«Δεν είναι περίεργο που οι φυλακές μοιάζουν με εργοστάσια, σχολεία, στρατώνες, νοσοκομεία, ενώ και αυτά μοιάζουν με φυλακές;» – Μισέλ Φουκώ
Ο Γάλλος φιλόσοφος θεωρούσε πως η απλή ύπαρξη του θεσμού των φυλακών υποδαυλίζει τη διατήρηση της κοινωνικής πειθαρχίας και της υπακοής, αλλά και των συστημάτων εξουσίας και ελέγχου που έχουν επιβληθεί και εκτός της ετεροτοπίας που αποτελούν τα καταστήματα κράτησης.
Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι φυλακές και οι συνθήκες που επικρατούν εντός τους είναι ζητήματα που αποτελούν δυναμικούς δείκτες των σχέσεων εξουσίας που υπάρχουν σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Μια κοινωνία που ανέχεται τα βασανιστήρια και τις άθλιες συνθήκες κράτησης μέσα στα σωφρονιστικά καταστήματα, είναι πολύ πιθανό να έχει υποστεί ισχυρές αλλοιώσεις όσον αφορά το δημοκρατικό της φρόνημα.
Στην περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών, οι φυλακές έχουν διαβόητη φήμη. Από τις φυλακές υψίστης ασφαλείας του Γκουαντάναμο, όπου μέλη των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που πειραματίστηκαν με νέους τρόπους βασανιστηρίων πάνω στα σώματα εκατοντάδων πολιτικών κρατουμένων, μέχρι τις συνηθισμένες πολιτειακές φυλακές, οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πάντα του αισχίστου επιπέδου, καταβαραθρώνοντας ολοκληρωτικά την ανθρώπινη προσωπικότητα και ύπαρξη των κρατουμένων.
Πέραν όμως, από τις συνθήκες κράτησης των ίδιων των κρατουμένων, ακόμα και το προσωπικό των φυλακών των ΗΠΑ είναι καταδικασμένο να υφίσταται τις ίδιες άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Ένα παλιό σύνθημα της δεκαετίας του 1960 απευθυνόμενο σε δεσμοφύλακες έλεγε πως «είστε φυλακισμένοι μαζί μας», και πράγματι, στα περισσότερα αμερικανικά καταστήματα κράτησης, αυτό ισχύει ακόμα και για τις ημέρες του καύσωνα.
How desperate US prisoners try to escape deadly heat https://t.co/FHkphC6LBH
— BBC News (World) (@BBCWorld) July 25, 2023
Καθώς οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν παγκοσμίως, οι κρατούμενοι που είναι κλεισμένοι σε κελιά χωρίς κλιματισμό αλλά και το προσωπικό που τους φρουρεί, αγωνίζονται να επιβιώσουν.
Δεκατρείς Πολιτείες στα πιο ζεστά μέρη των ΗΠΑ -συμπεριλαμβανομένου του Τέξας και της Αριζόνα– δεν διαθέτουν καθολικό κλιματισμό στις φυλακές, σύμφωνα με ανάλυση της Prison Policy Initiative, δημιουργώντας θανατηφόρες συνθήκες εντός του.
Μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Plos One, διαπίστωσε ότι τα ποσοστά θνησιμότητας το καλοκαίρι στις κρατικές και ιδιωτικές φυλακές των ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 5,2% για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 12 βαθμούς Κελσίου πάνω από τους ιστορικούς μέσους όρους.
Από τις 100 φυλακές που λειτουργεί το Τμήμα Ποινικής Δικαιοσύνης του Τέξας, οι 31 είναι πλήρως κλιματιζόμενες και οι 55 διαθέτουν κλιματισμό περιορισμένο σε συγκεκριμένους χώρους. Δεκατέσσερις δεν έχουν διαθέτουν απολύτως κανένα μέσο κλιματισμού, όπως η φυλακή Wainwright.
Τον Νοέμβριο, ερευνητές στα πανεπιστήμια Μπράουν, Βοστώνη και Χάρβαρντ διαπίστωσαν ότι μεταξύ 2001-2019, το 13% των θανάτων που σημειώθηκαν σε φυλακές του Τέξας χωρίς κλιματισμό «μπορεί να αποδοθούν σε ημέρες ακραίας ζέστης».
Από τα μέσα Ιουνίου, τουλάχιστον εννέα κρατούμενοι έχουν πεθάνει από καρδιακές προσβολές ή καρδιακά επεισόδια σε φυλακές του Τέξας που δεν έχουν κλιματισμό, όπου οι δείκτες θερμότητας εξωτερικού χώρου ήταν πάνω από 37,7 βαθμούς Κελσίου, ανέφερε η Texas Tribune.
Η εφημερίδα έγραψε επίσης ότι τουλάχιστον άλλοι 14 κρατούμενοι πέθαναν από άγνωστα αίτια σε ημέρες υπερβολικής ζέστης και ότι συχνά βρίσκονταν νεκροί στα κελιά τους από το προσωπικό της φυλακής.
Η εκπρόσωπος του Τμήματος Ποινικής Δικαιοσύνης του Τέξας, Αμάντα Ερνάντεζ απάντησε ότι ήταν ανακριβές να χαρακτηριστεί οποιοσδήποτε θάνατος ως σχετιζόμενος με την υπερβολική ζέστη πριν ολοκληρωθεί η έρευνα. Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία του τμήματος, από το 2012 δεν έχουν σημειωθεί θάνατοι λόγω ζέστης ή καύσωνα, κάτι που πολύ πιθανό να αποτελεί προσπάθεια συγκάλυψης της κατάστασης από τις αρχές.
Μάλιστα, η Ερνάντεζ τονίζει: «Όλοι έχουν πρόσβαση σε πάγο και νερό. Οι ανεμιστήρες είναι στρατηγικά τοποθετημένοι σε εγκαταστάσεις για να μετακινούν τον αέρα. Οι τρόφιμοι έχουν πρόσβαση σε έναν ανεμιστήρα και μπορούν να έχουν πρόσβαση σε κλιματιζόμενους χώρους ανάπαυσης όταν χρειάζεται».
Μια δήλωση που θα ταίριαζε πολύ περισσότερο εάν βρισκόμασταν στη δεκαετία του ’60 και η τεχνολογία δεν επέτρεπε να είναι όλες οι αίθουσες και τα κελιά πλήρως κλιματιζόμενα. Κάτι που προφανώς έχουν διαπιστώσει και οι συνήγοροι των κρατουμένων, οι οποίοι αναφέρουν πως η σκληρή στάση του Τέξας για αυτό το έγκλημα που διαπράττεται εντός των καταστημάτων κράτησης κάνει τους νομοθέτες απρόθυμους να βελτιώσουν τις συνθήκες.
Μόλις φέτος, η Βουλή των Αντιπροσώπων του Τέξας έκανε κινήσεις για να αντιμετωπίσει τις υπερθερμασμένες φυλακές της πολιτείας.
Πέρασε ένα νομοσχέδιο που θα απαιτούσε από τα σωφρονιστικά καταστήματα να διατηρούνται μεταξύ 18 και 29 βαθμούς Κελσίου, θερμοκρασία που ήδη απαιτείται στις τοπικές φυλακές, και έβγαλε έναν προϋπολογισμό άνω των 343 εκατομμυρίων δολαρίων για τον εξοπλισμό των φυλακών της πολιτείας με κλιματισμό.
Ωστόσο, η Γερουσία απέρριψε το νομοσχέδιο και μείωσε τα χρήματα που διατέθηκαν για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, παρά το γεγονός ότι το Τέξας είχε πλεόνασμα προϋπολογισμού άνω των 32 δισ. δολαρίων κατά τη φετινή νομοθετική συνεδρίαση, ανέφερε το δίκτυο CBS.
Όμως, σύμφωνα με τον Κλίφτον Μπιούκαναν, πρώην δεσμοφύλακα του Τέξας και νυν αναπληρωτή διευθυντής της AFSCME Texas Corrections – του μεγαλύτερου οργανισμού της πολιτείας που εκπροσωπεί τους υπαλλήλους του Τμήματος Ποινικής Δικαιοσύνης– δεν επηρεάζονται μόνο οι κρατούμενοι από τη ζέστη. Οι δεσμοφύλακες υποφέρουν επίσης.
Ό,τι υποφέρουν οι τρόφιμοι, το υποφέρουμε και εμείς, τονίζει ο πρώην δεσμοφύλακας.
Για να περιγράψει πώς είναι σε μια φυλακή όπου οι υψηλές θερμοκρασίες γεμίζουν τον αέρα και δημιουργούν μια αποπνικτική κατάσταση, είπε: «Είναι σαν να δουλεύεις σε μια κόλαση».
«Πρέπει να φοράς ένα αδιάβροχο γιλέκο, να ανεβοκατεβαίνεις τις σκάλες για αρκετές ώρες… Οι αξιωματικοί νιώθουν ζαλάδα, ζαλίζονται, νιώθουν ναυτία».
Τέλος, ο πρώην δεσμοφύλακας κάνει μια έκκληση φανερά αγανακτισμένος «Πρέπει να πεθάνει κάποιος από το προσωπικό μας για να βάλουν κλιματισμό εδώ μέσα;»
Την ίδια άποψη, όμως, έχουν και οι κρατούμενοι. Ο Κάλβιν Τζόνσον πέρασε 37 χρόνια σε φυλακή της πολιτείας του Τέξας, συμπεριλαμβανομένων 37 καλοκαιριών σε ένα κελί φυλακής χωρίς κλιματισμό.
Τις αμέτρητες εξαιρετικά ζεστές μέρες, όταν οι θερμοκρασίες ανέβηκαν πάνω από τους 37,7 βαθμούς Κελσίου, η επιβίωσή του εξαρτιόταν από ένα μείγμα δημιουργικότητας και απελπισίας για να παραμείνει ψύχραιμος – να παραμείνει ζωντανός.
«Μερικές φορές μπορείς να βουλώσεις την τουαλέτα και να αφήσεις το νερό να τρέξει», είπε ο 67χρονος Τζόνσον. «Μπορείς να ξαπλώσεις για λίγο στο νερό». Αυτό το μέτρο απελπισίας το χρησιμοποίησε αρκετές φορές ο Τζόνσον για να επιβιώσει μέσα στις ακραία υψηλές θερμοκρασίες του κελιού του.
Αν και ο ίδιος δήλωσε πως δεν το προσπάθησε ποτέ, ο Τζόνσον ανέφερε ότι είδε ακόμη και μερικούς κρατούμενους να πίνουν νερό από την τουαλέτα επειδή ήταν λίγους βαθμούς πιο δροσερό από αυτό που προερχόταν από τον νεροχύτη του κελιού.
Αν και υπήρχαν κάποια μέσα για ανακούφιση στη φυλακή όπου ήταν έγκλειστος ο Τζόνσον, τόνισε ότι δεν ήταν εύκολη η πρόσβαση σε αυτά για τους κρατούμενους.
Οι άνθρωποι λιποθυμούσαν από τη ζέστη, είπε ο Τζόνσον. Το έχω δει πολλές φορές.
Το έτος που αποφυλακίστηκε, το 2022, ήταν το τρίτο θερμότερο καλοκαίρι που έχει καταγραφεί στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας.
Αυτή την εβδομάδα, πάνω από 230 εκατομμύρια Αμερικανοί θα αντιμετωπίσουν θερμοκρασίες πάνω από 32,2 βαθμούς Κελσίου. Η αυξανόμενη συχνότητα των επικίνδυνων ζεστών συνθηκών έχει προσελκύσει εκ νέου την προσοχή στις φυλακές των ΗΠΑ και εκκλήσεις για μεταρρυθμίσεις.
Ποιες ελπίδες, όμως, έχουν οι κρατούμενοι, οι περιθωριοποιημένοι της κοινωνίας, όταν η εργατική τάξη εκτός των φυλακών έχει αφεθεί να πεθάνει αβοήθητη, έρμαιο των υψηλών θερμοκρασιών και των ασύδοτων αφεντικών που δεν σταματούν τις εργασίες σε επικίνδυνα περιβάλλοντα ακόμα και τις ημέρες του καύσωνα;
Και δυστυχώς, δεν ζούμε πια στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, όπου πολιτικοί ακτιβιστές και θεωρητικοί των κοινωνικών επιστημών είχαν στρέψει την προσοχή τους στις συνθήκες κράτησης στις φυλακές.
Η βαρβαρότητα απλά ανακυκλώνεται και συνεχίζεται.
