεία της οικογένειας των Χουν».
Ωστόσο, υπήρχαν σημάδια νευρικότητας στο CPP πριν από την ψηφοφορία. Ψηφίστηκαν εσπευσμένα νέοι νόμοι που ποινικοποιούν κάθε ενθάρρυνση για αλλοίωση των ψηφοδελτίων ή μποϊκοτάζ. Αρκετά μέλη του Candlelight συνελήφθησαν.
«Γιατί το CPP έκανε τόσο σκληρή εκστρατεία, ενάντια σε κανέναν σε αυτές τις εκλογές χωρίς πραγματική αντιπολίτευση;» ρωτά ο Ου Βιράθ, ιδρυτής της καμποτζιανής δεξαμενής σκέψης Future Forum.
«Ήξεραν ότι θα κέρδιζαν τις εκλογές – αυτό ήταν ένα εύκολο αποτέλεσμα για αυτούς. Αλλά το να κερδίσουν τη νομιμότητα είναι πολύ πιο δύσκολο.
«Πρέπει να συνεχίσουν να αποδυναμώνουν την αντιπολίτευση, αλλά ταυτόχρονα, πρέπει επίσης να ικανοποιούν τον κόσμο, έτσι ώστε να μην επαναληφθούν προηγούμενες αναποδιές και αναταραχές, όπως οι διαδηλώσεις στους δρόμους».
Ο Χουν Σεν είναι ένας από τους σπουδαίους επιζώντες της Ασίας, ένας πανούργος, έξυπνος πολιτικός που έχει ξεπεράσει ξανά και ξανά τους αντιπάλους του. Έπαιξε επιδέξια την Κίνα, μακράν τον μεγαλύτερο ξένο επενδυτή αυτές τις μέρες, ενάντια στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, που προσπαθούν να ανακτήσουν τη χαμένη επιρροή στην περιοχή.
Ωστόσο, έχει πλησιάσει στο παρελθόν να χάσει τις εκλογές. Εξακολουθεί να είναι ευάλωτος, σε αντίπαλες φατρίες στο δικό του κυβερνών κόμμα και σε οποιαδήποτε ξαφνική ύφεση της οικονομίας της Καμπότζης που θα μπορούσε να βλάψει την κοινή γνώμη εναντίον του. Έτσι, καθώς προετοιμάζεται για μια αλλαγή ηγεσίας μια φορά σε μια γενιά, προσπαθεί να εδραιώσει την κληρονομιά του.
Σε μικρή απόσταση βόρεια της πρωτεύουσας, χτίστηκε πρόσφατα ένας μονόλιθος από σκυρόδεμα και μάρμαρο ύψους 33 μέτρων, τον οποίο αποκαλεί μνημείο Win-Win.
Η τεράστια βάση του καλύπτεται από ανάγλυφη σκαλιστή πέτρα, που απηχεί το μεγαλύτερο ιστορικό μνημείο της Καμπότζης, το Angkor Wat.
Απεικονίζει τη φυγή του Χουν Σεν από την Καμπότζη των Ερυθρών Χμερ στο Βιετνάμ το 1977, τη θριαμβευτική επιστροφή του με τον εισβολέα του Βιετναμέζικου στρατού το 1979 και την τελική συμφωνία του με τον τελευταίο ηγέτη των Ερυθρών Χμερ το 1998 που τερμάτισε τον μακρύ εμφύλιο πόλεμο – η νίκη του για τον λαό της Καμπότζης.
Η παροχή ειρήνης και ευημερίας ήταν εδώ και πολύ καιρό ο κύριος ισχυρισμός του Χουν Σεν για νομιμότητα. Από το 1998, η Καμπότζη έχει μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στον κόσμο, αν και από πολύ χαμηλή βάση.
Αλλά είναι ένα μοντέλο ανάπτυξης που έχει συγκεντρώσει τον πλούτο στα χέρια λίγων οικογενειών – ο αριθμός των υπερπολυτελών αυτοκινήτων στους δρόμους μιας τόσο χαμηλού εισοδήματος χώρας είναι τρομακτικός. Ενθάρρυνε την αρπακτική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της Καμπότζης και άφησε πολλούς απλούς ανθρώπους να αισθάνονται ότι δεν κερδίζουν υπό τον κ. Σεν.
Η Πρακ Σοφίαρ ζει με την οικογένειά της στο πίσω μέρος ενός συνεργείου μηχανών, στριμωγμένο μεταξύ του κεντρικού δρόμου και μιας από τις πολλές ρηχές λίμνες στη χαμηλή γη έξω από την Πνομ Πενχ. Βρίσκονται εκεί 25 χρόνια, ψαρεύουν και καλλιεργούν λαχανικά στη λίμνη.
Σήμερα, ωστόσο, μεγάλο μέρος της λίμνης έχει γεμίσει με ερείπια από έναν κατασκευαστή ακινήτων και η οικογένεια της κυρίας Σοφίαρ έλαβε εντολή να φύγει.
Μου έδειξε ένα έγγραφο από το τοπικό συμβούλιο, που επιβεβαίωνε πόσο καιρό είχε ζήσει εκεί, και ένα άλλο έγγραφο, μια κλήση στο δικαστήριο με την κατηγορία της παράνομης κατάληψης κρατικής γης. Νιώθει ανίσχυρη και θυμωμένη – και δεν είναι μόνη.
Οι κτηματικές διαφορές είναι από τα πιο εμπρηστικά παράπονα στην Καμπότζη. Όλοι οι τίτλοι ιδιοκτησίας καταστράφηκαν στην επανάσταση των Ερυθρών Χμερ.
Από το τέλος του εμφυλίου πολέμου, εκατομμύρια εκτάρια έχουν διατεθεί για εμπορική ανάπτυξη, μια προσοδοφόρα συμφωνία που έχει κάνει πολλούς πολιτικούς και επιχειρήσεις που συμμάχησαν με τον Χουν Σεν πολύ πλούσιους.
Τα δικαστήρια πολύ σπάνια αποφαίνονται ενάντια σε αυτά τα ισχυρά συμφέροντα. Η Διεθνής Διαφάνεια κατατάσσει την Καμπότζη στην 150η θέση από 180 χώρες για τη διαφθορά: στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, μόνο η Μιανμάρ και η Βόρεια Κορέα κατατάσσονται χαμηλότερα.
«Ο Χουν Σεν μιλάει πάντα για την πολιτική του «win-win»», λέει η κ. Σοφίαρ. «Αλλά αισθανόμαστε ότι είναι μόνο αυτός που κερδίζει. Δεν μπορούμε να νιώσουμε γαλήνη, καθώς αντιμετωπίζουμε τώρα έξωση. Εμείς, ο πραγματικός λαός της Καμπότζης, που ζούμε σε αυτή τη γη, υποφέρουμε στο όνομα της ανάπτυξης.»
Όσοι προσπάθησαν να κάνουν εκστρατεία κατά των αρπαγών γης και των εξώσεων έχουν παρενοχληθεί, ξυλοκοπηθεί και φυλακιστεί, όπως και συνδικαλιστές και υποστηρικτές κομμάτων της αντιπολίτευσης. Ρώτησα την κ. Σοφίαρ πώς θα ψήφιζε σε αυτές τις εκλογές. «Ποιον μπορώ να διαλέξω;» ρώτησε. «Ποιος μπορεί να με προστατέψει;»
Οι μισοί από αυτούς που έχουν δικαίωμα ψήφου είναι κάτω των 35 ετών. Το CPP προσπάθησε να τους προσελκύσει βάζοντας τον Χουν Μανέ και άλλους νεότερους ηγέτες κομμάτων να διευθύνουν τη φετινή εκστρατεία, με μια κομψή στρατηγική στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Όμως, καθώς οι περισσότεροι Καμποτζιανοί δεν θυμούνται τον πόλεμο ή τους Ερυθρούς Χμερ, ο Λι Τσαντραβούθ, 23χρονος πτυχιούχος νομικής και περιβαλλοντικός ακτιβιστής, λέει ότι τα παλιά σημεία της εκστρατείας του CPP δεν είναι πλέον πειστικά.
«Η μεγαλύτερη πρόκληση του Χουν Μανέ θα είναι ότι η γενιά μου είναι πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες, που είχαν τραυματιστεί από τους Ερυθρούς Χμερ», λέει.
«Από μικρός, παρακολουθούσα το κυβερνών κόμμα να μας υπενθυμίζει εκείνη την τραγωδία, λέγοντάς μας ότι όπως έφεραν την ειρήνη, πρέπει να τους υποστηρίξουμε. Αλλά αυτό το επιχείρημα είναι όλο και λιγότερο αποτελεσματικό. Κάθε φορά που το κυβερνών κόμμα το αναφέρει, η νέα γενιά τους κοροϊδεύει, γιατί το επαναλαμβάνουν εδώ και 30 χρόνια.»
Μπορεί ο Χουν Μανέ να τροποποιήσει το τραχύ, μερικές φορές τραγικό στυλ ηγεσίας του πατέρα του σε ένα πιο ήπιο και πιο λεπτό είδος κανόνα; Παρά τη δυτική του εκπαίδευσή, τα χρόνια που ηγήθηκε του στρατού και τη μακρά μαθητεία του, ποτέ δεν κατείχε ένα κορυφαίο πολιτικό αξίωμα.
Μαζί του, άλλοι «πρίγκιπες» γιοι των συγχρόνων του Χουν Σεν, όπως ο υπουργός Άμυνας Τι Μπάν και ο υπουργός Εσωτερικών Σαρ Κενγκ, αναμένεται επίσης να αντικαταστήσουν τους πατέρες τους στο υπουργικό συμβούλιο – μια δυναστική αλλαγή που κρατά τους μοχλούς της εξουσίας με τις ίδιες οικογένειες, αλλά σε λιγότερο έμπειρα χέρια. Τα επόμενα χρόνια θα μπορούσαν να είναι μια ευαίσθητη, ακόμη και επικίνδυνη στιγμή για την Καμπότζη.
