Ο πρώτος γύρος για την ανάδειξη του νέου προέδρου στην Αργεντινή, που διεξήχθη την Κυριακή 13 Αυγούστου, επιφύλαξε μία έκπληξη: ο ακροδεξιός, υπερφιλελεύθερος οικονομολόγος Χαβιέρ Μιλέι, που πολύ τον παρουσιάζουν ως τον Αργεντινό Τραμπ, κέρδισε σχεδόν το ένα τρίτο των ψήφων και πρώτευσε στις προκριματικές εκλογές. Με ποσοστό άνω του 30% κατόρθωσε να επιβληθεί απέναντι στους επίσημους υποψηφίους των μεγάλων κομμάτων, τη δεξιά πρώην υπουργό Ασφαλείας Πατρίσια Μπούλριτς και τον νυν κεντροαριστερό υπουργό Οικονομίας Σέρχιο Μάσα. Πλέον ο Μιλέι οδηγεί τις εξελίξεις ενόψει του, αμφίρροπου μετά την τριχοτόμηση της πολιτικής σκηνής, δεύτερου γύρου τον Οκτώβριο, από τον οποίο θα αναδειχθεί το πρόσωπο και η κυβερνητική πολιτική που θα καθορίζουν τις τύχες της χώρας.

Πέρα από την προσωπική επιτυχία του Μιλέι, τις υποθέσεις για το τι αυτή συνεπάγεται και ποιο θα είναι το αντίκτυπό της, το αποτέλεσμα στις προκριματικές είχε και άλλες, ιστορικής σημασίας συνέπειες.

Γιατί, η «εισβολή» του Μιλέι και η κατάληψη της πρωτιάς, ουσιαστικά άλλαξε το πατροπαράδοτο πολιτικό σκηνικό που από την εποχή του Περόν χαρακτήριζε την Αργεντινή. Ένας τρίτος πόλος, που ταυτίζεται με την απαυδισμένη από τον διπολισμό, δεξιάς-περονισμού, κοινωνίας. Η εμφάνιση του Μιλέι, ενός outsider της πολιτικής, ενσαρκώνει την απέχθεια των ψηφοφόρων για την παραδοσιακή κάστα των πολιτικών, που διαρκώς ωθούν τη χώρα στο οικονομικό βάραθρο. Με την αντιπρόεδρο Κριστίνα Κίρτσνερ, που θεωρείται ως «σκιώδης ηγέτης» της χώρας προσωπική υπεύθυνη για την παντελή αποτυχία του πολιτικού προγράμματος του προέδρου Αλβέρτο Φερνάντες, να αποτελεί την πεμπτουσία του πολιτικού φατριασμού, του ηγετικού νεποτισμού και της ηθικής ελαστικότητας.

Ο 52χρονος Μιλέι αποδείχθηκε εκ του αποτελέσματος ότι γίνεται αντιληπτός από μεγάλη μερίδα της κοινωνίας ως «αντισυστημικός» και είναι πιο αρεστός από τους πολιτικούς που ανήκουν άπαντες στη γνωστή «πολιτική κάστα» και προάγονται από τα κόμματά τους. Στις εκλογές ήλθε μπροστά από την 67χρονη Μπούλριτς (που στο εσωκομματικό πεδίο  επιβλήθηκε του δημάρχου του Μπουένος Άιρες Οράσιο Λαρέτα), η οποία συγκέντρωσε το 28%. Πίσω τους έμεινε ο εκλεκτός του νικητή στο κυβερνητικό στρατόπεδο, ο υπουργός Οικονομικών Σέρχιο Μάσα, 51 ετών, με 27%.

Κατά τη διεξαγωγή αυτού του γύρου (το λεγόμενο «Πάσο») κρίνεται πόσα και ποια από τα κόμματα και οι υποψήφιοί τους θα διεκδικήσουν την προεδρία και την αντιπροσώπευση στη Βουλή. Σχεδόν ο πρώτος γύρος αντιμετωπίζεται ως η πιο αξιόπιστη σφυγμομέτρηση για τις δυνατότητες των υποψηφίων να εκλεγούν, αλλά και ως πυξίδα για το πού στρέφεται η κοινωνία. Από τους 22 σχηματισμούς που συμμετείχαν στον πρώτο τούτο γύρο, μόνο μισή ντουζίνα από αυτούς θα συμμετάσχουν στον τελικό γύρο στις 22 Οκτωβρίου καθώς απαιτείται να έχουν ξεπεράσει το όριο του 1,5% πανεθνικά.

Και τούτος ο πρώτος γύρος έδειξε εύγλωττα την αυξανόμενη δυσαρέσκεια του εκλογικού σώματος. Μάλιστα, η δυσαρέσκεια ήταν τόσο προβλεπόμενη, που ο Περονιστής απερχόμενος πρόεδρος Αλμπέρτο ​​Φερνάντες, ιδιαίτερα αντιδημοφιλής στον λαό, δεν ήταν καν υποψήφιος. Οι αλλεπάλληλες αποτυχίες της διακυβέρνησής του ξεπέρασαν ακόμη και την καταστροφική περίοδο του νεοφιλελεύθερου προκατόχου του Μαουρίσιο Μάκρι (2015-2019), που άφησε τη χώρα με 50% πληθωρισμό κι ένα χρέος 44 δισεκ. δολαρίων στο ΔΝΤ. Η ανάκαμψη της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας στη Λατινική Αμερική, που είχε υποσχεθεί το ψηφοδέλτιο Φερνάντες-πρόεδρος και Κίρτσνερ-αντιπρόεδρος, δεν ήλθε ποτέ.

Αντίθετα μάλιστα. Η Αργεντινή παραμένει παγιδευμένη σε διψήφιο πληθωρισμό για 12 χρόνια (πρόσφατα επί Φερνάντες ξεπέρασε το 115% ετησίως), ένα κολοσσιαίο χρέος, που παρά τις κορώνες ο «κεντροαριστερός» Φερνάντες για να το αντιμετωπίσει ξανασύναψε συμφωνία με το «επάρατο» ΔΝΤ και επιπλέον δανείσθηκε και από το Κατάρ για να το εξυπηρετεί, καθώς η Κεντρική Τράπεζα δε διαθέτει πια δολάρια για τις πληρωμές. Αποτέλεσμα η φτώχεια στη χώρα να φθάνει το 40%, τα 6 στα 10 παιδιά να ζώνονται από την πείνα και το εθνικό  νόμισμα, το πέσο, να κατρακυλάει ασταμάτητα.

Όπως φάνηκε και από το αποτέλεσμα στον α’ γύρο, η οικτρή οικονομική κατάσταση κόστισε ιδιαίτερα και στον υποψήφιο των Περονιστών. Ο Μάσα -ένας από τους πιο χαμαιλεοντικούς πολιτικούς στη χώρα-, αποδείχθηκε ανίκανος να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση. Επιπλέον, η κοινή γνώμη ακόμη βοά για την ανευθυνότητα και την αναλγησία του, μετά τις διακοπές, μακρές και πολυδάπανες -με κρατικά έξοδα- στη μαγευτική Σαρδηνία, την ώρα μάλιστα που τύποις βρισκόταν σε προεκλογική εκστρατεία.

Η προσέλευση στις κάλπες για τους 35 εκατ. ψηφοφόρους ήταν επίσης ενδεικτική για την δυσαρέσκεια και την καχυποψία του εκλογικού σώματος, καθώς έφθασε μόλις το 69% παρά την υποχρεωτική ψηφοφορία -πολύ κάτω πριν από τέσσερα χρόνια. Κι είναι φυσικό πως την απογοήτευση τούτη καρπώθηκε εκείνος που ενσάρκωνε καλύτερα τη δυσπιστία ή την αποστροφή των ψηφοφόρων για τα παραδοσιακά κόμματα.

Ο Μιλέι αναδείχθηκε ως δημόσια προσωπικότητα με τις σκανδαλιστικές οικονομικές αναλύσεις του, οι οποίες προσέλκυσαν το ενδιαφέρον του Τύπου στην Αργεντινή, τρέφεται από λοξές και παρεκκλίνουσες απόψεις, που σοκάρουν ή τροφοδοτούν τις διαμάχες και ανεβάζουν την κυκλοφορία και τη θεαματικότητα. Μάλιστα, το ενδιαφέρον εκτοξεύθηκε όταν ο Μιλέι πριν δύο χρόνια «άλωσε» και τον χώρο του θεάτρου, ανεβάζοντας το έργο του «Το ιατρείο του Μιλέι» (El  Consultório de Milei) στο Μπουένος Άιρες – -μια κωμωδία στην οποία ερμηνεύει τον εαυτό του και για μιάμιση ώρα καταγελάει την οικονομία της Αργεντινής τα τελευταία 70 χρόνια.

Από τον Μάρτιο του 2020 έχει την παραγωγή και παρουσιάζει το πρόγραμμα «Καταρρίπτοντας Μύθους» (Demoliendo Mitos) στο διαδικτυακό ραδιόφωνο Conexión Abierta, μια εκπομπή που τον βοήθησε αφάνταστα να διαδώσει την αντισυμβατική ρητορεία του σε όλη την επαρχία του Μπουένος Άιρες. Το αποτέλεσμα ήταν να «προσγειωθεί» αναπάντεχα στην πολιτική σκηνή της χώρας στις μερικές βουλευτικές εκλογές του 2021, με το κόμμα του «Libertad Avanza» (Η ελευθερία προχωρά), που αναδείχθηκε τρίτη δύναμη στο Μπουένος Άιρες (17,3%). Ωστόσο, ακόμη και τότε ο Μιλέι αντιμετωπίσθηκε από το κυρίαρχο πολιτικό σκηνικό ως ένας parvenu, που πέρα από την περιοχή της πρωτεύουσας δεν είχε απήχηση και στην υπόλοιπη χώρα. Όμως τώρα, η επίδοσή του στον α’ γύρο, τον φέρει de facto ως σοβαρό υποψήφιο για την προεδρία ή τουλάχιστον σε μία πιθανή επανάληψη του β’ γύρου στις 19 Νοεμβρίου.

«Καταφέραμε να οικοδομήσουμε μια ανταγωνιστική εναλλακτική, η οποία θα βάλει τέλος σε αυτήν την παρασιτική, κλέφτρα, άχρηστη πολιτική κάστα», δήλωσε ο Μιλέι στους ενθουσιώδεις υποστηρικτές του το βράδυ της Κυριακής κατά την επινίκιο ομιλία του. Ο ίδιος άλλωστε εξάπτει την αγανάκτηση των αγανακτισμένων ψηφοφόρων, βάζοντας -όπως και οι όμοιοί του ακροδεξιοί σε όλον τον κόσμο- στο στόχαστρό του εκείνους τους θεσμούς και τις συμπεριφορές, που μέσα στη φτώχεια του ο λαός πιστεύει πως τον έχουν οδηγήσει σε τούτο το σημείο. Ο Μιλέι διακηρύσσει πως μακροπρόθεσμα θα καταργήσει την Κεντρική Τράπεζα , θα απαγορεύσει τις αμβλώσεις (που νομιμοποιήθηκαν έπειτα από πολλούς αγώνες το 2020), θα απελευθερώσει την πώληση όπλων και θα ανοίξει την αγορά για την πώληση οργάνων. Παράλληλα, θα καταργήσει τα υπουργεία Παιδείας και Κοινωνικής Ανάπτυξης. Αλλά κυρίως διασαλπίζει πως θα διώξει κλωτσηδόν την παρασιτική πολιτική κάστα, που διαγουμίζει τον πλούτο και τους αστείρευτους πόρους της χώρας για πάνω από 30 χρόνια. Το πρόγραμμα του «αναρχικού καπιταλιστή», όπως αυτοπροσδιορίζεται ο Μιλέι, που κινείται μεταξύ άγριων ιδιωτικοποιήσεων και ασύμμετρης απορρύθμισης της αγοράς, μπορεί να σοκάρουν πολλούς, αλλά έχουν ταρακουνήσει τον πολιτικό διάλογο -ιδίως η πρότασή του για «δολαριοποίηση» της οικονομίας της Αργεντινής. Ο Μιλέι υπόσχεται πως θα ξαναμετατρέψει την Αργεντινή στο Ελδοράδο, που προσέλκυε για πάνω από έναν αιώνα μετανάστες για να πλουτίσουν και θα την ανατάξει σε «δύναμη» στην περιοχή της Λατινικής Αμερικής. Ένα σύνθημα, που θυμίζει το Make America Great Again του Τραμπ -με τον οποίο άλλωστε ο Μιλέι δε διστάζει να ισχυρισθεί πως έχει πολιτική συγγένεια. 

Η περίπτωση του Μιλέι δεν θα πρέπει -το είχαμε ξανατονίσει κι όταν πρωτοεμφανίσθηκε — ελαφρά τη καρδία, ως ένας τυχάρπαστος ή ως μία «καρικατούρα». Τα παραδείγματα των Τραμπ, Μπολσονάρου, Ζελένσκι, Ντουτέρτε, απέδειξαν στο παρελθόν πόσο επικίνδυνες είναι οι επιπόλαιες προσεγγίσεις και οι παραλείψεις απέναντί τους.

Ιδιαίτερα θα πρέπει να προσεχθεί πως από το αποτέλεσμα του α’ γύρου προκύπτει μία ραγδαία μετατόπιση του εκλογικού σώματος προς τα δεξιά. Ο Μιλέι δεν κέρδισε μόνο στα παραδοσιακά προπύργια της αντιπολίτευσης -Κόρδοβα, Σάντα Φε- αλλά και σε παραδοσιακά φέουδα του περονισμού -Τουκουμάν, Σάλτα, Λα Ριόχα και Σαν Χουάν- και κυρίως στο λίκνο του Κιρτσνερισμού, τη Σάντα Κρους. Η ίδια η Μπούλριτς συνεχάρη τον Μιλέι για την πρωτιά, ενώ και η ίδια επαναλαμβάνει πως θα εκδιώξει την παλιά διεφθαρμένη πολιτική φατρία (εννοώντας την Κίρτσνερ). Κεντρική θέση στο πρόγραμμα της πρώην υπουργού Ασφαλείας του Μάκρι (στο διάστημα 2015-17) είναι η αυστηρότερη νομοθεσία για την εγκληματικότητα και η απαγόρευση των διαδηλώσεων στους δρόμους ή των αποκλεισμών στους αυτοκινητοδρόμους ως μέσο διαμαρτυρίας. Ενώ όσον αφορά την οικονομική πολιτική και η Μπούλριτς διαβεβαιώνει πως η κυβέρνησή της θα εξασφαλίσει επαρκή ποσά σε δολάρια για να βάλει μπρος ξανά την οικονομία της χώρας.

Το σύνολο των ποσοστών τους υπερβαίνει το 58% χωρίς να προσμετρείται η δύναμη των μικρότερων δεξιών κομμάτων. Η ατολμία, ο παραγοντισμός, η ανικανότητα και, γιατί να το αρνηθούμε άλλωστε, η αδυναμία της Αριστεράς να αντισταθεί στη σαγήνη (και τη διαφθορά) της εξουσίας, κατόρθωσε να διαψεύσει γοργά τις ελπίδες του κόσμου και σε άλλη μία χώρα της Λατινικής Αμερικής, που σταδιακά βλέπει το άστρο αριστερών ηγετών που ενσάρκωναν την ελπίδα (Μπόριτς, Λούλα, Πέτρο) να θαμπώνει από τον πυκνό αιθέρα αποτυχιών, σκανδάλων ή απλά ανικανότητας.