Τα νέα που έρχονται διαρκώς από τη Νιαμέι, την πρωτεύουσα του Νίγηρα, είναι ολοένα και πιο ανησυχητικά για τη Δύση, ιδίως για ό,τι αφορά την παραπαίουσα δεσποτεία της στην Υποσαχάρια Αφρική. Το ηλεκτρισμένο πλήθος που την Κυριακή 30 Ιουλίου ξεχύθηκε στους δρόμους, διαλαλώντας συνθήματα κυρίως ενάντια στη Γαλλία και υπέρ της στρατιωτικής χούντας που ανέτρεψε τη φιλοδυτική κυβέρνηση, αποκαλύπτει για άλλη μία φορά πως η επιρροή των παλαιών και νεώτερων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στη «Μαύρη» ήπειρο, εάν δεν δύει εξ ολοκλήρου, τουλάχιστον εισέρχεται σε μία νέα καμπή.
Οι διαδηλωτές που στηρίζουν στους δρόμους το νέο καθεστώς και εισέβαλαν στη γαλλική πρεσβεία στην πρωτεύουσα του Νίγηρα φωνάζοντας «ζήτω ο Πούτιν», έμοιαζαν να αγνοούν τις προειδοποιήσεις, όχι μόνον της Ε.Ε., των ΗΠΑ και της Γαλλίας, αλλά και του συντονιστικού οργάνου των ηγετών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), που έδινε επταήμερο τελεσίγραφο στον ηγέτη των πραξικοπηματιών Αμπντουραχμάν Τιανί. Είτε θα αφήσει ελεύθερο τον πρόεδρο Μοχάμεντ Μπαζούμ και θα αποκαταστήσει την τάξη, είτε θα ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα -περιλαμβανομένης της ένοπλης παρέμβασης.
Η κρίση που ξεκίνησε από το πραξικόπημα της 26ης Ιουλίου κινδυνεύει λοιπόν να επεκταθεί και με τη συνδρομή των δυτικών δυνάμεων. Οι γειτονικές χώρες έχουν σφραγίσει τα σύνορά τους με τον Νίγηρα και τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες, όσο και η Ε.Ε. απειλούν να αναστείλουν την ανθρωπιστική βοήθεια προς τη χώρα. Η πιο εκτεθειμένη χώρα στη νέα, εχθρική προς τη Δύση, κατάσταση είναι φυσικά η Γαλλία, όχι μόνο ως πρώην αποικιακή δύναμη, που εξακολουθεί να συνδέεται με τον Νίγηρα με το νόμισμα, το φράγκο CFA, αλλά και επειδή το Παρίσι διατηρεί πάνω από 1.500 στρατιώτες της στο πλαίσιο των επιχειρήσεων ενάντια στους τζιχαντιστές τρομοκράτες. Αλλά δεν είναι μόνον η Γαλλία: πλάι στο γαλλικό σύνταγμα επιχειρεί από το 2018 και μία δύναμη από 350 οπλίτες της Ιταλίας. Συμπεριλαμβάνονται σε αυτή εκπαιδευτές και προσωπικό υποστήριξης, που εκπαιδεύει το προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων του Νίγηρα. Τραγική ειρωνεία: ορισμένοι από τους πραξικοπηματίες ενδέχεται και να είχαν εκπαιδευτεί από Ιταλούς!
Για ολόκληρη την Ε.Ε. η εκτροπή στον Νίγηρα είναι μία πολύ σημαντική υπόθεση. Πρώτον γιατί η χώρα, μαζί με την Τυνησία, κατέχει μία νευραλγική θέση για την πολιτική της Ε.Ε. προκειμένου να συγκρατηθούν οι προσφυγικές ροές. Από τη χώρα περνούν πολλοί «οδηγοί», που στη συνέχει κατευθύνουν τις απελπισμένες μάζες των ανθρώπων, που συχνά η ευρωπαϊκή πολιτική έχει αναγκάσει στο ξεσπίτωμα, να αναζητήσουν την τύχη τους στην Ευρώπη μέσω Λιβύης ή Τυνησίας. Μία απώλεια του Νίγηρα ως εταίρου και ως κομβικού σημείου, κινδυνεύει να ματαιώσει ένα μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών προσπαθειών, που όπως έχει αποδείξει η πρόσφατη συμφωνία Ιταλίας-Ε.Ε. με την Τυνησία αποτελεί μια επανάληψη των προηγούμενων αποτυχημένων σεναρίων.
Το μέγαρο των Ηλυσίων, υποτονθορίζοντας ακόμη τα παρωχημένα ιμπεριαλιστικά γαλλικά του, έχει διαμηνύσει πως το Παρίσι δεν θα ανεχθεί να πληγούν τα συμφέροντά του. Μόνο που η ηχώ από τα συνθήματα, «η Γαλλία σκοτώνει», «ο Μακρόν είναι ψεύτης» και κυρίως το «ζήτω ο Πούτιν» στο στόμα των διαδηλωτών στη Νιαμέι και τα νέα για το εγχείρημα του πλήθους να εισβάλει στην γαλλική πρεσβεία, μόνο δυσοίωνη απόχρωση έχει. Σχεδόν όλοι οι δυτικοί πολιτικοί αναλυτές εντοπίζουν στις αιτίες της εκτροπής στον Νίγηρα την επιρροή των μισθοφόρων της Ομάδας Wagner για το πραξικόπημα, που όπως συμβαίνει και σε άλλες χώρες της περιοχής –Μαλί, Μπουρκίνα Φάσο, όπου έχουν εκδιώξει τους Γάλλους- θωρούνται οιωνεί «ελευθερωτές» από τα κατοχικά στρατεύματα της Δύσης. Το μόνο που μπορεί στην περίπτωση αυτή να ελπίζει η Δύση είναι τα στοιχεία των (εξεγερμένων κατά της Μόσχας) Wagner στην Αφρική να μην συνταχθούν με τις δυνάμεις του Πούτιν και να βεβαιώσουν τις φυγόκεντρες τάσεις του αρχηγού τους Γεβγκένι Πριγκόζιν. Μόνο, που όπως φοβούνται οι ΗΠΑ και η Ε.Ε., μάλλον θα επικρατήσει η πρώτη υπόθεση.
Είναι γεγονός ότι η Wagner δραστηριοποιείται εδώ και καιρό στο γειτονικό Μαλί, από το οποίο ουσιαστικά έχει εκδιώξει τους Γάλλους. Και ο Πούτιν -όπως φανερώνει και η πρόσφατη σύνοδος Ρωσίας-Αφρικής -στοχεύει να επεκτείνει ακόμη περισσότερο την επιρροή του στην περιοχή. Μάλιστα, η υπόσχεσή του να εξασφαλίσει τη ροή σιτηρών στην Αφρική, διαψεύδοντας τη δυτική προπαγάνδα για την αποχώρηση της Μόσχας από τη συμφωνία για το ουκρανικό σιτάρι ενδέχεται να διευρύνει τον χώρο επιρροής του και μπορεί να του δώσει ένα έμμεσο επιπλέον όπλο. Τη δυνατότητα να ρυθμίζει τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη.
Μη λησμονούμε πως ένας από τους λόγους για το πραξικόπημα και τη λαϊκή στήριξη στους αυτουργούς του είναι η ακρίβεια, η έλλειψη ηλεκτρικού και πόρων: δηλ. τα αποτελέσματα της αρπακτικής πολιτικής της ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης σε μία χώρα πλούσια σε πλουτοπαραγωγικές πηγές, τις οποίες αφαιρούν και εκμεταλλεύονται οι Δυτικοί. Ο Νίγηρας πρέπει να εισάγει σιτάρι, όταν εκτάσεις του έχουν υφαρπαχθεί με τακτική Land Grabbing για να παράγουν φθηνά αγροτικά και άλλα προϊόντα για τις πλούσιες χώρες. Οι οποίες, όπως αποκαλύπτει και αναλυτική έκθεση της Oxfam κατευθύνουν σε αυτές το 80% των ουκρανικών σιτηρών, αφήνοντας τα «ψίχουλα» στην Αφρική.
Πέρα από τη Γαλλία, μεγάλο μερίδιο του φόβου για το μέλλον του Νίγηρα συμμερίζεται και η Ιταλία: η παρουσία των Wagner σε ένα τέτοιο περιβάλλον, με τον λαό στο πλευρό τους, κινδυνεύει να γίνει απειλητική για τους Ιταλούς οπλίτες, δεδομένου πως η νεοφασιστική κυβέρνηση της Τζόρτζιας Μελόνι έχει μπει σημαιοφόρος της δυτικής στρατιωτικής εκστρατείας κατά της Ρωσίας στο Ουκρανικό. Επιπλέον, η Φαρνεζίνα (ιταλικό ΥΠΕΞ) παρακολουθεί με ανησυχία την εξέλιξη των γεγονότων, καθώς ο Νίγηρας είναι σημαντικός και για τα μεγαλεπήβολα σχέδια της Μελόνι για την ενεργειακή αυτονομία της χώρας (νέο «σχέδιο Ματέι»), που περνούν από την Αφρική.
Σχέδια που επανέφερε στο προσκήνιο η Μελόνι στην πρόσφατη διάσκεψη για τη μετανάστευση που είχε διοργανώσει μόλις τρεις ημέρες πριν το πραξικόπημα και τα οποία θα κυρώνονταν τον Νοέμβριο στη διάσκεψη Ιταλίας-Αφρικής. Ένα μεγάλο μέρος της διεθνούς αξιοπιστίας που χτίζει η πρωθυπουργός για τον εαυτό της περνά μέσα από μια πολιτική περισσότερο διαλόγου με τις νότιες ακτές της Μεσογείου, ιδιαίτερα με τους Βορειοευρωπαίους εταίρους της. Δεν είναι τυχαίο ότι στη συνομιλία του Λευκού Οίκου με τον Μπάιντεν έγινε λόγος και για αμερικανική υποστήριξη σε αυτή την προσπάθεια οικοδόμησης νέων σχέσεων. Κάτι, που όπως έδειξε το πρίσμα υπό το οποίο συμπτύχτηκε η συμφωνία με την Τυνησία, είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί με πολλές από τις χώρες της Αφρικής. Για τον λόγο τούτο, η Μελόνι έσπευσε να ζητήσει την απελευθέρωση του Μπαζούμ από την Ουάσιγκτον, δίπλα στον Τζο Μπάιντεν, δείχνοντας πως στέκεται στο πλευρό και χαίρει της υποστήριξης του «Πλανητάρχη». Στην περιοχή άλλωστε οι ΗΠΑ διατηρούν πάνω από 1.000 οπλίτες και αριθμό drones για τις επιχειρήσεις εναντίον των τζιχαντιστών.
Στη Νιαμέι η κατάσταση εξακολουθεί να φαίνεται ρευστή. Το Παρίσι ευελπιστεί πως τελικά ο πραξικοπηματίας επικεφαλής της προεδρικής φρουράς δεν θα μπορέσει να εδραιώσει τη θέση του επικεφαλής της χούντας. Στο μεταξύ, πολλαπλασιάζονται οι προσπάθειες για διαμεσολάβηση από την πλευρά των προέδρων του Μπενίν, Πατρίς Ταλόν και του Τσαντ, Μαχαμάτ Ντέμπι. Και ακόμη αναμένεται η παρέμβαση της ECOWAS και της Αφρικανικής Ένωσης.
Ως εκ τούτου, οι επόμενες μέρες θα είναι καθοριστικές για να καταλάβουμε εάν η θρυαλλίδα της αστάθειας στον Νίγηρα θα επεκταθεί και στην υπόλοιπη υποσαχάρια περιοχή. Για τη Δύση (Γαλλία, Ιταλία, ΗΠΑ, Ε.Ε.) και την έκθεσή τους στην Ουκρανία και την περιοχή, αυτό θα ήταν ένα τεράστιο πρόβλημα. Γιατί, τόσο η Μόσχα, όσο και το Πεκίνο καραδοκούν. Και μάλιστα, όπως αποδεικνύεται από τη σχεδόν προνομιακή συνεργασία της ηπείρου με το Πεκίνο τους τελευταίους 12 μήνες, οι δύο τούτες χώρες προσφέρουν πιο θελκτικά «δώρα» (υποδομές, άτοκα δάνεια) από εκείνα των Δαναών της Δύσης, που τακτικά αποβλέπουν στη μονομερή εκμετάλλευση. Η κινεζική πολιτική -που αυτή και μέσω του Ουκρανικού πασχίζουν να πλήξουν οι ΗΠΑ- έχει καταφέρει να διατηρήσει πέρα ως πέρα την αφρικανική ήπειρο και να βγει στον Ατλαντικό. Αλλά πέρα από την οικονομική και πολιτική πρωτοκαθεδρία που χάνουν στην Αφρική, οι Δυτικοί φοβούνται ιδίως το μέτωπο που μετά την Ουκρανία μπορεί να ξεσπάσει στο μαλακό υπογάστριό τους. Και τότε αυτό το μέτωπο δεν θα είναι εύκολο με τίποτα να το περιορίσουν.
