Επειδή πολλά λόγια ακούμε για τα ελληνο-τουρκικά αυτή την περίοδο και κοντεύουν να μας ξεφύγουν, μέσα στον ορυμαγδό της κυβερνητικής-αμερικανικής προπαγάνδας, τα ίδια τα πραγματικά γεγονότα, οι πράξεις, αυτές που έχουν κυρίως σημασία, ιδίως σε μια χώρα όπου η αξιοπιστία πολιτικών και δημοσιολογούντων είναι κοντά στο μηδέν, είπαμε να συντάξουμε έναν πρώτο κατάλογο των υποχωρήσεων που έχουν κάνει Αθήνα και Άγκυρα ήδη πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων.
Δεν θέλουμε να προκαταλάβουμε τους αναγνώστες μας. Θέλουμε να τους δώσουμε όλα τα στοιχεία για να μπορέσουν να μορφώσουν δική τους άποψη. Τη δική μας άποψη θα την εκθέσουμε σε άλλο άρθρο μελλοντικά. Για να μορφώσει όμως κανείς άποψη πρέπει να ξέρει τι ακριβώς γίνεται. Δυστυχώς το ελληνικό σύστημα ενημέρωσης συνήθως δεν περιορίζεται στο να παραμορφώνει κατά το δοκούν τη σημασία των γεγονότων, αλλά και αυτά καθ’ εαυτά τα γεγονότα ή και να τα αποκρύπτει ακόμα εντελώς.
Για να δώσουμε ένα μόνο παράδειγμα, ο κ. Μητσοτάκης απαντώντας στην ερώτηση δημοσιογράφου αν οι υποχωρήσεις που σκέπτεται να συνεπάγονται «απομείωση κυριαρχίας», απαντά ότι αυτό είναι «σχετική έννοια» (ένατο λεπτό της «συνέντευξης» στον ΣΚΑΪ).
Αν μη τι άλλο, πρωτοτύπησε. Κανείς άλλος πρωθυπουργός στην ελληνική ιστορία, εξ όσων γνωρίζουμε, δεν χαρακτήρισε σχετική την έννοια της εθνικής κυριαρχίας. Φαίνεται όμως ότι κρίθηκε αυτή η δήλωση «ακατάλληλη», κάπως «δύσπεπτη» από το επικοινωνιακό επιτελείο και είδαμε σε διάφορα κανάλια σχολιαστές να μας εξηγούν ότι ο κ. Μητσοτάκης δεν αναφέρθηκε ποτέ σε ζητήματα παραχωρήσεων κυριαρχίας.
Ζητάμε προκαταβολικά συγγνώμη, αν λησμονήσαμε κάτι από τον κατάλογο που συντάξαμε, αλλά είναι τόσο πολλές οι ελληνικές τουλάχιστο παραχωρήσεις/υποχωρήσεις, όχι με το «καλημέρα», αλλά πριν από αυτό, που ενδέχεται να έχουμε λησμονήσει κάποιες.
Σε ό,τι αφορά την Τουρκία έκανε από την πλευρά της ένα, και μόνο ένα σημαντικό βήμα, διέκοψε δηλαδή τις παραβιάσεις και παραβάσεις στο Αιγαίο, με εξαίρεση μία μόνο παράβαση στα Δωδεκάνησα προ ημερών. Πιθανώς το έπραξε για να επιτρέψει να ξεπεραστούν οι δυσκολίες που έθετε το αμερικανικό Κογκρέσο στην παροχή αεροσκαφών F-16, ίσως και για να «διευκολύνει» το πέρασμα στην ελληνική κοινή γνώμη όσων θα αποτελέσουν το κυρίως μενού των ελληνο-αμερικανο-τουρκικών ρυθμίσεων για Αιγαίο και Θράκη.
Η Άγκυρα πάντως δεν έχει αποστεί σε τίποτα από τις απόψεις της που αμφισβητούν τον ελληνικό εναέριο χώρο των 10 μιλίων και την ελληνική κυριαρχία σε διάφορα νησιά και νησίδες. Συνεχίζει εξάλλου τις παραβάσεις στη θάλασσα, με πάνω από 600 να έχουν σημειωθεί από τις αρχές του χρόνου έως τα τέλη Μαίου.
Επιπλέον η υποχώρηση αυτή από την προηγούμενη πρακτική, όσο σημαντική και αν θεωρηθεί ότι είναι, εύκολα αντιστρέφεται ανά πάσα στιγμή.
Κατά τα άλλα, η Άγκυρα εξακολουθεί να εμμένει δημοσίως στις βασικές θέσεις της μετά τη συνάντηση στο Βίλνιους και απορεί κανείς πόθεν αντλεί ο κ. Μητσοτάκης την αισιοδοξία του ότι πρόκειται να κάνει στροφή στην πολιτική της προς την Ελλάδα, όπως είπε ο ίδιος (πού αλλού;), στον Σκάι. Ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος της Τουρκίας μάλιστα εξαπέλυσε μετά το Βίλνιους εκ νέου απειλές, αν δεν αποστρατιωτικοποιηθούν τα νησιά. Η Τουρκία υποστηρίζει ότι η διαπραγμάτευση θα αφορά και το «πρόβλημα» της «τουρκικής μειονότητας» στη Θράκη, ενώ επανέλαβε ότι δεν συζητά τίποτα άλλο από «λύση δύο κρατών» στην Κύπρο. Η ιστορική εμπειρία λέει ότι, δυστυχέστατα (δεν χαίρομαι που το γράφω, αλλά είναι η αλήθεια), οι Τούρκοι επίσημοι σχεδόν πάντα λένε την αλήθεια στα ελληνο-τουρκικά και το Κυπριακό, σε αντίθεση με τους Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριους πολιτικούς.
Παράλληλα, ο Ερντογάν συνέδεσε το θέμα της εισόδου της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ με την επανεκκίνηση της τουρκικής πορείας προς την Ε.Ε. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι ζητάει να κυκλοφορούν ελεύθερα, χωρίς βίζα, οι Τούρκοι πολίτες σε όλη την Ε.Ε. και να λάβει νέες χρηματοδοτήσεις. Δεν υπάρχει όμως η παραμικρή ένδειξη ότι προτίθεται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, μέλος της Ε.Ε. ή να επιτρέψει στα κυπριακά πλοία και αεροσκάφη να διέρχονται από τα Στενά ή να χρησιμοποιούν τα τουρκικά λιμάνια και τον εναέριο χώρο.
Από την πλευρά της η Αθήνα ξεκίνησε με σειρά πολύ σημαντικών παραχωρήσεων ήδη πολύ πριν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις κάτι που, ειρήσθω εν παρόδω, μοιάζει ισχυρή ένδειξη υπέρ όσων θεωρούν ότι η όλη υπόθεση μοιάζει να έχει συμφωνηθεί μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας, ΗΠΑ και Ελλάδας πολύ προτού ξεκινήσει και τυπικά η επίσημη διαπραγμάτευση και χωρίς βέβαια να έχει ενημερωθεί ο ελληνικός λαός προ των εκλογών, όπως επιβάλλει το πνεύμα του Συντάγματος και η ουσία του δημοκρατικού καθεστώτος. Αλλά ας μην παρασυρθούμε από τώρα σε συμπεράσματα και ας επιστρέψουμε στα γεγονότα.
Αποστρατιωτικοποίηση νησιών Αιγαίου
Αναφερθήκαμε ήδη σε αυτό το θέμα σε προηγούμενο άρθρο μας. Η κυβέρνηση λέει ότι δεν συζητάει το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης. Δεν ξέρουμε τι συζητάει, ξέρουμε τι κάνει. Η παρούσα κυβέρνηση είναι η πρώτη μετά την πτώση της δικτατορίας το 1974 που αφήρεσε από την πρώτη γραμμή της ελληνικής άμυνας, το ανατολικό Αιγαίο, εντελώς κρίσιμα οπλικά συστήματα χωρίς να τα αντικαταστήσει. Είχε προηγηθεί και άλλη απόφαση, να αποστείλει στη… Σαουδική Αραβία, αν είναι δυνατόν, μια συστοιχία Patriot με κεντρικό ρόλο στην ελληνική αεροπορική άμυνα έναντι της Τουρκίας, όπλα που δεν έχουν αντικατασταθεί, για να ικανοποιήσει παράκληση του Νετανιάχου.
Η τελευταία φορά που συνέβη κάτι παρόμοιο ήταν όταν η χούντα του Παπαδόπουλου απέσυρε την ελληνική μεραρχία από την Κύπρο, γεγονός που διευκόλυνε την εν συνεχεία τουρκική εισβολή στο νησί. Πέρασαν πολλές κυβερνήσεις από την Ελλάδα μετά το 1974, μεταξύ των οποίων οι κυβερνήσεις Σημίτη και Γιώργου Παπανδρέου, των οποίων η «φιλοσοφία» στα ελληνοτουρκικά μοιάζει πολύ με αυτή της σημερινής κυβέρνησης, καμία όμως δεν διανοήθηκε να πάρει τέτοια μέτρα, μερικού αφοπλισμού των νησιών, όταν μάλιστα έχουμε το ιστορικό προηγούμενο της Κύπρου και των τεσσάρων παρολίγον ελληνοτουρκικών πολεμικών κρίσεων (1976, 1987, 1996, 2020).
Υποτίθεται ότι αυτό έγινε για να στηριχτεί η Ουκρανία, δηλαδή το ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας. Από πότε όμως και στη βάση ποιάς ακριβώς λογικής η στήριξη της Ουκρανίας ή ο πόλεμος του ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας είναι σημαντικότερη προτεραιότητα για την Αθήνα από την υπεράσπιση της Λήμνου, της Χίου, της Μυτιλήνης και του Καστελόριζου;
Τα όπλα εύκολα φεύγουν και δύσκολα ξαναγυρνάνε.
Το διεθνές καθεστώς της Κύπρου και του ανατολικού Αιγαίου
Η κυβέρνηση δέχτηκε τελικά να μην αναφέρονται ονομαστικά η Κύπρος και η Ελλάδα στους χάρτες της ανατολικής Μεσογείου που χρησιμοποιεί το ΝΑΤΟ, υποκύπτοντας στον εκβιασμό της Τουρκίας.
Το ότι δεν αναφέρονται και τα άλλα κράτη δεν έχει καμία σημασία, γιατί όλοι καταλαβαίνουν ότι αυτή η (καινοφανής για τη χαρτογραφία) πρακτική αφορά αποκλειστικά την Κύπρο και τα νησιά του Αιγαίου, την κυριαρχία επί των οποίων αμφισβητεί, λόγω και έργω, η Τουρκία. Σημειωτέον ότι ακόμα και η ίδια η Τουρκία αναγνώριζε μέχρι το 2004 την Κυπριακή Δημοκρατία.
Πρόκειται για σοβαρότατη διπλωματική παραχώρηση, μη αντιστρέψιμη, που συνιστά ένα μικρό μεν, πραγματικό όμως βήμα προς τη διάλυση του κυπριακού κράτους και την αμφισβήτηση του καθεστώτος του Αιγαίου. Μη αντιστρέψιμη είναι επίσης και η αποφασισθείσα «διπλή ονομασία» για τα Στενά στους χάρτες του ΝΑΤΟ, δηλαδή και όπως θέλουν οι Τούρκοι και με την ονομασία που προσδιορίζει η Συνθήκη του Μοντρέ, που διέπει το καθεστώς τους.
Το κυριότερο είναι όμως ότι η Αθήνα έστειλε ένα «σήμα» ότι είναι υποχωρητική σε θέματα που αφορούν την κυριαρχία της και την κυριαρχία της Κύπρου. Τέτοια ζητήματα στη διεθνή πρακτική συνήθως δεν είναι θέματα προς διαπραγμάτευση, είναι αιτίες πολέμου.
Υποστήριξη Τούρκου αντί Κυπρίου στον Διεθνή Οργανισμό Ναυτιλίας (ΙΜΟ)
Η κυβέρνηση συμφώνησε να υποστηρίξει την τουρκική υποψηφιότητα για την γενική γραμματεία του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας, γεγονός που ανάγκασε την Κύπρο να αποσύρει, για να μην έρθει σε σύγκρουση με την Αθήνα, τη δική της υποψηφιότητα, που υποστηριζόταν και από αριθμό ευρωπαϊκών κρατών.
Ο Οργανισμός ασχολείται με ζητήματα θαλασσών κρίσιμα για την Ελλάδα και την Κύπρο, στο κέντρο των διαφορών μας και των διαφορών της Ε.Ε. με την Άγκυρα.
Το αποτέλεσμα της ανεκδιήγητης αυτής ιστορίας ήταν ότι ο μεν Τούρκος (ευτυχώς) δεν εξελέγη, ελλείψει επαρκούς υποστήριξης, εξουδετερώθηκε όμως η κυπριακή υποψηφιότητα.
Κούρδοι
Η Αθήνα ικανοποίησε το αίτημα της Τουρκίας για διάλυση του καταυλισμού Κούρδων δημοκρατών προσφύγων στο Λαύριο, δηλαδή αποδέχτηκε εμμέσως τη βασιμότητα των σχετικών τουρκικών αιτιάσεων για συνεργασία της Ελλάδας με «τρομοκράτες», κάτι που δεν έκανε επίσης καμία άλλη ελληνική κυβέρνηση, αν και όλες πιέστηκαν από την Άγκυρα να το κάνουν.
Φρεγάτες
Ο βασικός λόγος που η ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού ήθελε τις γαλλικές φρεγάτες ήταν το όπλο Scalp Naval που θα μπορούσαν να φέρουν με βεληνεκές 1500 χλμ. Η αξία του όπλου αυτού συνίσταται στο ότι αναιρεί έστω και σε ένα μικρό βαθμό το μεγάλο πλεονέκτημα της Τουρκίας, το πολύ μεγάλο στρατηγικό βάθος της σε σχέση με την Ελλάδα και Κύπρο. Τα τουρκικά όπλα καλύπτουν εύκολα όλη την ελληνική και κυπριακή επικράτεια, δεν συμβαίνει όμως το αντίστροφο.
Ένας από τους λόγους που επικαλείται η Άγκυρα όταν ζητάει την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, εκτός του ότι τα θέλει ανοχύρωτα, ώστε να μπορεί εύκολα να τα καταλάβει (ή να απειλήσει ότι θα το κάνει), είναι για να μην έχει τη δυνατότητα η Ελλάδα να εγκαταστήσει εκεί όπλα μεγάλου βεληνεκούς, που να μπορούν να τη χτυπήσουν στο βάθος. Με δύο λόγια, θέλει να μπορεί η ίδια να χτυπάει οποιοδήποτε σημείο και πρώτα απ’ όλα τα νησιά και την Κύπρο, να μην μπορεί όμως να υπάρξει απάντηση σε οποιοδήποτε σημείο της τουρκικής επικράτειας.
Απόστρατος σήμερα ιπτάμενος της Πολεμικής Αεροπορίας μας λέει: «Δεν καταλαβαίνω με πια λογική αγοράζουμε F-35, δήθεν ισχυριζόμενοι ότι μπορούμε με αυτά να διεισδύσουμε βαθιά μέσα στον τουρκικό εναέριο χώρο και να πραγματοποιήσουμε πλήγματα και δεν αγοράζουμε Scalp Naval, με τα οποία μπορούμε να πλήξουμε τα ίδια σημεία εκ του ασφαλούς;».
Δυτική Θράκη
Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι θέτει στις διαπραγματεύσεις και θα λυθεί μέσω αυτών το ζήτημα της «τουρκικής μειονότητας». Ο Έλληνας πρωθυπουργός είπε στον ΣΚΑΪ ότι αυτό είναι θέμα εσωτερικό της Ελλάδας και ότι οι Έλληνες πολίτες είναι ισότιμοι, προσθέτοντας όμως ότι έχουμε ακόμα πολλή δουλειά να κάνουμε για την ισοτιμία αυτή. Δεν εξήγησε τι αφορά αυτή η «δουλειά». Ο χρόνος θα δείξει αν όλες αυτές οι εκφράσεις σημαίνουν κάτι και τι ακριβώς σημαίνουν. Φανταζόμαστε να μη χρησιμοποιηθεί η φόρμουλα της λύσης ενδεχομένων προβλημάτων ισοτιμίας για να ικανοποιηθούν απαιτήσεις της Άγκυρας.
Επήρεια νησιών στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών
Η Ελλάδα, υπενθυμίζουμε, έχει κάνει μια τεράστια υποχώρηση στο θέμα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών. Ενώ είχαμε στείλει το 2020 όλο τον στόλο σε επικίνδυνη αντιπαράθεση με την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο, ακριβώς για να υπερασπιστούμε (όπως λέγαμε) τα δυνητικά δικαιώματά μας σε αυτές τις θάλασσες, τα οποία ερμηνεύαμε με την πιο διασταλτική δυνατή έννοια, με αποτέλεσμα να βρεθούμε τρεις φορές στα πρόθυρα καταστροφικής πολεμικής σύγκρουσης, την ίδια ώρα ο Νίκος Δένδιας, υπουργός Εξωτερικών τότε, υπέγραψε συμφωνία για οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο, αποδεχόμενος μερική οριοθέτηση, αλλά και αναγνωρίζοντας μερική επήρεια ενός πολύ μεγάλου νησιού, όπως η Κρήτη. Υπογράψαμε συμφωνία και με την Ιταλία που περιείχε επίσης σημαντικές και άνευ λόγου παραχωρήσεις.
Με τον τρόπο αυτό δημιουργήσαμε νομικό προηγούμενο, παραιτούμενοι εμμέσως πλην σαφώς και προκαταβολικά οποιασδήποτε επήρειας του συγκροτήματος του Καστελλόριζου στην οριοθέτηση, του βασικού λόγου δηλαδή για τον οποίο υποτίθεται ότι παρ’ ολίγον να πάμε σε πόλεμο.
Αυτή είναι μια πρώτη αποτύπωση των όσων έχουν γίνει γνωστά προτού αρχίσει η «διαπραγμάτευση» και υποθέτοντας ότι δεν έχει γίνει ήδη μεταξύ Ελλάδας-ΗΠΑ-Τουρκίας. Για κάποιο σοβαρό λόγο υποθέτουμε ότι ήρθε στην Αθήνα, μεταξύ άλλων, προ των εκλογών, ο ίδιος ο αρχηγός της CIA Ουίλιαμ Μπερνς, που μοιάζει ενίοτε να παίζει ρόλο ακόμα πιο σημαντικό από τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν και τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας Τζέικ Σάλιβαν.
Διερωτώμεθα αν το «ορντέβρ» του γεύματος που ετοιμάζονται να μας σερβίρουν περιέχει ήδη τόσο επικίνδυνες και δύσκολα υπερασπίσιμες ελληνικές υποχωρήσεις, τι άραγε περιέχει το κυρίως πιάτο.
Δώσαμε, ελπίζουμε, μια ιδέα του πώς αρχίζει αυτή η ιστορία. Σε επόμενη ευκαιρία θα εξηγήσουμε όμως γιατί, εμείς τουλάχιστο, εκτιμάμε ότι η ίδια η δομή της διαπραγμάτευσης που σχεδίασε η Ουάσιγκτον και αποδέχτηκε η Αθήνα, σε συνδυασμό με τις «θέσεις εκκίνησης» των δύο πλευρών δεν μπορεί να καταλήξει σε καλό και αποδεκτό αποτέλεσμα και εμπεριέχει πολύ σοβαρούς κινδύνους.
Όπως απέδειξε το ιστορικό προηγούμενο των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου για την Κύπρο (και των συμφωνιών που οδήγησαν στη διακοπή του Ψυχρού Πολέμου και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, δες τι γίνεται σήμερα στην Ουκρανία), κακές συμφωνίες ειρήνης εμπεριέχουν τον σπόρο νέων και χειρότερων κρίσεων και πολέμων, ιδίως στο πιο ασταθές γεωπολιτικό, οικονομικό και οικολογικό περιβάλλον που γνωρίσαμε ποτέ.
